Maakt propaganda voor den Sociaal-Democratischen Candidaat
J. DUIKELAAR
Front tegen de reactie!
gend karakter dezer wet, waardoor feitelijk van de
willekeur der gemeentebesturen zou afhangen, of er iets
van deze wet in de praktjjk zou terechtkomen of niet.
Het werd hem zeer kwaljjk genomen, dat hjj het in
twijfel durfde trekken, of de gemeentebesturen wel op
loyale wjjze uitvoering zouden geven aan de Woning
wet. En de pogingen der sociaal-democraten, om aan
de bepalingen der wet een meer dwingend karakter te
geven en waarborgen in de wet opgenomen te krijgen
voor een richtige naleving, mislukten. Zelfs het amen
dement, door Troelstra met kracht en klem verdedigd,
om nl. in geval van woningnood den woningbouw door
de gemeente als een verplichting voorop te stellen en
den particulieren woningbouw als aanvulling te doen
gelden, werd van alle zijden met zooveel vijandschap
ontvangen, dat Troelstra het introk, omdat handhaving
de kansen van aanneming der wet zou hebben vermin
derd.
Nu reeds heeft zelfs Mr. Goeman Borgesius erkend,
dat de sociaal-democraten geljjk hadden en dat een
meer dwingend karakter in de wet noodig was geweest,
om den geest en de bedoeling ervan te doen naleven.
Maar wat baat thans deze bekentenis van den vader
der woningwet Hij heeft het met zijn mede-liberalen
en de kerkerljjke heeren op zjjn geweten, dat men
deze wet als lorrepjjperjj in een hoek kan smijten,
zooals gebeurd is te Schiedam.
Van kerkelijke zijde is alhier op schandelijk brutale
wjjze aan deze wet te kort gedaan. Sinds jaren tobt
Schiedam met een kerkerljjke meerderheid, die iedere
regeerings-bekwaamheid mist. Burgemeester Versteeg
poogde deze meerderheid tenminste nog tot naleving van
wetten te leiden en al te groote plaatselijke reactie
tegen de rijkswetgeving te voorkomen. En meestal
slaagde hij daarin ook, al ontbrak hem de kracht voor
een positieve politiek. Maar met zijn heengaan is het
hek van den dam. Burgemeester Brants bljjkt niet
alleen een vergadering behoorlijk te kunnen voorzitten,
maar zelfs een willooze speelbal van allerlei invloeden
te zijn, die nu deze, dan geene van zijn partijgenooten op
hem wenscht uit te oefenen. Zóóver is het zelfs al met
hem gekomen, dat hij in den raad stemde tegen het
voorstel, dat hij in het college van B. en W. had hel
pen ontwerpen en dat toen zijn instemming had.
Ook bij de uitvoering der woningwet komt dit zeer
duidelijk uit. Burgemeester Versteeg wist den Raad
nog eerlijk de hand te doen houden aan de verplich
ting der gemeente, om de bepalingen van de woningwet
uit te voeren. Burgemeester Brants helpt nu mee, om
de woningwet tot een paskwil te maken. De rechtsche
meerderheid van den gemeenteraad heeft geweigerd aan
de vereeniging Volkshuisvesting" de gelden toe te
staan, waarop wettelijk aanspraak gemaakt kan worden
door deze vereeniging, omdat zij voldoet aan de wet
telijk gestelde eischen, en officieel, o.a. door de offici-
eele Gezondheidscommissie, is bewezen, dat er woning
nood heerscht te Schiedam.
Door deze weigering heelt de kerkelijke meerderheid
van onzen Gemeenteraad het bewijs geleverd, dat zij
niet weinig maling heeft aan de Rijkswetgeving en dat
zij den treurigen moed heeft om in te gaan (te reageeren)
tegen de beginselen en bepalingen, vastgesteld in de
Woningwet door het wettige Rijksbestuur. En daar
de wet geen middel vaststelde, hoe de sociaal-democraten
het noodzakelijke daarvan ook betoogden, om onwillige
gemeentebesturen te dwingen, is het mogelijk dat tegen
dit reactionaire besluit van de kerkelijke meerderheid
van deni Schiedamschen Gemeenteraad niets gedaan kan
worden.
