No. 26.
ZATERDAG 28 Augustus 1909.
9e Jaargang.
SOCIAAL-DEMOCRATISCH WEEKBLAD VOOR HET KIESDISTRICT SCHIEDAM,
Stukken ïoor 't eerstvolgend nummer moeten uiterlijk Woensdag a. s. 's middags 12 uur in het bezit der Redactie zijn.
Bericht.
De Moker
Aan de Postabonnees
Aan de Stadsabonnees
Van ons Christelijk Gemeentebestuur.
Grond-kapitaal tegen industrieel kapitaal.
REDACTEUR; Dr. J. VAN LEEUWEN.
ABONNEMENTSPRIJS:
25 cent per kwartaal j Mj vooruitbetalmg.
franco per post 30 cent j
Losse nummers 2 cent.
Redactie-adres: St. Liduinastraat 38.
Administratie-adresGebouw „Constantia".
ADYERTENTIEN:
3 cent per regel.
Bij abonnement belangrijke korting.
Alle stukken voor de eerstvolgende num
mers van „De Moker" moeten in de bus van
„Constantia" bezorgd worden.
De Redactie.
is eiken Zaterdag verkrijgbaar:
Te Schiedam Nienwsticht N. Z. 32.
Zalmstraat 22.
„Constantia", Boterstraat 30.
Te Vlaardingen "W. de Gast, Callenbnrgstraat 58.
Aan bovengenoemde adressen worden ook abonne
menten aangenomen.
De abonné's worden verzocht bij adresverandering
daarvan kennis te geven aan de Administratie.
Met 1 September begint het nieuwe kwartaal. Gjj
zoudt het werk der administratie verlichten indien het
abonnementsgeld vóór 15 September opgezonden wordt
per postwissel. Na den 15en wordt per postkwitantie
over het abonnementsgeld beschikt.
De Administratie.
Met 1 September begint het nieuwe kwartaal. De
volgende week zal de looper de kwitanties aanbieden.
De Administratie.
In het laatste nummer van „Hermes", het officiëele
orgaan der Schied. Cricket- en Footballclub „Hermes",
vonden wij het volgende:
BERICHT.
Het bestuur onzer vereeniging ontving de vorige
maand (21 Juli 1909) een schrijven van Burge
meester en Wethouders dezer gemeente, inhoudende
de mededeeling dat op 31 Augustus as. het exer-
citie-veld voor een sport feest is afgestaan aan de
OraDje-vereeniging. Tevens w rd ons bestuur mede
gedeeld, dat de Oranje-vereeniging met het Her-
mesbestuur ten aanzien van de werkzaamheden
vóór of op 31 Augustus overleg zou plegen.
Dit laatste nu is geschied. Onder meer is goed
gevonden en toegestaan dat de leden van „de S.
C. en F. C. Hermes" op vertoon van insigne ot
bewijs van lidmaatschap, genoemden 31 Angustus,
vrijen toegang hebben op het terrein aan de Damlaan.
Uit dit bericht blijkt, dat den 21 Juli het Exercitie
veld reeds aan de Oranjevereeniging was afgestaan
door B. en W., en dat toen reeds door B. en W. overleg
was gepleegd met de Oranj'evereeniging, want B. en W.
deelden „Hermes" mede dat deze vereeniging nadere
instructies zou krijgen van de Oranjevereeniging en die
zp dan ook netjes afgekomen.
Wij hebben hier dus het officieele bewijs, dat B. en
W. zich een recht, n.l. het recht van beschikking over
gemeentegrond, hebben toeg-ëigend, dat volgens de
Gemeentewet aan den Raad behoort. En dit geschiedde
niet voor de eerste maal, maar alleen ten opzichte der
Oranjevereeniging reeds voor de tweede maal. Het
vorige jaar heeft De Bruin een der Wethouders op die
onregelmatigheid gewezen. Dit jaar bracht hij de zaak
in een openbare Raadszitting. Het blijkt nu dat De
Brnin daarin ten volle in zijn recht was en gelijk had
met de openbare behandeling van deze onwettige hande
ling van B. en W.
