No, 29.
ZATERDAG 16 SEPTEMBER 1905
5e Jaargang.
ORGAAN van de Afdeeling Schiedam der Sociaaldemokratische Arbeiderspartij
Wij eischen het Algemeen Kiesrecht!
De Kiesreehtmarsch.
Verslag van de huish. vergadering
gehouden op Zondag 10 Sept.
Woningnood.
ABONNEMENTSPRIJS:
25 cent per kwartaal
franco per post 30 cent hj V00rmthetal™9-
Losse nummers 2 cent.
Bureau vau Redactie en Administratie:
A. WINTERBERG,
Vriendschapstraat 11 boven
ADVERT EN TIEN:
3 cent per regel.
Bij abonnement belangrijke korting.
Stukken yoor 't eerstvolgend nummer moeten uiterlijk Woensdag a. s. 's middags 12 uur in het bezit der Redactie zijn.
L. M. HERMANS.
Nadat de ingek. stukken waren behandeld, werd
overgegaan tot h-t benoemen van afgev. naar de a.s.
betooging te Utrecht; 4 leden werden als afgev. aan
gewezen.
Een voorstel van 't bestuur om de kwestie Troelstra-
van Goes nit te laten maken door een daarvoor te be
noemen commissie door het partijbestuur, werd met
algemeene stemmen goed gevonden. Verder kwam aan
de orde verkiezing van 't bestuur. Aile aftredenden
werden herkozen op 1 na, die wegens drukke werk
zaamheden moest bedanken voor wien een ander partij
genoot in de plaats trad. De regeling van de winter-
campagne werd aan het bestunr overgelaten, dat dan
ook zal zorgen dat er een paar feestavonden, een St.
Nic. kinderfeest, en enkele propaganda-vergaderingen
gehouden zullen worden waartoe verschillende sprekers
zooals Dr. J. v. d. Brink, Troelstra, v. Kol, Hngenholtz,
Roosje Vos en anderen zullen uitgenoodigd worden.
Bij de rondvraag werden 4 nieuwe leden genoteerd
wat weer een teeken is van vooruitgang.
Niets meer aan de orde zijnde, sloot de voorzitter de
goed bezochte vergadering.
C. v. d. Hoeven, Secr.
Er heerscht algemeene woningnood te Schiedam, voor
de arbeidersklasse, voor den kleinen middenstand en
de kleine ambtenaarsklasse en ook voor den middel-
matigen middenstander en den middelmatigen amb
tenaar.
Schiedam is eenigen tijd groot geweest door ééne
enkele industrie met haar aanhangsels. Die industrie,
de jenevernijverheid, is gekelderd. En daar er naast
die eene belangrijke industrie niets anders van be-
teekenis was, ging met de gekelderde jenevernijverheid
de belangrijkheid van Schiedam als fabrieksstad geheel
verloren.
Na zon er direkt langs twee wegen verbetering
kunnen komende Schiedamsche branders en distilla
teurs zonden voor bun zonen nieuwe kleinbedrijven
kunnen stichten (voor grootbedrijven ontbreekt hun
natuurlijk het geld), en de Schiedamsche havengrond
zou door het buiten-Schiedamsche grootbedrijf kunnen
worden in exploitatie genomen.
Wat die brauders- en distillateurs-zonen betreft en
de stichtingsenergie van hun papa's, nu, de geschiede
nis der laatste 15 jaren heeft wel afdoende bewezen,
dat daarvan voor Schiedam niets te wachten is. Een
onafgebroken omgang met moutwijn en spiritus is be
wezen zeer weinig geschikt te zijn voor de ontwikkeling
van persoonlijke geestkracht en persoonlijk verstand.
Van die zijde is dus weinig te wachten.
Maar dan die andere weg tot verbetering, die is er
toch ook? deze namelijk: dat het buiten-Schiedamsche
kapitaal voor grootbedrijf de havengedeelten van
Schiedam gait exploiteeren Ja, die weg is er,
maar het is nog een donkere weg met hindernissen en
verrassingen, dank zij voor een deel het gemis aan
inzicht en doorzicht van de Schiedamsche overheid.
Wij zullen uit eggen, waarom dat zoo is. De groot
handel en de daarbij betrokken grootindustrieën, door
bet kapitalistisch productieproces zich steeds samen
trekkende, zijn nu in de periode gekomen, dat zij voor
iederen afzonderlijken ondernemer of groep van onder
nemers geheel aparte havens en daartij behoorende
werven en fabrieksterreinen noodig h-bben. Waar die
havens en terreinen de meeste kansen op gunstige
exploitatie aanbieden, komen zulke grootondernemingen
zich thans vestigen. Zoo bijvoorbeeld langs den
Nieuwen Waterweg. Dit verschijnsel is algemeen
bekend, zelfs te Schiedam. Maar men vergeet daarbij,
dat het aantal van zulke g'ootondernemingen zeer be
perkt is. Dat aantal is al beperkt voor geheel Europa
m voor de gezamelijke internationaal verbonden landen.