En zulke partijen als deze kerkelijke, durven dan nog
van eerbied voor de wet te spreken en wagen het nog
bjj zulk een geval van beginselen te spreken, terwijl
hun. eigen partijgenooten in de Tweede Kamer door de
Rijkswet het tegenovergestelde hielpen vaststellenHet
zijn dan ook geen andere beginselen dan die van het
platte, klinkende geldbelang. De huisjesmelkers,
voor een niet klein deel in de rechtsche partijen ver
tegenwoordigd, zijn bang hun huren te zullen moeten
verminderen als er veel goede arbeiderswoningen komen
en dat zou drommelsch jammer zijn, nu zjj juist ten
gevolge van den ivoningnood hun huren flink hebben
kunnen opslaanZe smullen nu zich vet aan de hooge
huren, die zjj maken door het gebrek aan woningen
En het genot van zoo'n smulpartij is ook voor kerkelijke
huisjesmelkers sterker dan al de antirevolutionaire en
Katholieke beginselen bjj elkaar.
Om de eigenbouwers niet te vergeten, die door goed
koop te bouwen en dan zoo gauw mogelijk hun nieuwe
huizen te verkoopen nog een aardigen duit verdienen!
Dat de Woningwet ook tegen een soortgelijken bouw
en huizen-speculatie gericht is, dat kan de kerkelijke
meerderheid in den Schiedamschen Gemeenteraad wat
schelen! Er zitten verscheidene invloedrijke eigenbou
wers in hun partij en die hebben meer te zeggen
dan eenig beginselDe praktjjk bewijst dat immers;
de kejrkeljjke partijen in den Schiedamschen Raad
hebben helpen atbqeken, wat de kerkelijke partijen in
de Tweede Kamer hielpen opbouwen. Maar.... daar
in de Tweede Kamer zou verzet tegen deze sociale
wetde kerkelijke partijen stemmen in het land
hebben gekost. Hier te Schiedam berekenen zij, dat het
naleven van diezelfde wet een gevaar voor hen kan
zijn. En met volmaakte gemoedsrust trappen zij hun
eigen beginselen plat en zijn zfl hun partijgenooten in
de Tweede Kamer afvallig Dat heeft hem
het platte, geldelyke eigenbelang gedaan.
Maar ook de liberalen gaan niet vrij uit in deze
kwestie en in de eerste plaats de heer M. C. M. de
Groot niet.
Reeds in de Tweede Kamer bleken de liberalen
nog zóó vast te zitten aan het eigenbelang van den
particulieren bezitter, dat zjj dezen ook in de Woningwet
de gelegenheid niet wilden ontnemen, veel winst te
maken uit woningbouw en huisbezit. En reeds in de
Tweede Kamer toonden de liberalen, van de verstokt
conservatieven tot de niterst-vrijzinnig-democratischen
toe, dat zij van een gemeentelijke verplichting zooals
Troelstra's amendement voorstelde, niets wilden weten.
De liberalen zjjn nu eenmaal als burgerpartij vast
geklonken aan het kapitalisme, dat vóór en bóven
alles kapitaalwinst vraag ten dat niet leven kan zonder
de meest volledige vrijlating van het particulier initia
tief. En al erkent nu een deel der liberalen, ia de
eerste plaats de partij der vrijzinnig-democraten, ook,
dat er naast de particuliere belangen en rechten gemeen
schapsrechten en plichten bestaan, en al gaat een
eukele gioep van hen zelfs zóó ver, dat zij, tenminste
theoretisch, het gemeenschapsbelang stelt boven het
particuliere en zelfs praktisch naar die opvatting han
delt, de handhaving van het beginsel van het parti
culier initiatief drijft de meest vooruitstrevende liberalen
voortdurend weer tot daden en handelingen, die in lijn
rechten strijd zijn met het gemeenschapsbelang.
Te Schiedam is dat nu ook weer gebeurd bij de
„Volkshuisvesting" onder leiding van den heer de Groot.
