Steunt onze candidaten
voor den gemeenteraad.
Vakbeweging.
2. Uitbreiding van het gemeentelyk bedrijf.
In de eerste plaats konnt daarvoor de eigen exploitatie
van de waterleiding in aanmerking, met het doel om
200 goedkoop mogelijk, liefst gratis vat er te verschaf
fen. In de groote Engelsche gemeenten, uitgezonderd
Londen, is men reeds tot gratis-water-verschaffing ge
komen. Glasgow verschaft per dag en per hoofd 200
liter water, de geheele waterbelasting is daar gedaald
van 25 tot 5 procent. Brussel verschaft water voor 'h
cent per 100 liter.
Niet slechts exploitatie van gemeentewege is nood
zakelijk. Exploitatie met het doel van gratis verschaffing
van een minimumhoeveelheid per hoofd, daar moet
het heen.
Ook de gasfabriek behoort in gemeentebeheer te zijn.
De gasfabricage, mits goed uitgevoerd, is zeer gemak
kelijk en eenvoudig zoowel wat de productie als wat
de verkoop betreft. De Gascompagnie te Parijs begon
in 1885 met een kapitaal van 15 millioen francs, keerde
in 35 jaar 600 millioen uit aan de aandeelhouders
(tegen slechts 140 millioen aan arbeidsloon) en had toen
haar waarden van 15 op 410 millioen gebracht. Te
Birmingham en Glasgow werd de gasprijs tot 5 cent
teruggebracht en bedraagt de jaarlijksche winst meer
dan 2 millioen gulden. Amsterdam kon na de gasfabrieken
in eigen beheer te hebben genomen (1897) de gasprijs
van 9 tot 7 cent verlagen en hield des ondanks 500
duizend gulden over, terwijl het te voren f 100000 aan
de particuliere gasmaatschappij moest betalen.
Maar een eerste voorwaarde is:, goede deskundige
leiding en een uitmuntend beheer. Of het daarmee te
Schiedam wel altijd in orde is geweest?
Gemeente-Tramexploitatie is ook van belang en nood
zakelijk, om de bouwing van goede arbeiderswoningen
buiten de kom der gemeente mogelijk te maken, wat
alleen mogelijk is door een goedkoop en gemakkelijk
vervoer van uit de buitenwijken.
Gemeentelijke werkplaatsen behoot en ook te ontstaan,
zoowel om te voorzien in de behoeften der velerlei
gemeentebeambten als om te zorgen voor behoorlijke
wer kplaatsen, beperkte arbeidstijden en goede loonen
voor hen, die door hnn bedrijf indirekt nu reeds in
dienst der gemeente zijn. Tot die bedrijven kan men
rekenen gemeentelijke kleedermakerijen en schoen
makerijen, gemeentelijke bakkerijen, gemeentelijke was-
scherijen, gemeentelijke keukens, volksbadhuizen en
steenkolendepöts om ten slotte ook te komen tot ge
meentelijke magazijnen.
Al die exploitaties zullen betere arbeidstoestanden
en een beter gemeentelijk beheer brengen.
3. Zorg der gemeenten voor de werkloozen
door het stichten van arbeidsbeurzen, staande mede
onder toezicht van patroons en arbeiders; het
verschaffen vau werk door het doen afbreken van
krotten of herstellen van slechte woningen en aanleggen
van volksparkenhet doen vervaardigen of herstellen
van goederen om deze te verschaffen aan de bedeelden.
Dit is letterlijk no. 3 van het gemeenteprogram voor
zoover de steden betreft. Het spreekt duidelijk genoeg.
De formule over de arbeidsbeurs onderstreepten wij om
een vergelijking met het Schiedamsche misbaksel uit
de fabriek van den heer de Groot uit te lokken.
4. Behoorlijke bezoldiging van lagere be
ambten en werklieden in gemeentedienst,
met beperking der hooge traktementen voor de hoogste
ambtenaren.
Daarbij bepalingen over loon, arbeidsduur uitkeering
bij ziekte, persoonlijk en weduwen-pensioen enz..