Maar erger nog dan deze onwettige daden van B.
en W. is de onbetrouwbaarheid van het college van
B. en W. bjj deze gelegenheid aan den dag gekomen.
Immers in de Raadszitting van 17 Angustus verklaarde
de Burgemeester, (na eerst even overleg te hebben ge
pleegd met de wethouders, omdat hij eenige weken nit-
stedig was geweest) dat er nog geen aanvrage om het
Exercitieveld door de Oranjevereeniging was ingekomen,
en dat B. en W. dus nog geen besluit dienaangaande
hadden kunnen nemen.
En nu blijkt uit een officieel stuk, dat reeds op 21
Juli het Exercitieveld aan de Oranjevereeniging was
afgestaan en overleg tusschen B. en W. en die vereeni
ging had plaats gehad.
Wij zullen deze eenvoudige opsomming van feiten
voor zich zelve laten spreken, en volstaan met de op-
king: dat het ons steeds duidelijker wordt, waarom de
christelijke meerderheid zoo bang was dat er nog een
of meer sociaaldemocraten in den Raad zouden komen!
Het schurftige schaap vreest den roskam.
II (Slot.)
Een tweede belangrijke uiting eener zelfstandige
grondkapit aal-politiek is de nu georganiseerde actie tegen
de glasfabrieken. Dat hier werkelijk een strijd tusschen
grond- en industrieel kapitaal aan de orde is, bljjkt
uit het dubbele feit: dat het industrieele kapitaal zich
in 't minst niet bekommert om de dreigende en reeds
ten deele ingetrede daling der grondrente, en dat het
grondkapitaal zich niets aantrekt van de onvermijdelijk
heid der opheffiing van een groot deel der Schiedamsche
glasindustrie1) bij het slagen dezer grondkapitaal-actie.
Scherp staan deze 2 vormen van kapitaal, wier rente- en
winst-ei9chen met elkander in botsing raakten, thans
tegenover elkander. En met dit feit heeft de gemeente
in de eerste en voornaamste plaats rekening te houden.
De gemeente wordt nu in dezen strijd betrokken,
doordat het grondkapitaal en de daarvan afhankelijke
landbouwers en en tHinders zich zijn gaan vereenigen
om den Gemeenteraad te drijven tot maatregelen tegen
de glasindustrie. Is de invloed van deze zijde sterk
genoeg, dan zal het gemeentebestuur de gevraagde
beperkende maatregelen tegen de glasindustrie nemen
en dus feitelijk het grondkapitaal beschermen tegen
het industrieele kapitaal. En daar de leiders dezer
vereeniging tevens tot de leiders der Raadsmeerderheid
behooren, is de kans niet ondenkbaar, dat de gewone
partijgeest der Schiedamsche Raadsmeerderheid ip dit
geval tot een besluit ten gunste van het grondkapitaal
en t*n nadeele van het industrieële kapitaal zal voereu.
Indien dat geschiedt, zal de glasindustrie zich on
mogelijk te Schiedam kunnen handhaven, omdat zjj zich
dan niet vrij en onbelast meer zal kunnen wijden aan
den internationalen wedstrijd van glasindustrieën, die
op dit oogenblik in vollen gang is. Dan zal dus de
glasindustrie hier óf direkt óf geleidelijk verdwijnen.
En ieder Schiedammer kan nagaan, hoe een dergelijke
gebeurtenis weer na zal werken op tal van andere in-
du trieëu die met de glasindustrie op de een of andere
wijze in betrekking staan, en op den middenstand, wien
het bestaan ten gevolge van dezen strijd tusschen grond
en industrieel kapitaal nog weer moeilijker zal worden
gemaakt.
Bovendien kan men dan rekenen op een moreele
nawerking van een dergelijke gebeurtenis: nog minder
gemakkelijk dan nu reeds het geval is zullen indus-
trieëlen zich dan tot vestiging van hun bedrijf te Schie
dam laten verleiden! In plaats van vooruitgang zou
daaruit dus een nieuwe achteruitgang voortkomen.
Wat dan Moet de gemeente dan maar toelaten,
dat de glasindustrie de grondrente doet dalen en de
landbouwers en tuinders in hun inkomsten schaadt?
