Socialisme en Godsdienst,
Politieke Schetsen.
„Gemeenschappelijk Grondbezit"
wen, met toepassing van het stelsel der evenredige
vertegenwoordiging.
Afschaffing van de Eerste Kamer.
2. Arbeiderspensioneering voor mannen en vrou
wen, op kosten van den Staat.
3. Uitbreiding der ongevallenverzekering tot de
landarbeiders, zeelieden, zeevisschers, handelsbe
dienden, dienstboden en andere uitgesloten arbeiders
of met dezen gelijk te stellen personen.
4. Staatsexploitatie van spoor- en intercommunale
tramwegen, mijnen en groeven.
Vervanging van de Nederlandsche Bank door
een Staatsbank.
5. Inwilliging der eischen, door de vakvereeni-
gingen gesteld aan den Staat, als: uitvoering van
rijkswerken in eigen beheer, maximum arbeidstijd
en minimum loon in bestekken van rijkswerken enz.,
onder controle der vakvereenigingen.
Invoering eener wet op de ai'beids- en rust
tijden, die ais overgang naar den achturigen arbeids
dag voor geen bedrijf langer arbeidsduur dan tien
uur toelaat en den nachtarbeid afschaft, of, waar
dit onmogelijk is, invoering van een behoorlijk
ploegenstelsel eischt.
Verbetering der arbeidswetgeving, ook in ander
opzicht, en uitbreiding daarvan tot den veldarbeid
en de huisindustrie, tevens tot de dienstboden.
Wijziging der wet op de Kamers van Arbeid.
7. Vermeerdering van den volksinvloed op de
samenstelling der rechterlijke macht en opheffing
der militaire rechtspraak.
Schadeloosstelling aan onschuldig veroordeelden
en preventief gevangenen. Kosteiooze rechtspleging.
Invoering van administratieve rechtspraak.
8. Handhaving der vrijheid van spreken, druk
pers, vereeniging en vergadering, ook voor amb
tenaren en militairen. 4
9. Bestrijding van het militairisme; bevordering
van volksweerbaarheid, onder voorwaarde van be
langrijke verlichting van persoonlijke en financieele
lasten.
Schadeloosstelling aan hen, wier kostwinner den
militieplicht vervult, en aan schutterplichtigen.
10. Kosteloosheid van het Lager Onderwijs. Bij
gebleken bekwaamheid gratis openstelling van in
richtingen voor Hooger en Middelbaar Onderwijs,
ook voor minvermogenden.
Gratis verstrekking van leermiddelen en, zoo
noodig, verpleging.
Onderwijs aan'kinderen, wier ouders geen vaste
woonplaats hebben; wettelijke invloed van de klasse
onderwijzers op de regeling der schoolzaken; am-
bachts-onderwijs van staatswege; strafbaarstelling
van werkgevers, die leerplichtige kinderen in het
werk nemen.
Verwerkelijking der volgende eischen, gesteld
door het Onderwijs-Congres: Uitbreiding der be
staande Wet op den Leerplicht, in dien zin, dat de
verplichte cursus minstens 7 jaar omvat; niet eerder
beginnende dan op 6-jarigen en uiterlijk eindigend
op 15-jarigen leeftijd; verplichtend stellen van het
Herhalingsonderwijs, gedurende minstens twee jaar.
Erkenning van den plicht der overheid er voor
te waken, dat de lichamelijke verzorging van het
schoolkind voldoende zij; derhalve invoering van
schoolvoeding, -kleeding, -baden, aanstelling van
schoolartsen.
Invoering van schoolraden.
Wijziging van de Arbeidswet zoodanig, dat:
1°. kinderen, die nog leerplichtig zijn, vaUen onder
de arbeidswet, ook al zijn ze ouder dan 12 jaar;
2°. verbod van allen loontrekkenden arbeid voor
leerplichtige kinderen, en als gevolg daarvan
intrekking der vrijstelling voor zes weken uit
de leerplichtwet;
3". verplichting voor den werkgever om kinderen,
die herhalingsonderwijs willen volgen, hier
voor den noodigen tijd te verschaffen.
11. Betere regeling van het pachtcontract, berus
tende op het beginsel, dat alleen pacht behoeft te
worden betaald van de netto opbrengst van het be
drijf, met recht van den vertrekkenden pachter op
vergoeding, wegens de door zijn arbeid of kapitaal
aan het gehuurde aangebrachte verbeteringen.