Voorts uitvoering der gemeentelijke bouwwerken in
eigen beheer.
En deze zeer bel-mgrijke bepaling volkomen vrijheid
van beweging in organisatie en politiek voor ambtenaren
en werklieden.
5. Kosteloos voorbereidend-, lager-, her-
halings- en ambachtsonderwijs. Bij gebleken
geschiktheid kosteloos middelbaar en hooger onderwijs
voor minvermogenden. Schoolvoeding en schoolkleeding
en vakantie-kolonies. Schoolartsen en schoolbaden. Gratis
leermiddelen. Krachtige zorg voor voldoenden schoolbouw.
Bevordering van de volksontwikkeling door boeke
rijen, leeszalen en- beschikbaarstelling van openbare
gebouwen voor ontwikkelingsvoordrachten.
Instelling van bureaux voor gratis rechtskundig advies
voor on- en minvermogenden.
Ook deze woorden, die met uitlating van enkele
zinnen letterlijk No. 5 van het gemeenteprogram be
vatten, behoeven geen nadere toelichting.
6. Krachtige zorg voor den gezondheids
toestand door het bouwen van gemeentewege van
arbeiderswoningen, beantwoordende aan de eischen der
gezondheidsleer en beschikbaar gesteld ook voor de
armstenaansluiting van elke woning bij de gemeente
lijke waterleiding, enz
Centrale markten voor eerste levensbehoeften. Ge
meentelijke verzorging van zieken en gpbrekkigen.
Yolks-badinrichtingen van gemeentewege, enz..
Ook deze woorden, eveneens met vele uitlatingen,
letterlijk No. 6 weergevende, zijn zonder eenige bij
voeging sprekend.
7. Verbeterde gemeentelijke armenzorg,
bestaande in zooveel mogelijk voorkoming der bitterste
armoede, door tijdig te steunen, hetzij door voorschotten,
hetzij door giften.
Opneming in de armbestuurskolleges van werklieden
en kleine burgers, bekend met de nooden en behoeften
der armen, zooveel mogelijk verspreid over de ver
schillende deelen der gemeente.
Behoorlijke ondersteuning der aanvragen bij gebleken
nood, onverschillig door welke oorzaak.
Aldus luidt letterlijk No. 7 van het programieder
die de treurige Schiedamsche armenzorg kent met uit-
keeringen tot 70 cent per week voor volkomen hulp
behoevenden, zal inzien dat ons gemeenteprogram ook
in dit opzicht den goeden weg aanwijst.
8. Drankbestrijding door de gemeenten,
door het onder geen voorwendsel vermeerderen der
inrichtingen met vergunning, bjj benoemingen van politie
agenten en inspecteurs de voorkeur te geven aan af
schaffers of geheelonthouders en het verschaffen van
wachtlokalen met verstrekking van koffie voor losse
arbeiders.
Aan dit artikel kan de Schiedammer te gast gaan.
Voor Schiedam speciaal zou men er aan toe kunnen
voegenverbod van bescherming der jeneverindustrie
door middel van gemeentelijke controle of anderszins,
uitsluiting van alle bij de jeneverindustrie betrokkenen
(de commissionairs niet uitgezonderd) van iedere ge
meentelijke betrekking of waardigheid, verbod van
jene verschenken in de branderijen, enz
9. Afschaffing der bepalingen uit de poli-
tie-verordeningen, die de vrijheid van betooging,
vergadering en drukpers in lokalen en op den openbaren
weg belemmeren.
Benoeming van den burgemeester en van alle beambten
der gemeente-politie door de gemeenteraden.
Tot nu toe heeft men in Schiedam niet er over te
klagen, dat de politie de vrijheid van betooging, ver
gadering en drukpers ook maar in eenig opzicht be
lemmert, en wij gelooven ook niet dat onze tegenwoordige
politie commissaris er eenigszins de man naar is, die
vrijheid te willen belemmeren, te meer daar ze gewaar
borgd is door de grondwet.
Maar er is een drijven onder sommigen in de stad,
om evenals elders reeds gebeurde ook hier uitzonderings
bepalingen te maken. En mocht dat later eens lukken,
wat dan?