Maar voor den kleinen Nieuwen Waterweg is het al
zeer beperkt, omdat het niet een zelfstandige Neder-
landsche grootindustrie is, die den handel door den
Nieuwen Waterweg beheerscht, maar omdat die handel
afhangt van buitenlandsche voortbrenging en verhan
deling. En nu ligt het voor de hand, dat de weinige
g ootondernemingen, die zich aan den Nieuwen Water
weg kunnen vestigen, daar heen gaan, waar plaatselike
omstandigheden hun onderneming kunnen bevorderen
en in elk geval die niet tegenwerken. Dit laatste nu
geschiedt te Schiedam. Een door zjjn geestkrachtge
brek ei geesteloosheid meer tegenzin opwekkende stad
is moeielijk denkbaar. Vreemdelingen ruiken dat on
middellijk, voelen zich zoodra zjj hier komen onaange
naam neergedrukt., en zijn blij als zij de stad weer uit
kunnen gaan. En als zij dan elders komen en niet
dien tegenzinwekkenden indruk krijgen, en daar goed
terecht kannen, dan komen zij niet naar Schiedam.
Zij worden bovendien ook hierdoor teruggehouden van
een vestiging in onze zwarte laag-bjj-de-grondsche stad
de slechte verbindingen, het gemis aan goede werk
krachten en hulpmiddelen, de futlooze stedelijke over
heid. Een grootonderneming, die zich hier vestigde,
zon eerst bergen van energieloosheid moeten verzetten
en bergen van eigen geestkracht moeten verbruiken,
voordat het aan Schiedam iets zou hebben. Kon zij
nu rekenen op de medewerking van een energieken
gemeenteraad, dan zon dat nog mogelijk zijn. Maar
van een raad, die mannen als Visser en Lagerweij
wethouders maakt, is natuurlijk niets te wachten.
En aan zulk een reuzentaak begint een grootonder
neming niet, zoodra ze elders het zonder znlk een
onmogelijken arbeid redden kan.
Zoo komt het, dat het hier niet vooruitgaatzoo
komt het, dat ook niemand oprechtelijk gelooft aan de
kans op eenigszins beduidende vooruitgang. Zoo komt
het ook, dat er ge-n kapitaal te vinden is voor woning
bouw. Nu op dit oogenblik is er tengevolge van de
opening van Smulder's fabriek wel eenige speculatie
in bestaande woningen. Maar noch te Schiedam zelf
noch daar buiten blijkt geld te vinden te zijn voor den
bonw van woningen voor de drie groepen, die daaraan
gebrek hebben en die wij in den eersten zin van dit
artikel noemden.
In zeer eigenaardige omstandigheden dus is hier
woningnood. En die omstandigheden zijn van dien
aard, dat de woningnood nog onrustbarend zal toe
nemen want op den langen daur, als de oude Schie
dammers, die hun stad niet uit willen, eens zijp uitge
storven, zal stellig niemand in Schiedam blijven wonen,
die er niet hoog noodig blijven moet. Dat zullen voor
een zeer groot gedeelte arbeiders zijn, die öf van vaste
lage loonen zullen moeten rondscharrelen of door los
sen ongeregelden arbeid een zeer onzeker bestaan zul
len moeten lijden.
Armoezaaiers dus voor wie bouwspeculaties niet wor
den ondernomen, omdat ze toch niets opleveren kannen.
En bet kleine gedeelte ambtenaren en middenstanders,
nu, die hebben het doorgaans ook niet te breed en zijn
ongeschikte doeleinden voor bouwondernemers. Blijft
dan een enkel menseh over, die eens een eigen huis
kan laten zetten of verbouwen. Daarmee is het uit.
Daarom zal de woningnood voortduren en zelfs nog
grooter worden.
En toch zal er op den duur een oplossing moeten
gevonden worden uit dezen wantoestand. Er zullen
toch goede woningen moeten verrijzen, die voldoen aan
de eischen der arbeiders, der middenstanders en der
ambtenaren en voor geen van die groepen te duur zijn.
