Politieke Schetsen.
Buitenlaiidsche Sprokkelingen.
Vakbeweging.
Yaria.
Spanje III. „Zoo werd de absolute vorstelijke
macht in Spanje het petekind der Inquisitie."
Den grooten keizer Karei Y, die in Duitsch-
land tevergeefs zijn wil oppermachtig zocht
te maken, komt de eer toe, Spanje te hebben
overgeleverd aan eén bloeddorstige, hebzuch
tige geestelijkheid, die „ter eere Gods en
der kerk" een toonbeeld was van Christenhaat.
Kareis zoon Philips II, als ketterjager be
rucht ook in de Ned. geschiedenis, ging nog
verderhij stelde zich zelf en al zijn bezittingen
in uitsluitenden dienst der ketterjagers. De
lange regeeringen van Karei en Pilips,
tezamen van 15151598, waren daardoor
beslissend voor den politieken toestand van
Spanje de bevolking werd niet alleen ge
drild in blinde gehoorzaamheid aan de Kerk,
maar ook in slaafsche onderworpenheid aan
het (naar de inzichten der Kerk handelende)
koningschap. En daar de, in het vorige
artikel genoemde, omstandigheden een toe
stand van voortdurend strijden schiepen,
ontstond de driebond Kerk, Koningschap
en Militairisme in volledige harmonie. Maar
de roemvolle 16e eeuw werd gevolgd door
de roemlooze 17e eeuw vol rampzalig verval,
de groote mannen ontbraken om een zoo
groote organisatie als dien driebond te leiden.
De koningen tusschen 1598 en 1700,
Filips III, Filips IV en Karei V, waren
domme, liederlijke menschen, en de Kerk
beschikte niet over krachten groot genoeg,
om het koninklijk gezag te vervangen, al
spande zij al haar krachten in, om de be
staande verhoudingen te handhaven en al
ging haar eigen macht daardoor ook aan
zienlijk vooruit. Het eenige wereldlijke re-
geeringslichaam, de Cortes, trachtte tever
geefs zich te verzetten tegen het opslorpen
van alle bezittingen door de kerk en het
overstroomen van het land door geestelijken
(in het begin der 17e eeuw waren er in
Spanje alleen 900 kloosters voor mannen en
telden de Dominicaner- en Franciskaner-orden
alleen reeds 32000 ledenvoor den dienst
in den kathedraal van Sevilla waren 100
geestelijken beschikbaar, voor dien in de
diocees Sevilla liefst 1400). Zóó groot was
de macht der Kerk geworden, dat de groote
schrijvers van Spanje uit dien tijd allen in
de een of andere orde werden opgenomen,
b.v. Cervantes in de Franciskanerorde, vele
ook kregen een post in de Inquisitie, bijv.
Lope de Vega. De bekende Calderon was
kapelaan van Filips IV en was „de dichter
der Inquisitie." En zóó groot ook was de
macht der kerk, dat Filips III zich liet
overhalen, de laatste afstammelingen der
Mooren, de zgn. Morisko's het land uit te
jagen, omdat (volgens den aartsbisschop van
Valencia) de ondergang van de Onoverwin
nelijke Vloot in 1588 een straf Gods was
geweest voor het toelaten der heidensche
Morisko's in het Christelijk Spanje. Dat dit
besluit in strijd was met Jezus' eigen voor
schriften, en dat Spanje daardoor ontdaan
werd van zijn allerlaatste beetje arbeidskracht,
want kon dat de „overwinnende" Kerk
schelen Hongersnood en pest ontstonden,
de Kerk juichte om haar overwinning. Benden
roovers vormden zich in alle deelen van het
land en beroofden ook de kerkelijke goederen,
de Kerk vervloekte die door haar zelf broode
loos gemaakte troepen.