Toezicht op de naleving van het pachtcontract
door pachtcommissies, waarin aUe belanghebbenden
zijn vertegenwoordigd.
Uitbreiding van het onteigeningsrecht der ge
meenten, om te kunnen voldoen aan den eisch,
gesteld in het gemeenteprogram, luidende: „Het
tegen matigen prijs in gebruik geven van grond
en van bedrijfsmateriaal, omlandbewerkers daarop
een zelfstandig bestaan te verschaffen; in verband
hiermede bevordering van coöperatie der kleine
en middelmatige landgebruikers; het aanleggen van
wegen en bosschen, het droogleggen van plassen en
de ontginning van woeste gronden.
Afschaffing van aUe bevoorrechting in zake het
jachtrecht.
12. Meerdere zelfstandigheid der gemeenten, ook
op belastinggebied.
13. Belasting van uitwonende eigenaren. Invoe
ring van staatserfrecht in de zijlinie Sterk opklim
mende belasting op erfenissen, vermogens en in
komsten. Afschaffing der belasting op levensmid
delen. BiUijke verdeeling der grondlasten.
14. Opheffing der wetsbepalingen, die de vrouw
ten achter stellen bij den man. Herziening van de
wettelijke bepalingen omtrent echtscheiding. Ophef
fing van het verbod van onderzoek naar het vader
schap en verplichting van den natuurlijken vader
om zijn kind te onderhouden. Wettelijke regeling
van de weezenverpleging in gestichten.
15. Bestrijding van het alcoholisme, o.a. door
aan de meerderjarige mannen en vrouwen van
iedere gemeente het recht le geven, bij meerderheid
van stemmen den drankverkoop in de gemeente te
beperken of te verbieden (local option).
16. Ontwikkeling van het koloniaal beheer in
de richting van het zelfbestuur der koloniën. Uit
gaande van dit beginsel worden de volgende eischen
gesteld. Wat Oost-Indië betreft:
a. Beëindiging van den Atjeh-oorlog. Scheiding
der finantiën, decentralisatie van het Bestuur.
b. Afschaffing der heerendiensten en van de ge
dwongen koffiecultuur. Overname der pand
huizen in eigen beheer.
c. Krachtige voortzetting van bevloeiingswerken.
Landbouwcrediet.
d. Verschaffing van verloskundige hulp.
e. Verbetering van den maatschappelijken toestand
der Indo-Europeanen.
Wat. West-Indië betreft:
a. Opheffing van subsidie aan Suriname. Hulp
verschaffen aan Curasao en de andere eilanden.
b. Bevordering van den kleinen landbouw. Einde
maken aan de bevoorrechting der plantage-
eigeparen en de inijnbouw-maatschappijen.
c. Arbeidswetgeving.
Onder dit opschrift lezen we in De Wekker, het
verkiezingsorgaan van onze Delftsche partijgenoo-
ten, het volgende, dat wij ten volle onderschrijven
Wij zijn geen Godloochenaars!
Men zegt dat van ons om de geloovige arbeiders
van ons gescheiden te houden! liet is kwaadsprekerij
Wij zijn geen Godloochenaars!
Wij komen er alleen tegen op dat men den
arbeiders voorspreekt dat zij aan God verplicht
zijn, te berusten in hun maatschappelijke eUende.
Wij meenen dat zij, die dat verkondigen, de ar
beiders misleiden.
Wij gelooven dat ieder arbeider, hoe hij ook
denkt over God en Godsdienst, verplicht is met
zijn klassegenooten te strijden voor verbetering.
Wij gelooven dat er van christelijke liefde qeen srake
zijn kan in een maatschappij waar de eene klasse teert
op den arbeid van de andere, waar de eene klasse
de andere onderdrukt, waar de bezittende klasse
het den arbeiders ontbreken laat welvaart en ontivikkeling
Wij meenen dat ieder waarachtig christen met
ons moet streven naar een samenleving waar die
eUende zal zijn weggenomen, en waar recht en
welvaart kunnen heerschen. Ja, wij meenen dat een
waarachtig christen geeu vrede mag hebben met deze
schandelijke maatschappij.
Nog eens de kerk-crisis. Ik heb 4 brieven gekregen
naar aanleiding van de Moker'sohe artikelen over de
nieuwe kerk-crisis, alle uit Schiedam. Een van een
pater X. S. J., een van een katholieken heer, een
van een katholieken werkman en een van een sociaal
democraat. Mooier sorteeriug is moeieljjk denkbaar:
pater Jezuiet brandkast katholieken bourgeiis tegen
over R.-K. Volksbouder en socialist, beiden zonder
brandkast. Juist deze toevallige samenvoeging is de
reden, dat ik in „De Moker" op deze brieven ant
woord en niet particulier voor zoover mogelijk.