Een antwoord op die vraag is tevens een antwoord
op de groote hoofdvraag voor Schiedam: in welke
M De heer Van Deventer maakte reeds bekend, dat hp ioo
noodig zijn zaak geheel naar Delft zou verplaatsen.
richting ligt de toekomst onzer stad en op welke wijze
moet dientengevolge het Schiedamsche gemeentebestuur
optreden
De toekomst van Schiedam ligt in de groot-industrie
en den groothandel. De klein-industrie, die zich te
Schiedam vestigde na de crisis in de alcohol-industrie,
deed dat alleen, omdat zjj goedkoop werkplaatsen en
fabrieken kon koopen van de failleerende branders en dus
met een minimum-bedrijfskapitaal een grooteren kans
van slagen had dan de concurrenten elders, die duurder
uit waren. Nu de goedkoope panden „op" zijn, houdt
ook de toevoer van kleinbedrijven op2). Het is dan
ook geenszins het klein-bedrjjf dat Schiedam als stad
omhoog kan werken. Dat kan alleen geschieden door
het groot-bedrijf, groot-industrie zoowel als groot-handel.
De eerste eischen, die groot-industrie en groot-handel
stellen, zjjn natuurlijk uitstekende verkeersmiddelen.
Wil de gemeente Schiedam dus kans hebben, de groot
industrie en den groot-handel ook hierheen te lokken,
dan moet zij voor uitstekende verkeersmiddelen zorgen.
En deze kan de gemeente alleen dan in voldoende
mate versehaflen, indien zij de onbeperkte eigenaar is
van den grond.
Hieruit volgt dus, dat de gemeente als onteigenaar
van den particulieren grondbezitter moet optreden. Zoo
lang ze dat niet doet, zal ze bij gemis aan de vrije
beschikking over den grond binnen haar grenzen steeds
door het grondkapitaal in haar ontwikkeling kunnen
worden tegengegaan.
Is de gemeente eenmaal vrije eigenaar van al den
grond binnen haar grenzen (aanvankelijk van al den
onbebouwden gronddan kan zjj vrij de verkeerswegen
aanleggen, die noodig zijn om den groothandel en de
groot-industrie de vestiging te Schiedam mogelijk te
maken. En dan zal zij al den beschikbaren grond
voor die verkeerswegen en de industrieele en handels-
grootondernemingen noodig hebben. Plaats voor tuin
bouw en landbouw blijft dan niet over. Maatregelen
ter bescherming daarvan zullen dus eveneens over
bodig zijn.
Alleenlijk zal de gemeente dan moeten toezien dat
de aanvoer van levensmiddelen voldoende, de kwaliteit
ervan goed, en billijk de prijs ervan is, en zoo noodig
ook daarin als ondernemer moeten optreden, bijv. voor
de levering van melk (zooals reeds tal van bnitenlandsche
steden doen) en van brood. Dat is evenwel iets van
een eenigszins verdere toekomst, wat wij hier intusschen
dienden te vermelden in verband met de toekomstige
ontwikkeling onzer stad.
Hiermede is het antwoord gegeven op de vraag, wat
de gemeente moet doen tegenover het grondkapitaal en
of zij dat mag steunen in zijn strijd tegen het indus
trieële kapitaal.
Een vraag blijft nu nog te beantwoorden over, n.l.
of de gemeente dan niets moet doen tegen de schade
lijken invloed der glasfabrieken. Uit het bovenstaande
blijkt, dat de gemennte in 't belang van haar toekomst
in geen geval ter wille van het grondkapitaal de in
dustrie mag tegenwerken. Iets anders is het natuurlijk,
maatregelen te nemen in 't belang van de gezondheid
der inwoners. Zoodra blijkt, dat de een of andere in
dustrie schadelyken invloed uitoefent op de gezondheid
van andere personen dan de in die industrie werkzamen,
moet de gemeente gebruik maken van haar wettelijke rech
ten, om daaraan een eind te maken. Maar verder mag de
gemeente niet gaan.
En verder kan en moet de gemeente er bij een be
hoorlijke regeling van toestanden voor zorgen, dat de
woonstad en de werkstad behoorlijk van elkander ge
scheiden zijn, althans voor zoover de werkstad de
fabrieksbedrijven en wat daarbij hoort, omvat.
Wjj zullen het voor het oogenblik bij deze schets in
grove trekken laten. Het zal nog wel heel wat tjjd
In dit verband is het plan van stichting eener eleetrisehe
Centrale in den vorm en op de gronden, door de Schie
damsche Courant van 25 Juli 1.1. ontwikkeld, beslist af te keuren.
