Dmkelaar en Van Leenien
No. 24.
ZATERDAG.14 Augustus 1909.
9e Jaargang.
SOCIAAL-DEMOCRATISCH WEEKBLAD VOOR HET KIESDISTRICT SCHIEDAM.
Stukken foor 't eerstïolgend nummer moeten uiterlijk Woensdag a. s. 's middags 12 uur in het bezit der Redactie zijn.
De Moker
Noodig
Grond-kapitaal tegen industrieel kapitaal.
De sociaal-democratische candidaten
voor den Gemeenteraad kregen bij
de eerste stemming op 7 Juli 1.1.
k641 van de 6250 stemmen, dus 261/4
procent. De S. D. A. P. zou dus bij
een rechtvaardige verdeeling van
raadszetels er 5 6 moeten hebben.
Ze heeft er slechts 1. Wie aan dat
onrecht een eind wil helpen maken,
stemme op
De burgerlijke candidaatstelling.
REDACTEUR: Dr. J. VAN LEEUWEN.
ABONNEMENTSPRIJS
25 cent per kwartaal j Mj vooruithetaiing.
franco per post 30 cent j
Losse nummers 2 cent.
Redactie-adres: St. Ldduinastraat 38.
Administratie-adres: Gcbonw „Constantia".
ADVERTENTIEN:
3 cent per regel.
Bjj abonnement belangrijke korting.
is eiken Zaterdag verkrijgbaar
Te Schiedam Nieuwsticht N. Z. 32.
Zalmstraat 22.
„Constantia", Boterstraat 30.
Te VijAardingen W. de Gast, Callenburgstraat 58.
Aan bovengenoemde adressen worden ook abonne
menten aangenomen.
De abonné's worden verzocht bij adresverandering
daarvan kennis te geven aan de Administratie.
zijn nog voor de Raadsverkiezing in District II op a.s.
Woensdag
verspreiders
op Zaterdagavond 14 Augustas (half 9 in Constantia),
geld
voor het Verkiezingsfonds, en
rywïelen
voor den verkiezingsdag. Geld kan men kwijtraken bij
den afdeelingspenningmeester, W. Hoek, en iederen
avond in Constantia bij het Verkiezingscomité. Be
schikbare rijwielen op te geven aan het Verkiezings
comité in Constantia.
Het afd. Bestuur.
Een typisch kapitalistische strijd is te Schiedam uit-,
gebroken, een strijd nl. tnsschen het grond-kapitaal en
het industrieele kapitaal. Voor een stad als Schiedam
is deze strijd van buitengewone beteekenis, omdat
alleen door de industrie en den daardoor noodig
wordenden handel Schiedam eenige toekomst heeft, en
omdat het particuliere grondbezit die ontwikkeling kan
tegenhouden als zij wil. Wij voorzien in de naaste
toekomst reeds groote moeielijkheden en botsingen
tnsschen het grond-kapitaal en het industrieele kapitaal
en zullen daarom tot het fundament der kwestie onze
uiteenzetting doorzetten.
Eerst evenwel een paar woorden over de onmiddellijke
aanleiding tot deze beschouwing. Deze is de stichting
van een vereeniging ter bestrijding van den schadelijken
invloed der glasfabrieken. Land- en tuinbouw onder
vinden dien schadelijken' invloed aan hun vee en hun
producten. De grondrente vertoont derhalve neiging tot
Ming. Het grond-kapitaal ziet zich dus bedreigd door
het industrieele kapitaal, dat zich alleen met zijn eigen
rente- en winst-vorming bemoeit en zich in 't geheel
niet gelegen laat liggen aan de belangen van het
grondkapitaal. Vandaar dat het grondkapitaal zich tot
verweer heeft gereedgemaakt, de overheid voor zijn be
langen spant, althans tracht te spannen, en nu ook een
vereeniging heeft opgericht ter bescherming van zijn
'rente- en winst-belangen.