Hoe groot de achteruitgang van Spanje in de
17e eeuw was, blijke uit enkele cijfers: de
bevolking van Madrid ging van 400.000
terug tot beneden de 200.000; in Sevilla
werkten op het eind der 16e eeuw 16000
weefgetouwen, op het eind der 17e eeuw
slechts 300, terwijl de bevolking met 3/t was
verminderd de zuidelijke provinciën brachten
in de 16e eeuw zóóveel in de schatkist in,
dat het overige land bijna niets hoefde op te
brengen, in den loop der 17e eeuw verarmden
die provincies zóózeer, dat de regeering geen
enkele rentegevende belasting ervoor wist
te vinden enzIn 1680 schreef de
Fransche gezant aan zijn regeering, dat hij
zijn gezantschapsgebouw in volslagen staat
van tegenweer had moeten brengen tegen de
gewapende hongerlijders, maar dat hij vreesde
ten slotte Madrid toch te zullen moeten
verlaten Het jaar daarna schreef hij,
dat zelfs aan aan het hof ellende en honger
heerschten. Dat waren de zegeningen van
het onbeperkte bestuur der overwinnende
geestelijkheid
Gelukkig voor Spanje stierf het onzalige
vorstenhuis in 1700 uit en kwam het met
zijn nieuwen koning onder Franschen invloed
(Filips V was een kleinzoon van Lod: XIV
van Frankrijk.)
J. v. L.
Socialisme in Schotland. In Aberdeen doet
zich het verschijnsel voor, dat de sociaal
democratie beslist geleden heeft onder haar
samengaan met niet-sociaal-democratische
arbeiderslichamen. Vóór den tijd dier samen
werking stond de arbeidersbeweging in veel
gunstiger omstandigheden dan daarna. Een
der voormannen schreef er o. a. over: „De
samenvoeging van whiskey en water verslapt
de whiskey en ik kom meer en meer tot de
overtuiging dat het samengaan van sociaal
democraten met andere lichamen dezelfde uit
werking heeft op den sociaal-democraat".
Een les uit de praktijk.
Verzekering tegen ongelukken. In Duitsch-
land is het aantal ongelukken met doode-
lijken afloop in 3 jaar tijds van 7000 tot 8000
gestegen, dat met zeer zware verwonding in
datzelfde tijdsverloop van 79000 tot 95000.
Daar de werkgevers de eerste weken geen
schadevergoeding behoeven te betalen (in deze
rubriek staan 267000 ongelukken) en later
slechts een klein prccent van het gewone loon,
en daar blijkens de officiëele statistiek
der ongelukken aan de werkgevers uitsluitend
te wijten was, hebben de ongelukken den
werkgevers (alleen voor dit 1/k) een voordeel
bezorgd van 20 millioen Mark in het le,
24 in het 2e en 28 in het 3e jaar. De kosten
van verzekering der arbeiders zijn voor de
werkgevers 41/k Mark per arbeider. De onkosten
der administratie beloopen bijna 1 Mark per
verzekerden arbeider. Hieruit blijkt o. a. de
noodzakelijkheid, de werkgevers volkomen
aansprakelijk te stellen voor de door hun
schuld voorkomende ongelukken, en de ver
zekerden aandeel te geven in het beheer van
het verzekeringfonds.
Het katholieke Duitsche blad „Germania"
klaagde dezer dagen over de achteruitzetting
van Duitschland bij de benoeming van kar
dinalenvan de 71 kardinalen zijn er nl.
43 Italiaan en de overige 28 over alle andere
naties tezamen verdeeld. Het blad schrijft
dan ook deze eigenaardige woorden: „Wij
gelooven, dat de H. Geest de Kerk Gods
regeert, in wiens hand de toongevende per
sonen slechts werktuigen zijn. Bij allen eer
bied voor het onbetwiste gezag van den
apostolischen stoel kan men evenwel toch
den wensch uitspreken, daten dan volgt
een zuurzoete critiek op den regeerings-
arbeid van
Duitschland in China heeft nu reeds 276 mil
lioen Mark uitgegeven, d. i. meer dan de
Duitschers gezamenlijk in de laatste 12 jaren
in China verdienden.