Van den aanvang af hebben de sociaal-democraten ge
waarschuwd tegen de verkeerde gedachte van
een particnliere vereeniging als „Volkshuis
vesting" te Schiedam. Aan de hand van de wet en
aan de hand van de zuiver Schiedamsche toestanden
heeft „De Moker" voortdurend bewezen, dat alleen
gemeentelijke woningbouw voor een gemeente als Schiedam
tot een richtige uitvoering van de Woningwet" kon
voerenMaar de heer de Groot, eigenwijs en eigen
zinnig als bijna alle vrijzinnig-democraten, zette als
een echt-liberale aanbidder van het particulier initiatief
een particuliere vereeniging in elkaar en sneed daar
door voor Schiedam de eenige gelegenheid af om vol
doende aan de eischen der Woningwet te kunnen voldoen.
Want dat Schiedam als gemeente zelf zou gaan bouwen,
terzelfder tjjd waarin het een vereeniging voor „Volks
huisvesting" subsidieert, dat was ondenkbaar en heeft
de heer de Groot van te voren wel ingezien.
Dit is de eerste, de principiëele font van de liberalen,
speciaal van den heer de Groot geweest. Was het daar
nu maar bjj gebleven en hadden zij nu nog maar met
groote wijsheid en groote financiëele kracht de zaak
aangepakt! Maar neen, nieuwe fouten werden gemaakt;
en het particuliere kapitaal was klein, de gemeente
moest ongeveer alles geven,
De nieuwe fouten warendat de Vereeniging zich
onder de technische leiding stelde van een onervaren,
pas beginnend „architect" in plaats van zich toe te
vertrouwen in een zoo moeielijk vraagstuk als Volks
huisvesting aan een zeer beproefde en zeer ervaren
kracht, dat de eerste woningbouw van „Volkshuis
vesting" geheel in strijd met de werkelijke bedoeling
der Woningwet was en veeleer kleine burgerwoningen
dan arbeidswoningen verschafte, dat de opzet en
en het plan van dezen eersten woningbouw veel te
klein waren en een ongeschikt gedeelte der gemeente
daarvoor was uitgekozen, dat de vereeniging „Volks
huisvesting" verzuimde gebruik te maken van de wette
lijke gelegenheid om door gemeentesubsidie een eventueel
exploitatie-tekort aan te zuiveren en een woninghuur
vast te stellen, niet alleen berekend naar de kapitaal
rente en de onderhoudskosten, maar ook naar het
arbeidersinkomen.
Door deze nieuwe fouten verschafte de vereeniging
Volkshuisvestingaan de reactionaire tegenstanders
der Woningivet wapenen ter bestijding en deed zjj de
zaak, waarvoor zjj meende op te komen, meer kwaad
dan goed. Vooral de laatstgenoemde fout is naar onze
meening van even bljjvend nadeel als de eerstgenoemde
fout van oprichting dezer vereeniging.
Maar die fouten zouden te herstellen geweest zjjn
door den Gemeenteraad, indien deze we'kelijk de Woning
wet naar geest en letter goed had willen uitvoeren. De
Raad had óf de Vereeniging strenge eischen voor betere
volvoering van haar taak kunnen opleggen, óf desnoods
kunnen besluiten deze Vereeniging niet langer te helpen,
maar zelf den woningbouw ter hand te nemen. De
kerkelijke meerderheid van den Gemeenteraad deed even
wel noch het een, noch het ander. Ze dacht niet aan
de wet, maar alleen aan de belangen van haar reac
tionairen aanhang van huisjesmelkers en eigenbouwers
Dat staat in elk geval nog heel wat lager dan de
dwalingen der liberalen
De heer M. C. M. de Groot heeft nu zijn ontslag
genomen als voorzitter van de Vereeniging „Volkshuis
vesting,omdat de Schiedamsche Gemeenteraadsmeer
derheid die vereeniging het verder werken onmogeljjk
zou hebben gemaakt. Het is niet moeiljjk, zich te ver
plaatsen in den gedachtengang van den heer de Groot,
die geen andere schuldige ziet dan de rechtsche
meerderheid van den Raad en die met zijn ontslagname
een protest bedoelt tegen die meerderheid.