In 't voorbijgaan zjj hier opgemerkt, dat in alle
landstreken waar een dergelijke strjjd uitbreekt, het
grondkapitaal reactionair is, en dat steeds de meest
reactionaire partijen aan de zijde van het grondkapitaal
staan. Ook te Schiedam geschiedt dat weerhet was
de clericale coalitie, die bij de oprichting van boven
genoemde vereeniging de leiding in handen hadvoor
zitter was bet raadslid Goslinga, door het eveneens
aanwezige raadslid Mr. W. H. Jansen .ook nn voorop
geschoven; en onder de „voorname" aanwezigen be
hoorde ook Jhr. mr. D. J. de Geer, de clericale afge
vaardigde van Schiedam.
En ter loops zij tevens opgemerkt, dat bjj een der-
gelijken strijd steeds over alles gesproken wordt behalve
over de hoofdzaakde dreigende of reeds ingetreden
daling der grondrente. Niet de hoofdbelanghebbende,
de grond-kapitalist, komt op den voorgrond. Hij laat
het werk doen door de van hem afhankelijke pachters
en pachtertjes. En dan wordt daardoor de indruk ge
maakt, dat het om niets gaat dan om de inkomentjes
van die pachtertjes, terwijl het in merkelijkheid het
grondkapitaal is, dat de zaak opzet.' Ook te Schiedam
is dat het gevalde grondbezitters onder aanvoering
van hun raadsman Mr. W. H. Jansen zijn de belang
hebbende verzet-voerders. Maar die laten het werk
doen door de eveneens belanghebbende, maar van het
grondkapitaal afhankelijke, landbouwertjes en tuindertjes.
En dat verzet wordt nu georganiseerd door de leiders der
clericale reactie, de raadsleden Goslinga en Jansen,
waarvan de laatste de vertegenwoordiger van het grond
kapitaal is en de eerste zich door zijn politieke eerzucht
laat verleiden tot het spelen van een „belangrijke rol",
zeer ten genoege der reactie.
Op al de hier genoemde bijzaken, die volkomen in
overeenstemming met het kapitaal-belang en met de
burgeljjke zedeleef als eenige hoofdzaak ter verdonkere
maning der wezenlijke kwestie worden vooropgesehoven,
komen wij later natuurlijk nog vaak terug1). Het spel
der grondkapitaalreactie onder directie der firma Ooslinga-
Jansen is pas begonnen.
Voor ons is thans het doel van dit artikel, het fun
dament en de beteekenis van dezen strijd iusschen grond
kapitaal en industrieel kapitaal bloot te leggen, en de
gemeentenaren te waarschuwen voor het gevaarlijk spel
der reactie.
In den tjjd, toen Schiedam leefde van de alcohol-
industrie en deze behalve een belangrijken alcohol-,
gist-, en graan-handel ook een uitgebreide vetweiderpj
in 't leven hield, beheerschte de alcoholindustrie zoowel
den handel als het omliggende platteland. Het was
dus zeer natuurlijk, dat het alcoholindustrieele kapitaal,
b\j zjjn snellen aanwas door overmatige winsten, zich
voor een deel ook belegde in den bijbehoorenden handel
en den eveneens bijbehoorenden groud. Met dien handel
hebben wjj op dit oogenblik niet te maken, wél met
dien grond.
In dien „goeden, ouden tijd" van Schiedam bestond
er dus de meest innige eensgezindheid tnsschen het
grond-, het industrieele- en het handelskapitaal.
Maar die „goede, oude tijd" eindigde met een ge
weldigen crisis, welks nawerking nu nog zeer duidelijk
te gevoelen is en die zelfs thans nog in in zjjn laatste
stuiptrekkingen slachtoffers maakt. De winsten van de
Schiedainsche alcoholindnstrie werden mét de producten
dier industrie buiten Schiedam bekend. En overal
maakte het winstbehoevende kapitaal zich op, om een
even winstgevende alcoholiudustrie in 't leven te roepen.
Ondernomen in een periode met grootere technische
ontwikkeling dan de oorsprongstjjd der Schiedamsche
alcohol-industrie, bovendien ondernomen door per
sonen met een beter soort ontwikkeling dan die van
den doorsnee-brander uit Schiedam, nam deze buiten-
Schiedamsche concurreerende industrie een zeer snelle
vlucht en bracht ze na korten tjjd reeds doodeljjke
slagen toe aan de Schiedamsche Alcohol-industrie en
haar ondernemers.
