Verschrikkelijk snugger.
Ontnuchtering.
Schiedamsche Onderwijs-toestanden
m.
Daarom das stelde Tr. geeu motie. En o.i. zeer
terecht. Want de waarde eener motie in de Tweede
Kamer onder het tegenwoordige régime moet nog blijken
En de h e e 1 e 1 e n g e n in de conclusie, dat de
motie een demagogisch (volksverleidend) karakter had,
is niets meer dan een botte insinuatie, die alleen kan
worden neergeschreven door iemand, die in 't nauw ge
dreven, met een lastige kwestie in z'n maag zit, die
hij moet goed praten, maar waarvoor hij geen behoor
lijke verklaring weet.
En zoo'n wanhopige flapt er iet.s uit, dat kant nog
wal raakt.
De Kamer-„overzicht"-schrijver van de Schied. Courant
verkoopt knollen voor citroenen!
P. de Br.
De interpellatie-Troelstra over het arbeids-contract
had ten doel aan te toonen hoe de groote massa der
werkgevers misbruikt maakt van hun ekonomische
overmacht en de arbeiders gedwongen zijn geworden
kontrakten te teekenen waarin alle mogelijke of
ook onmogelijke nadeelige bepalingen voorkwamen.
Het viel dus buiten het betoog van Troelstra, om
aan te geven of de bepalingen in die kontrakten m o-
mentaal worden uitgevoerd. Het ging
om de kontrakten ïelve, daarop lette men vooral.
Want de bepalingen, daarin voorkomende, kunnen wel
licht nü niet uitgevoerd worden, maar de w.erkgever
heeft ten allen tijde het recht om ze toe te passen.
In de opsomming van z'n ontzaglijk feiten-materiaal,
heeft Troelstra o. m. gezegd
„Bij de bierbrouwerij te Schiedam wordt de
arbeider verplicht in een bepaald huis te wonen
tegen een bepaalden prijs en wordt de huishuur
ingehouden, onwettig, van het loon."
De redactie van de Schied. Courant heeft gemeend
zich verdienstelijk te maken met het instellen van een
onderzoek naar de waarheid dier bewering.
En ze is tot de ontdekking gekomen, dat in art. 5
van het Arbeidscontract der firma Van der Schalk de
volgende bepaling voorkomt
„Het huis aan destraat no.is den
„ondergeteekenden werknemer als woning aange
wezen tegen betaling van een huur van f....
„per week, welk bedrag de werkgeefster bij iedere
„wekeljjksche loon betaling op het verschenen loon
„kort."
Dus, zou men zeggen, Troelstra had volkomen gelijk.
O neen, zegt de Schied. Cour. Troelstra sloeg den
bal geheel mis.
Ge begrijpt dat niet Lees dan
„De firma v. d. Schalk heeft indertijd een mouterjj
nabij haar terrein aangekocht, en, zooals aan alle
mouterijen, was daarbij een mouterswoning. Een
der werklieden van de brouwerij heeft toen ge
vraagd of hij die woning mocht huren en op dat
verzoek is gunstig beschikt. Sedert begin Januari
1901 woont de man reeds in die woning en betaalt
daarvoor een huurprijs van 11.75 per week.
Een tweede woning, die de firma bezit, is een
bovenwoning, waaronder de rails doorloopen die
van de Lange Haven, de aanlegplaats barer boo
ten, naar de brouwerjj voeren. Die woning was
vroeger bewoond door 'n glasblazer, en toen deze
die bovenwoning verliet, vroeg een harer eigen
werklieden vergunning om die woning te betrekken.
Ook dat verzoek is ingewilligd. De man woont
daar sedert 't laatst van October 1906 en betaalt
fl.huur per week.
Wanneer men nu weet dat aan de brouwerij 40
werklieden verbonden zijn en de firma geen andere
woningen bezit dan die twee, dan blijkt het wel
dat mr. Troelstra, althans wat de Schiedamsche
Bierbrouwerij betreft, ganschelijk niet op de hoogte
was, toen hg deze in zijn rede aanhaalde."
Dat ziet er dus voor Troelstra slecht uit.
Maar waarover had hij het ook?