Tegen zulk soort (elders reeds voorgekomen) prak
tijken is dit nummer 9 gericht.
10. Heffing der gemeentelijke inkomsten,
om de gelden, noodig ter voorziening in de algemeene
volksbehoeften bijeen te brengen, in dier voege, dat de
lasten op onvermogenden niet en op minder vermogenden
zoo licht mogelijk drukken.
Progressie in den hoofdelijken omslag, enz
De Schiedamsche gemeentelijke inkomstenbelasting is
een bewijs uit velen, hoe beroerd de belastingheffing
in sommige gemeenten is geregeld, ook te Schiedam.
Wij herinneren slechts aan de f 13.05 van den grooten
arme uit de Plantage, en aan de gedwongen boedel-
verkooping van den kleinen arme uit de Gasstraat.
Dit is een uittreksel uit het Gemeenteprogram der
S. D. A. P. met een enkele toelichting hier en daar.
Ieder die eenigszins aandachtig deze 10 punten naleest,
zal moeten erkennen, dat aan de hand daarvan een
zeer goede, nuttige en verstandige gemeentepolitiek
kan gevoerd worden.
Onze candidaten, worden ze gekozen, zullen dus aan
het officiëele gemeenteprogram onzer partij een stevig
houvast hebben, en de gemeentenaren weten in welke
richting zij zich zullen bewegen.
En die richting, ieder zal moeten erkennen, dat
ze geheel en al berust op de verwijdering van de tal-
looze bestaande misstanden en de opheffing van het
volkomen verwaarloosde arbeidende deel der gemeente.
Ook daarom kan de keuze q»s. Dinsdag geen enkelen
arbeider of arbeidersvriend moeielijk vallen. Hij zal
moeten stemmen op
D. VAM DIJK en
J. DE LIKT.
Duisternis en Licht.
Al de burgerpartijen werken ook bij deze raadsver
kiezing in de duisternis.
De anti-revolutionairen hebben met den heer Wirtz
een vergadering in Patrimonium, waar alleen gelijk
gezinden mogen debatteeren. Zoo'n genoegelijk oude
besjeskrausje met veel zelfverheffiing en ontzettend
veel kwaadsprekerij over allen buiten dat kransje
Maar zonder den moed om aan een eerlijk debat met
tegenstanders zich te wagen, zonder de lust om zijn
eigen opvatting aan de kritiek en de opvatting van
tegenstanders te toetsenLaf en dom
De christelijk-historischen hebben met Ds. Faure een
avondje in het Vereenigingslokaal. Een lezing" zal
deze emeritus-predikant" houden over „drieërlei levens
beschouwing," een soort bidstond dus. Nu waarom niet?
Maar Ds. Faure is gemeenteraadscandidaat en is voor
het publiek te Schiedam dat in de eerste plaats. Daar
om had men hem een openbaren debatavond moeten
opdragen en niet een „lezing." Ook al zoo verborgen
en heimelijk. Maar ook weer een bewijs van gemis
aan moed en overtuigingskracht, en dat in een ver
kiezingstijd
De Roomsch-Katholieken zijn de derde in den bond,
een mooie drieëenheid van duisternis en lichtschuwheid.
Die zullen in Musis-Sacrum hun besloten verkiezings
avond houden, 't Is jammer dat ze pater Weijers uit
Utrecht niet hebben laten komen met zijn mooie speech,
waarvan wij onlangs ook in De Moker melding maakten.
Duisternis in de vergaderwijze, duisternis in de ver
gaderingen, duisternis in de vergaderde hoofden. Dat
hoort zoo bij mekaar. Het is meer dan treurig.
Helder steekt de S. D. A. P. daartegenover af. Die
zal een openbare vergadering honden met vrij debat,
en de candidaten zullen daar zelf op de proppen kometh
Vooruit maar, makkers. Nergens, of het licht wint
het steeds van de duisternis.
III.
De Typografie.