Deze industrieele crisis vernietigde een massa kapitaal
en schiep de alcohol-grootindustrie. Een paar andere
gevolgen van die crisis kom*n zoometeen nog even aan
de orde. Nu hebben wij in de eerste plaats te
maken met de gevolgen voor het omliggende land. Deze
gevolgen waren tweeledigde vetweiderjj verliep voor
een deel, en de Schiedamsche weidegrond werd het
eigendom van personen en maatschappijen, die slechts
voor een zeer klein procent bp de alcoholindustiie
waren betrokken. Hierdoor ontstond een zelfstandig
grondkapitaal. En met dat grondkapitaal ontstond ook
een zelfstandige grondrentepolitiek.
Een der allereerste uitingen dezer zelfstandige grond-
kapitaal-politiek was dat deel der Schiedamsche eigen-
bouwers-politi-k, dat zich richtte tegen de uitgifte van
grond in erfpacht. Het beginsel van het grondkapitaal
leert, dat de grondbezitter recht heeft op de grondrente
in haar vollen omvang, ook al zit in die rente de
winst uit de waardevermeerdering van den grond,
verkregen niet door den arbeid van den grondbezitter
maar door de ontwikkeling der stad en van de stedelijke
industrie en handel. Daartegenover staat het erfpachts-
beginsel, dat niet slechts op den gemeentelijken grond
eigendom berust maar ook leert, dat een deel van de
grondwaardevermeerdering, verkregen door andere oor
zaken dan den arbeid van den grondbezitter of diens
vertegenwoordiger, aan de gemeenschap toebehoort. Het
grondkapitaal en het gemeenschapsbelang botsen ook
op dit punt met elkaar. En nu heeft men in Schiedam
kunnen waarnemen, dat van de zijde van het grond
kapitaal het verzet uitging tegen de toepassing van het
erfpachtsbeginsel. En het grondkapitaal verzette zich
er daarom tegenomdat een logische toepassing van
het erfpachtsbeginsel zou moeten leiden tot den gelei
delijken aankoop van allen particulieren grondeigendom,
wat gelijk zou staan met de opheffing van de specula
tiewinst van het grondbezit. Bjj de herhaalde behande
ling der erfpachtkwestie in ons blad hebben wij daarop
reeds gewezen.
(Slot volgt.)
Een der merkwaardigste verschijnselen in het open
bare leven in een overgangstijd als den onzen (thans
de overgang van kapitalisme naar socialisme) is wel dit
dat de intelleclueele en de moreele kracht der regeerings-
klasse sterk achteruitgaan, reeds lang voordat er nog
sprake is van een belangrijken achteruitgang van haar
regeeringsoverwicht. Ten deele is die incellectueele en
moreele achteruitgang zelfs een factor van de levens
verlenging van dat regeeringsoverwicht. Maar tevens
is hjj ook een der grondfactoren van een onvermijdelijk
bankroet.
De candidaatstelling voor den gemeenteraad door de
burgerlijke partijen te Schiedam is daarvoor weer een
stevig bewijs.
De vrijzinnig-democratischekiesvereeuiging „Schie
dam" stelde nu de heeren J. M. vau der Schalk en J.
Haima van der Wal kandidaat. De vorige maal, eenige
weken geleden, waren het behalve den heer van der
Schalk de heeren van Bergen Walraven, Montfoort en
Stooker.
Dat „Schiedam" den oud-liberaal van der Schalk,
geen lid van „Schiedam" en tegenstander der vrijzinnige
democratie, èn in Juni èn nu weer onmiddellijk candidaat
stelt, is deze vereeniging moeilijk kwalijk te nemen,
zoolang zij meer een vrijzinnig allegaartje dan een
vereeniging van werkelijke vrijzinnig-democraten is.
Wij behandelen dan ook de kwestie van den „schadelijken
invloed" der glasfabrieken, maar znllen die dan losmaken van het
gro otkapitaal- b elang.