Over kontrakten. En nu had een gewoon men-
schenkind al dadelijk kunnen begrijpen, dat het Tr.
totaal onverschillig is, zelfs al had de firma van dei-
Schalk geen enkele woning!
Wat hem wèl interesseerde, is, dat de firma haar
werklieden dwong een contract te teekenen waarin
bovenstaand artikel 5 voorkomt. Zal ze het nooit toe
passen Best mogelijk, doch dan had het er beter uit
kunnen blijven.
Als nü een der twee woningen eens vrij kwam, kon
de firma op grond van het contract, ieder harer werk
lieden dwingen in dat huis te gaan wonen.
Maar de redactie van de Schied. Courant heeft van
de strekking der interpellatie schijnbaar geen
syllabe begrepen. En haar bewering dat Troelstra,
althans wat de Schiedamsche Bierbrouwerij betreft,
ganschelijk niet op de hoogte was, is ganschelijk onzin.
P. de Br.
De bourgeoisie heeft gisteren gefuifd, een feesfgehad,
ter viering van de vervulling der bigde verwachting.
En als altijd heeft ze kans gezien, de schoolkinderen
in die manifestatie te betrekken. En de onderwijzers,
bijzondere en tot mp spijt ook openbare, trokken mee
naar de markt, het centrum der feestelijkheden. O,
openbare onderwijzers, hoe kont ge het doen, hoe kont ge
zoo uw paedagogisch geweten smoren, hoe kont ge zoo de
neutraliteit der openbare school schenden. Eerst de
beschuitenuitdeeling. Gij hebt niet geprotesteerd. Tóch
klonk het bg 't uitgaan van sommige scholen„Weg
met de socialen, leve Willemien," en sommige ouders
zagen zich genoodzaakt hun kinderen thuis te houden,
wijl ze hen niet wilden laten mee manifesteeren. Die
kleintjes, ze weten aiet wat ze doen, ofschoon bg de
hoogere klassen al eenig vooroordeel zich begint te
nestelen tegen die socialen, die kleintjes roepen even
graag„Leve Willemien, weg met de socialen", als
het omgekeerde, als ze maar beschuitjes met muisjes
krijgen, maar gg, openbare onderwijzers, wat bleef er
van nw beginselOnderwgs vrij van alle godsdienstige
en politieke dogma's?
Zeker, we weten het, er wordt gezegd Ik doe het
voor de kinderen, voor het behoud der openbare school.
Voor de kinderen Zeker, op 't oogenblik zgn ze u
dankbaar, dat gg ze mee helpt beschuitjes met muisjes
te verdienen, maar later, wanneer ze u vragen Waarom
hebt ge me vooroordeel bijgebracht Waarom hebt ge
't zonder protest toegelaten dat ik in mjjn onnoozelheid
manifesteerde voor eea leugen? Waarom hebt ge mgn
opvoeding, n gedeeltelijk door den staat toevertrouwd,
verwaarloosd Waarom
Wat zult ge dan antwoorden, gg openbare onder
wijzer
Voor het behoud der openbare schoolAls met der
gelijke consessie's de openbare school het leven moet
behouden, laat ze dan sterven I De openbare school
heeft maar één middel zich staande te houden, dat is,
dat haar dienaren zorgen voorOnderwijs, vrij van
godsdienstige en politieke dogma's en vooral voor een
krachtige ontwikkeling van 't openbaar neutraal onder
wijs (Bondsprogram). Daardoor en daardoor alléén kan
en zal de openbare school bloeien, want nog verkiest
der natie die school boven de bijzondere en alleen door
vast te houden aan dat >eene beginsel zullen de vrijzinni
gen van allerlei richting bekeerd worden van de dwalin
gen huns weegs, want we weten het, alleen door 't bestaan
der openbare school wordt de bijzondere, die niets liever
deed dan een minimum van kennis bij een maximum dogma
en vooroordeel aankweeken, op peil gehouden. Hoe meer
't bijzonder onderwijs bloeit, d. w. z. hoe meer de kerk
het onderwijs aan zich heeft getrokken, des te eerder
sterft het (Frankrijk.)