iiaar in een ruimer verband is deze ontslagneming
van den heer de Groot een beschuldiging tegen zijn partij
en tegen zichzelf, een vonnis over het onvoldoende werk
van Mr. Goeman Borgesius en de liberale meerder-
he d, die dezen wet maakte en Troelstra's amen
dement verwierp, een vonnis ook over den verkeerden
opzet van een particuliere vereeniging van woning
bouw in een stad met zulk een gering gemeenschaps
gevoel en gemeenschapsbewustzjjn als Schiedam en
daardoor zoo weinig particuliere opofferingsgezindheid
in het gemeenschapsbelang!
Voor ons sociaal-democraten is het duidelijk, wat ons
in dezen te doen staat. Wy moeten geen ande
ren eisch stellen dan gemeenschappeiyken
woningbouw. Artikel 32 van de Woningwet geeft
den Gemeenteraad het recht daartoe over te gaan. De
Gezondheids-commissie constateerde in een officieel rap
port aan den Gemeenteraad, dat er woningnood heerscht,
De particuliere woningbouw en de woningbouw vau
„Volkshuisvesting" zijn volkomen onvoldoende. Wil
men dus de Woninqwet niet tot een doode wet maken,
dan is er te Schiedam slechts één ding mogelijk, dat is:
gemeentelijke woningbouw.
Dat is een arbeidersbelang. De kerkelijke
partjjen te Schiedam willen het niet behartigen. De
liberale partij kan het niet.
Welnu, arbeiders, maakt dan dat gijzelt in staat wordt
om er voor te zorgen. Maakt u los van partjjen als
de kerkeljjke en de liberale, die óf onwillig óf onmach
tig zijn om iets voor u te doen. Behartigt zelf uw
eigen belangen. Doet zelf uw eigen zaken. Stuurt
geen kerkeljjk of liberaal heer meer naar den Gemeen
teraad. Stuurt een der uwen daarheen. En stuurt
dan niet van de uwen hen, die met de kerkeljjke of
liberale heeren meeloopen en daardoor toch weer niet
voor uw belangen kunnen opkomen. Maar stuurt van
de uwen hen, die zich waardige en krachtige strjjders
betoond hebben voor de groote bevrjjdingszaak der
arbeidersklasse.
Ook nu staat weer een raadsverkiezing voor de deur.
Arbeiders, neemt ter harte wat het verhandelde over
„Volkshuisvesting" u leeren kan en stemt op niemand
anders dan op den sociaal-democraat.
't Bljjkt in den laatsten tijd meer en meer hoe sterk
de conservatieven zich ia Schiedam gaan gevoelen en
overal en bjj alle gelegenheden steekt de hydra der
reactie brutaal de kop omhoog.
Dit is vooral sterk gebleken in de laatste
gemeenteraadszitting, waar onderwerpen behandeld wer
den, het belang rakende der lagere volksklasse, zooals
de progressieve inkomstenbelasting, de bouw der ar
beiderswoningen, de school voor zwakzinnigen, enz. Bjj
al die kwesties stonden de kerkeljjke (op den heer
Honnerlage Grete na,) als de beste vertegenwoordigers
der reaktioneire kliek, als de beste vertegenwoordigers
der brandkastbelangen, vierkant tegen de belangen der
arbeidersklasse.
't Zjjn en blijken meer en meer driedubbel-overge-
haalle conservatieven, met den Amerikaanschen demo-
kraat van der Laar aan de spits.
Dat heer heeft al zeer zonderlijke opvattingen,
waarvan we nog eens feen treffend staaltje willen vast
nagelen en ter overweging aanbieden aan al wie zich
geroepen acht de verlammende kracht der reactie te
fnuiken.
Er is een voorstel aan de orde om een hulpschool
te maken in het Broersveld. Er is een groot aantal
kinderen dat reeds een jaar lang op plaatsing wacht,
dus zou men zeggen de aanneming van het voorstel
is onvermjjdelijk.
Maar de heeren kerkeljjke raadsleden, die den plicht
hebben zich het openbaar onderwijs tot een onderwerp
hunner geregelde zorg te strekken, die den