I. Pater X van de orde der Jczuieten is razend
en tiert als een inquisiteur. Zooiets heiligs als „De
Kerk" in een socialistisch blad te behandelen als een
zaak van gewone politiek, verdient de zwaarste straf
Gods (in wiens naam pater X zeker zooals in de ge
zegende t(jdeu der ketterjachten gaarne aan het bran
den wou trekken!) Na veel verweuschiugen en wat
dies meer zjj eindigt de brief aldus: „Dat ik mjj nog
verwaardig aan een ongeloovige en een socialist te
schrijven is het uitvloeisel van het hooge bewustzijn
een dienaar Christi te zjju." Och kom, Eerwaarde,
maar dan toch zeker van een anderen Christus dan
Jezus van Nazareth, onder wiens menschlievende uit
spraken 0. a. voorkomen„hebt uwe vijanden lief,
„oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt", enz
en wiens ijvigste jongere schreef: „wie zegt, ik heb
God lief, maar hij haat zijuen broeder, is een leugenaar".
Ik weet niet, of pater X. 8. I. deze en dergelijke uit
spraken wel eens is tegengekomen in den Bijbel, maar
zijn brief doet het tegendeel vermoeden. Eén ding is
mij alleen niet duidelijk: waarom zijn eerwaarde mij
schreef. Misschien is de brief van den katholieken
werkman een middel tot verklaring daarvan.
II. In dien brief n.l. schrijft de bewuste werkman,
dat het allemaal heel mooi klinkt, den katholieken
1 proletariër los te maken van de overheersching van
geestelijkheid en patroon, maar dat het eenvoudig
i niet mogelijk is. De Volksbond komt met den dag
meer onder de discipline van heeroom en baas.; heeroom
dreigt met de vreeselijkste straffen en de baas met
ontslag, indien de werkman ook maar neigingen mocht
vertoonen zich met de socialisten in te laten. En
broodeloosheid vreest iedereen. Daarom houdt iedereen
zich stil, vooral omdat, schrijft mijn correspondent,
je nooit weet of je eigen makkers je niet zouden ver
raden. En dan volgt de verklaring, dat er zoo'n massa
werklui zijn, die den dag zullen zegenen, dat zij zonder
gevaar voor broodsgebrek zich zullen kuunen bevrijden
van een gezag, dat hen tot erger dan slaven maakt
en hen dwingt huichelaars te zijn. En dan dit slot
„of de socialisten zooveel goeds zullen tot stand brengen
als zij zeggeu, kan ik niet uitmaken, maar als zede
proletariërs bevrijden van een gezag als waaronder wjj
zuchten, dan zullen velen van ons hen zegenen." Zon
pater X. S. J. soms de lucht hebben vau een dergelijke
stemming onder zjju schaapjes? Ik mag het hopen.
Dan kuunen de katholieke democraten, christelijk-
socialen of hoe hoe zij zich ook noemen, hier gauw
aan den arbeid trekken en dan zal de S. D. A. P. ze
zeker graag een handje helpen.
III. De sociaal-democraat, die mij een brief zond,
meent dat de kerk zichzelf wel zal doodleveneti dat Kt
socialisme zich er dus niet mee te bemoeien heeft.
Mijus inziens vergeet hij. dat de katholieke proleta
riër, dank zij het verbond vau geestelijkheid en pa
troons, veel miuder gemakkelijk in staat is zich vrij
te maken dan de niet-katholieken. Indien de socialisten
hem nu in de gelegenheid stellen, die vrijmaking
spoedig te bewerkstelligen, dan redden zij hem en
versterken zjj hun eigen gelederen in den strijd tegen
de bourgeoisie tegelijkertijd. En dit is toch ook wat
waard. Bovendien vertegenwoordigt de katholieke kerk
een gezagsbeginsel, dat zij telkens op nieuw zal m-
hongwerkeu, indieu z(i' niet terug wordt gedrongen
op haar eigen gebod, den godsdienst.