Nog eens, laat de overzijde schreeuwen, dat de open
bare school is een broeinest van socialisme, omdat we
het voor de kinderen schadelijk achten ze te betrekken
in groote-menschen-manifestatie's, dat kan op den duur
het openbaar onderwijs niet schaden. Want eens zal
men tot de erkenning komen, dat de bijzondere school
alleen opvoedt tot onverdraagzaamheid, leugen en bedrog.
Maar we keeren terug tot ons feest van gisteren.
Waarschijnlijk leest men heden in de Schied. Courant
Wat klonk het plechtig uit die honderden kinderkelen,
begeleid dooi de muziekWilhelmus van Nassauen enz..
En hoe spontaan zong het publiek mee. Juist, spontaan,
uit het hart, want niemand denkt nu meer aan de op
zweeping in allerlei bourgeoisbladen, om toch vooral de
gemoederen te spannen tegen de vervulling der bigde
verwachting.
O, zoo spontaan, en de katholieke kindertjes wel het
pleohtigst en meest spontaan en daarna de bijzondere
school-kindertjes, onderwezen als ze zijn in de geschie
denis des Vaderlands, die ons de verdiensten meldt der
opeenvolgende Oranje's, al die kindertjes, levende en
opgevoed wordende wél in twee richtingen, maar die
toch ontsproten zijn aan den éénen gemeenschappeljjken
wortel des geloofs.
Spontaan zongen die kindertjes gezamenlijk dat
heerlijke revolutionaire lied, dat lied, dat ook ons nog,
gedenkend aan de toenmalige treurige omstandigheden
van onze voorouders, kan doen trillen:
Wilhelmus van Nassauen
Ben ick van Duitschen bloedt,
Den Vaderland getrouwe,
Blijf ick tot in den doedt.
Spontaan werd er gezongen door Katholieke en
Protestantsche kindertjes, wantWie was
Wilhelmus van Nassauen
„Zooveel voorspoed verschrikte Oranje en niet bg
machte om de republiek tegen Parma en Verdugo te
verdedigen, ging hg over tot een stap, die hem niet tot
eer verstrekt. Hg sloot namelijk eene overeenkomst met
den Franschen vorst, waarbij hg zich verbond, in geval
van nood, de geheele republiek aan Frankrijk te brengen
op voorwaarde, dat hem de grafelijkheid over Holland,
Zeeland en Utrecht verzekerd werd. Wat dunkt u, zou
zoo iemand den naam verdienen van Vader des Vader
lands (1)
„Zoo stierf Willem van Oranje. Wel een ongelukkige
dood, want verschrikkelijk is het te vallen in de handen
der goddelijke gerechtigheid na zulk een leven." (1)
„Het was een stuk (verdedigingsschrift) waar W. v. O.
zijn eigen opstand wilde wettigen." (1)
„Prins Willem was bovenmate trotsch en heersch-
zuchtig. Zijn eigen voordeel stelde hij immer boven de
belangen van zijn vorst of van het land." (2)
„Wel had Filips hem als stadhouder over Holland,
Zeeland en Utrecht aangesteld, maar dit was voor zijn
heerschzucht niet genoegOm iedereeen tot vriend
te houden, was hg roomsch bij de Roomschen en lutersch
bij de Lutheranen, maar in 1573 ging hjj tot de Kalvi-
nisten over, omdat hij hoopte door hun hulp hier de
macht in handen te krijgen." (3)
„Weet ge wat Oranje doet, hjj verkoopt zgn prachtige
meubelenDoch hjj weet, dat aardsche rijkdommen
den menseh niet gelukkig maken en dat ware geluk
alleen bjj den Heer Jezus Christus te .vinden is. Hj
verlaat de Roomsche kerk met haar bjjgeloovigheden
en voegt zich bjj de gemeente des Heeren. Voor Gods
Woord en voor de verdrukte Nederlanders heeft Prins
Willem thans alles veilzjjn leven en zjjn goed. "(4)
„Bjj het verhoor van den moordenaar Balthazar Gerards
bleek, dat hjj in overleg met den Hertog van Parma
gehandeld had en zijne daad de goedkeuring van den
rector van het Jezuitencollege te Trier had weggedra
gen. Te Rome juichte men en te 's Bosch werd een Te
Deum gezonden, terwijl de moordenaar zalig gesproken
werd. (5).
(Een gemeene leugen, enkel geschreven, de onver
draagzaamheid. met alle mogeljjke middelen aan
te kweeken. J.)