Tot de „haute-volée" der arbeidersklasse behoort de
typog-afen-wereld. De typograaf staat (Volgens de alge
meene opinie) een sport hooger op de maatschappelijke
ladder dan de kaaiwerker. Of 't in waarheid wel zoo
is? O neen, zoo goed als de rest behoort ook de typo
graaf tot de klasse der hongerlijders. Of 'r al eentje
tusschen loopt, die wat „sjeuïg" z'n neus in den wind
steekt voorrechten boven beoefenaren van andere
vakken hebben ze niet. De loonen varieeren van f 9,tot
f 12,of 13,—de arbeidsdag is gemiddeld 10 uur.
Echter is die arbeidstijd en zijn die loonen niet altijd
zoo geweest. Nog is de tijd niet zoover achter ons, dat
wij bij een overzicht van den toestand der typografie in
Schiedam hadden moeten schrijvenarbeidsdag 11 uur,
loonen varieerend tusschen f8,— en f 11,—vreesëlrfke
jongens-exploitatie." Maar de woelingen onder de typo
grafen in andere steden (hier waren ze veel te fatsoenlijk
en stonden ze veel te hoog om mee te woelen) van
enkele jaren her, hebben onzen Schiedamschen typografen
datgene bezorgd, waarvoor ze te lam waren een vinger
uit te steken. Nou benne ze de „heertjes" door den
arbeid van anderen.
Toch mot-je niks van de lui zeggen, hoor! Doen ze
d'r plicht niet? Zijn zq ergens in ten achter?
O, neen. 't Kan natuurlijk niet anders of zij, die den
godsganschen dag letters eten voor boekwerken of
kranten, zij weten vrij goed wat er in de wereld te
koop is behoudens sommigen, die zich in een machine
herschapen hebben, droge en droomerige kerels, die
werken als automaten zonder meer. Deze dus uitge
zonderd, weet de typograaf, wat er in 's wereldsspeel-
tooneel wordt opgevoerd en fatsoenlijk als hij is bij
zijn fatsoenlijke intellectueele ontwikkeling, gaat hij in
zeer fatsoenlijke tred met den vooruitgang mee zoo
ver als ZEds. fatsoenlijkheid oordeelt dat het niet
schaden kan aan z'n fatsoen of portemonnaie.
Waar dus de tijd bijvoorbeeld „Vakorganisatie" mee
bracht daar was de typograaf present om „meê
te speulen". Wat won-je? Zeg niks van ons, hoor;
90°/p zeker van de typografen in Schiedam is geor
ganiseerd.
't Is de vraag natuurlijk maar wat men onder orga
nisatie verstaat. Als zieken- en begrafenis-potje met 'n
lolletje eens in 'tjaar onder vak-organisatie begrepen
zijn, danja, dan brengen wij een eerbiedig saluut
aan de Schied. typografen. Dan zal de naam hunner
vereeniging „Adelphismus" ons niet dan met ootmoed
van de lippen komen.
O, broederband
Neen, met heel je overtollige meubileering van be
schermheer, eere-voorzitter (hm!) enz. enz., is er nooit
in „Adelphismusgeweest een bandeen broeder-band,
van solidariteit. Nooit! 't Eenigste waar zij als ver
eeniging op bogen kan, de ondersteuning bij ziekte en
overljjden (wij zijn zoo vrij de lollige broeder-avond,
waarvoor enkele honderden guldens worden weggesmeten
niet als een verdienste aan te merken) hoe wordt ze
gegevenAngstvallig wordt de stakkert begluurd, die
't ongeluk heeft ziek te zijn, of-i niet op 'n reglemen
taire overtreding te betrappen is. Duurt 't ziek-zijn wat
lang, dan kan de betrokkene verzekerd zijn, dat alles
in 't werk zal gesteld worden door z'n „broeders" om
zoo'n „dure" er uit te wippen. En, 0 wee! als-i dood
durft gaan! De honderd gulden uitkeering worden met
dikke tranen betreurd de dooie komt voor niet één
traan in aanmerking. Dat mag men „Adelphismus" na
geven, die eere komt haar toegekweekt heeft ze onder
de typografen: onderlinge afgunst, vies-egoïsme (als 'r
Proletariërs aller landen,
Vereenigt U