O zeker, de maatschappelijke toestanden z' n van dien
aard, dat er nog wel altijd menschen zullen gevonden
worden, die in de Schiedamsche woningen willen wonen,
omdrt zij moeten leven en de omstandigheden hen
dwingen hier te komen en hier te blijven. Maar die
woningen, die bijna zonder onderscheid onvoldoende
worden onderhouden, slijten en vergaan, worden oud
eu onbruikbaar; en als er dus geen nieuwe woningeu
bijkomen, ot niet in voldoende aantal, en dat zal
niet gebeuren omdat het hier al maar beroerder en
dommer wordt
Wij willen nog even wachten met een antwoord op
de vraag, hoe in den woningnood moet voorzien wor
den en kan voorzien worden te Schiedam. Want er is
hier nog iets van belang aan te wijzen en vast te na
gelen in dezen meer dan treurigen toestand. Dat is
het weerzinwekkende onvermogen der burgermaatschap
pij om eenigszins voldoende haar roeping te vervullen
en eenigszins te voorzien in de eischen die de verschil
lende maatschappelijke groepen haar stellen. De bur
germaatschappij is met haar beginselen en met haar
daden in een moeras terecht gek >men waarin honderden
en duizenden 'Sneller of langzamer meedoogenloos om
komen. Ze weet geen middelen te vinden om werk te
verschaffen aan wie daarom vragen en wie dat noodig
hebben om te leven. Ze weet geen ontwikkeling te
verschaffen aan wie daaraan behoefte hebben uit eigen
aanleg en uit maatsckappelijken nooddwang. Ze weet
geeu woningen te boawen, waarin een gezond en ge
zellig huiselijk leven mogelijk is. Onmachtig in alles,
staat ze daar als een aanklacht tegen het gezond ver
stand, als een aanklacht tegen alle menschenrecht en
menschenwaarde.
De burgerpartijen weten niet, hoe ze in den woning
nood moeten voorz'en. Ze verklaren zich ronduit on
machtig daartoe en ze schamen zich zelfs niet over
hnn oumacht. Zij vinden natuurlijk allen, dat er iets
aau gedaan moet worden, en ze zijn allen overtuigd
dat het zoo niet langer kan, maar ze begrijpen nauwelijks
iets van het fiasco van bun eigen beginselen en op
vattingen dat zij daarmee erkennen. Als mannen uit
een volledigen vervaltijd snappen zij niet, dat zij daarmee
feitehjk een veroordeelend vonnis o ver hun eigen klasse,
hun eigen theorieën,over zichzelf uitspreken.
Maar wij soeiaal-demokraten zien die onmacht der
burgerklasse in al haar grootte en al haar beteekenis:
w|j zien het verval der burgermaatschappij in al die
verschijnselen van onmacht, maar w|i weten ook dat
die onmacht van de vervallende burgerklasse gevolgd
zal worden door de macht eener nieuwe klasse, het
proletariaat.
De bestaande woningnood kan alleen opgelost worden
door de gemeente zelve als bouwondernemer te doen
optreden, en door de gemeente een stelselmatige ver-
MOKER
Maar UTECHT, kameraden! Per spoor, boot, fiets
naar UTRECHTHet moet er donderen uit de
kelen van tienduizenden
DOOR
Hoort regeerders, groote heeren, hoort wij eischen nu ons recht,
Politiek moet elk gelijk zijn, geen verschil voor heer en knecht;
't Kiesrecht los van beurs of sekse, daarvoor gaan wfj ten gevecht
Hoort den eed, dien men thans zweert:
Wij, wij blijven hier eendrachtig,
Worst'len, strijden kalm en krachtig,
Tot in Neerland eens waarachtig
'tKiesrecht worde algemeen!
De waarheid is aan onze zijde, aan uwe zijde is 'tgeweld;
't Recht verlangen wij te dienen, gij den Mammon, god ven 't geld;
Daarom hebt gij buiten 't kiesrecht velen onzer snood gesteld.
Hoort den eed, dien men thans zweert:
Wij, wij blijven hier eendrachtig,
Worst'len, strijden kalm en krachtig,
Tot in Neerland eens waarachtig
't Kiesrecht worde algemeen
't Kiesrecht nu voor alle werkers, ziet, dat eischen wij met klem,
■Onze moeders, vrouwen, zusters hebben recht ook op een stem.
Wie den strijd laf gaat ontwijken, vloek en schande over hem!
Hoor den eed, die men thans zweert:
Wjj, -wij blijven hier eendrachtig,
Worst'len strijden kalm en krachtig,
Tot in Neerland eens waarachtig
't Kiesrecht worde algemeen
JBroeders uit het donk're Zuiden of uit het verlichte Noord,
Waar ge in Neêrland ook moogt wonen, waar ge ergens thuis
[behoort,
Taart uw stemmen aan de onze in een innig schoon akkoord.
Hoort den eed, dien men thans zweert:
Wij, wjj blijven hier eendrachtig,
Worst'len, strijden kalm en krachtig,
Tot in Neêrland eens waarachtig
't Kiesrecht worde algemeen.
^Spoedig wordt ons aantal grooter, dat men nu nog scheldt
U°or klein,
w eldra za! ook de beweging grootsch en overwinnend zijn.
'Schitt'rend ais t licht der zonne en als 't maanlicht helder rein
Hoort den eed, dien men thans zweert:
Wij, wjj blijven hier eendrachtig,
Worst'len, strijden kalm en krachtig,
Tot in Neêrland eens waarachtig
't Kiesrecht worde algemeen.
Deze marsch wordt door het muziekkorps op de boot
gespeeld.