„Twintig jaren had Willem van Oranje het vuur des
opstands van een deel der Nederlanders tegen hun wettigen
koning en heer gestookt en langzamerhand was onder
zijn leiding het verzet tegen den vorst verkeert in een
godsdienstoorlog der Calvinisten tegen de Katholieken.
Oranje deed den Franschen koning den voorslag hem
alle Nederlanders in handen te zullen spelen, wanneer
hij zelf in het onafhankelijk bezit van Holland, Zeeland
en Utrecht zou komen. Toen Filips dit ter oorekwam,
verklaarde hij OraDje voor een landverrader en vogel
vrij. "(6)
Wat heerlijk niet waar, dat weer een nieuwe telg
uit het oude Vorstengeslacht der OraDje's is geboren.
Prinses Juliana, genoemd naar de moeder van W. v.
Oranje, den landverrader, de onbeschaamde, den trotsch-
aard, de man, gevallen in de handen der Goddelpe
gerechtigheid, den heerschzuchtige, den vogelvrij ver
klaarde, volgens bovenstaande aanhalingen. En zouden
we dan niet feestvieren en juichen en springen en jenever
drinken en roepen: „Weg met de socialen!" O, sehein-
heiligen, o leugenaars, o volksbedriegers. Uw leerboeken
toonen, wat onder u leeft. Gjj hebt feest gevierd, niet
waar, maar de Oranjetelg liet u koud, u, opgekweekt
in^ haat tegen dat geslacht, al uw jubelen, het was
één groote lengen. Maar 't volk, niet waar, dat
mag Uw innerlijke drjjfveeren niet kennen, dat moet
Uw huichelarij voor goede munt aannemen en afgeleid
van zgn eigen strjjd tegen Uw klasse. Want dat is de
ondergrond van al Uw festiviteiten: het volk zand in
de oogen strooien en het warm maken voor lage schijn
heiligheid. Me dunkt, van avond staat in de Schie
damsche CourantSchiedam heeft op waardige wijze
feest gevierd. Juist, juist, maar de geboorte van Prinses
Juliana was niet de aanleiding uwer feestgeestdrift,
maar het geschikte tijdstip, weer eens een poging te
wagen het volk te doen indommelen en op te zweepen
tegen de socialen, die aan Uw feestvreugde niet kunnen
deelnemen.
Zou dit artikel nog iets knnnen bijdragen tot ont
nuchtering
(1) Schets der Vaderlandsche' Geschiedenis voor de
hoogste klas der Lagere School. Uitgegeven te Tilburg
ter Stoomdrukkerij van het R. K. Jongens weeshuis.
(2) Korte Geschiedenis des Vaderlands, ten dienste
van Katholieke scholen, 8e druk (Kerkelijk goedgekeurd
Jan. 1891.)
(3) De Jonge Nederlander, Leesboek over de Vader-
landsche Geschiedenis, 6e druk.
(4) Kijkjes in onze geschiedenis, Leesboek voor de
Christelijke school, door J. ter Borg en A. Wiesinga.
(5) De Geschiedenis van het Vaderland, .door J. de
Jong, Hoofdonderwijzer aan de „Groen van Prinsteren-
school en. Onderwijzer aan de Christelijke Normaallessen
te Haarlem.
(6) Schetsen uit de geschiedenis van ons Vaderland
door L. J. Tielemans, hoofd der R. K. School te Veendatn.
J.
Antwoord op een vijftal vragen van Ambulantis aan
een solliciteerend collega in Schiedam.
Voorwoord„Hg, die onnoodig een ander kwelt of
grieft, is geen humaan mensch. Van tgn tot tijd moet
het wel eens gebeuren om der beginselen wil, maar
voor zijn pleizier doet men het niet." Aldus het kamer
lid Lieftinck in 1907.
Met onze artikelenreeks bedoelde we recht en slecht
te zeggen, wat hier op onderwijsgebied passeert. In mijn
vorige artikelen zgn een paar personen in 't gedrang
gekomen en nu is men naar den commissaris van politie
geloopen, om een aanklacht in te dienen. Ons goed,
wanneer men zich belachelijk maken wil, ïnaar 'k wilde