IV. Dit laatste wordt dubbel en dwars bewezen
door deu vierden der brieven, een heel wat waardiger
schrijven evenwel dan het geraas van mijn pater
Jezuiet. Want, ontdaan van al zijn bijwerk, komt deze
hier op neer: „het volk is miuder omwikkeld dan
w(j. heeft dus meer gezag noodig, en welk gezig zou
nu beter knnuen zjjn, dan dat van zijn werkgever en
dat vau zijn zielsverzorger vereenigd?" Juist, daar
zit hem de kneep: gezag in plaats outwikkeling,
auders vermag het verbond van patroou en pastoor
niets; dom houden en onderdrukken, anders moesten
zjj eens even ontwikkeld worden nis „wij" en dan
zouden „wij" (patroons) baas-af raken. Daar zit juist
de oorzaak van den klassenstrijd, daar in dat onheb
belijk en dom gezag willen uitoefenen over onontwik-
kelden
Maar de proletariërs in alle landen zijn aan het
wakker worden, gaan zich rekenschap geven van bun
rechten en hun macht. Reeds nu schudden zjj de
bonrgeoisie-maatschappij zoo hettig, dat die arme bour
geois óf woedend óf onpasselijk worden. En hoe meer
z(j ziende worden, hoe krachtiger hun storm zal wez n.
Welbewustheid en inzicht zjjn de beste gidsen.
J. v. L.
Wü ontvingen de outwerp-statuteu der vereenigiug.
„Gemeenschappelijk Grondbezit" In de begeleidende
circulaire wordt o.a. opgemerkt, dat na 15 jaren van
theoretische propaganda men de oprichters niet van
overijling beschuldigen kau, wanneer zij wenschen,
naast hun theoretimheu eu propagandises, hen arbeid
ook den practischen ter hand te nemen, en te trachten,
zooveel grond als mogelijk aau „woeker" eu winzucht
te onttrekken en te doen dienen, om hen te voeden,
die er op wonen en werken.
Art. I luidt als volgt: De vereenigiug stelt zich
ten doel mede te werken door wo rd eu daad tot
het brengen van den grond in gemeenschappelijk
bezit, ter bevrediging van het rechtsgevoel, tot ge-
zoude ontwikkeling van alle doelen der samenleving,
tot leniging van armoede eu bestrijding van pauperisme.
Art. IIZij tracht dit doel te bereikenlo. door
proganda voor het beginsel2o. door prrpagauda ten
gunste van eene wetgeving die het boven omschreven
doel tracht te bevorderen3o. door aankoop van
grond en exploitatie daarvan door leden, op de wijze
bij huishoudelijk reglement te bepalen; 4o. door
samenwerking met andere lichamen, die gelijk doel
beoogen, en dat doel met gelijke middelen trachten
te bereiken; 5o. door elk wettig middel niet strijdig
met het openbaar belang, dat geacht wordt nuttig
en noodig te zijn.
De voorloopige oprichters zijn: ,„TTT,
J. F. BEIJEN, Zeist. D. DE CLERCQ, Laren, (N.H.)
F. VAN EEDEN, Walden, Bussem'LO DIS VAN GEL
DER, Harlingeu. I. H. F. GRÖNLOH Jr., Amster
dam, Mauritskade. W. HACKE, Utrecht, Oudewjjk.
H. J. HAGELEN,Arnhem, Fan Pallandtstraat 9.
D. H. HOITSMA, Minnertsga. JOH. KUIKEN, St.
Ann a-Parochie. A. LANGE JAN, Emchedé. P. LOOTTE,
Rotterdam. C. J. POLAK, Steenwjjk. A. PRAKKEN,
Amsterdam, Fred. Head. Plants .7. H. W. ROM.BOUT,
Amsterdam, Tilanusstraat 54. JAN STOFFEL, Deven
ter. K. TAEKEMA, Haarlem. J. WESTENDORP,
Haarlem, Schotersiugel 121. I. H DE WILDE, Am
sterdam, Reindwarsstr. 38. J. v. WOENSEL KOOIJ,
Utrecht, Maliebaan 15 K. ZWAAN Azn., Enkhuizen.
De oprichtvergadering zal vermoedelijk in de eerste
dagen van Juli gehouden worden. Zij die wenschen
deel te nemeu geven hun naam en zoo mogelijk hun
jaarlijksche bijdrage vóór 1 Juli a.s op aan D. de
Clercq, Laren N.H. Minimum-bijdrage is 50 cent. De
leden moeten minstens 21 jaar oud zijn. Personen
van 18—21 kunnen buitengewoon-lid zjjn. Afdrukken
der Ontwerp-statuten zijn gratis verkrijgbaar ter
Drukkerij „Vrede" Den Haag, Vaillantlaan 295.