Vaderlandsliefde Onlangs werd in den Duit-
schen Rijksdag geklaagd over den kanonnen -
koning Krupp, die aan eigen land dezelfde
hoeveelheid pantserplaten voor de vloot voor
60 millioen Mark meer leverde dan aan Ame
rika. Dezer dagen werd in dienzelfden Rijks
dag er over geklaagd, dat het syndicaat van
papierfabrikanten aan het buitenland veel
goedkooper levert dan aan het binnenland.
Te Montceau zijn in den nacht van Zondag
op Maandag een paar honderd leden van het
„gele" (onderkruipers) syndicaat onder sterk
militair geleide aan het werk gegaan. De
„rooden" evenwel houden stand.
Voor ernstige mijnexploitatie schieten de
krachten der „gelen" te kort. Ze zijn daartoe
te gering in aantal.
De staking te Marseille duurt nog altijd
voort door het afwijzen van het voorstel tot
arbitrage door de patroons. Het antwoord van
een vergadering van 2500 arbeiders hierop
was, dat zij nu de staking tot het uiterste
zullen voortzetten.
Te Almadovar (Spanje) staken 3000 mijn
werkers.
Te Leek (Groningen) is een tichelwerkers-
vereeniging opgericht.
Uit het Haagsche vakkomité heeft zich een
commissie tot voorbereiding van een centrale
arbeidsbeurs gevormd. De inrichting wordt
als die der Amsterdamsche centrale arbeids
beurs.
Te Schiedam is eeu tuindersvereeniging
opgericht op initiatief van een partijgenoot.
We hopen, dat anderen dit goede voorbeeld
zullen volgen. Aansluiting bij den Bestuur-
dersbond achten wij zeer gewenscht. Dat onze
partijgenoot ook hiertoe het zijne bijdrage.
De schildersgezellen te Utrecht hebben in
hun laatste huishoudelijke vergadering be
sloten, deel te nemen aan het Verkiezings
congres. Vervolgens werden de concept-sta
tuten van den Bestuurdersbond aangenomen.
Wanneer volgen de Schiedamsche schilders?
Een snugger Raadslid.
De heer Dienske, lid van den Raad, zond
een exempl. No. 4 van „de Moker" aan de
redactie terug. Deze heer heeft zeker genoeg
aan de wijsheid in zichzelf en aan die
in zijn kiezers!
Onze verontschuldiging voor onze onwe
tendheid.
DE GARDE VAN DEN DIKKEN MAJOOR
of
wat een schutter overkomen kan.
Onder 't geliefhebber der meneeren behoort
ook het schuttertje-spelen. Net als voor
kleine kinderen looden soldaatjes zijn uitge
dacht, als aardige tijdpasseering, zoo worden
voor groote menschen vleeschelijke soldaten
neergezet om zich te vermaken. Dat zou nu
op zich zelf een der onschuldigste genoegens,
zijn, waarmee de bourgeoisie zich bezighoudt
als 'tniet zoo verduiveld veel centen kostte,
en als ze zich onder mekaar wat vermaakten,
met schouderrr 't geweer, rechtsss
keerr enz. Maar neen, 'tzijn alweer de arme
proletaren, die hier als speelpop dienst moeten
doen en men vraagt daarbij niet of de afge
beulde loonslaven na een vermoeienden dag
lust of tijd hebben om netjes aangekleed wat
rond te komen huppelen en wat fratsen uit
te halen met een geweer roest-B.
Neen, hoor, komen zal je en moet je.
't Vaderland mocht eens in gevaar geraken.
En kom je toch niet? Wel dan heb je
boete. Ja, boete voor dat deel der bourgeoisie,
die ook aan die poppenkasterij maling heeft;
maar gevangenisstraf voor de onwillige prole
taren, die natuurlijk de dikwijls vrij hooge
boeten niet kunnen betalen.
In ons goede Schiedam worden de onwillige
schutters dan gegijzeld in de reeds vroeger
genoemde catacomben van ons Raadhuis. Zoo