rnïim van 9 Men van flen Gemeenteraafl,
No. 19.
Zaterdag 8 Juli 1911.
lie Jaargang.
UITSLAG DER STEMMING
SOCIAAL-DEMOCRATISCH WEEKBLAD VOOR HET KIESDISTRICT SCHIEDAM.
De Moker
Waarom wij socialisten zijn.
Hoe wij wonen.
ABONNEMENTSPRIJS:
35 cent per kwartaal t
franco per post 40 cent bij vooruitbetaling.
12 cent per maand I
Losse nummers 3 cent.
is eiken Zaterdag verkrijgbaar
Te Schiedam: Nieuwsticht N.Z. 32.
Zalmstraat 22.
„Constantia", Boterstraat 30.
Te Vlaardihgen J. van Driel, Oosterdwarsstr. 27.
Aan bovengenoemde adressen worden ook abonne
menten aangenomen.
De abonné's worden verzocht bij adresverandering
daarvan kennis te geven aan de Administratie.
Redactie- en Administratie-adres
GEBOUW „CONSTANTIA".
Ingezonden stokken voor het eerstv. nummer moeten
uiterlijk Dinsdagsavonds 9 uur in ons .bezit zjjn.
van de
op
DONDERDAG 6 JULI.
W'
.Herv.)
106 stemm.
149
389
419
127
517
212
170
175
493
224
407
196
113
345
120
stemm.
DISTRICT I.
J. HINKELAAR (S. d. A. P.)
W. VAN' DEN HOEK (S. D. A. P.)
Mr. M. J; -C. M. KAVELAARS (R.-k.)
P. M. J. 'A. LAGERWEIJ (R.-k.)
J. v. d. TEMPEL (geb. 1868) (N.
Gekozen "de Heeren
Mr. M. J. C. M. Kavelaars
en
P. M. J. A. Lagerwey.
DISTRICT II.
Mr. J. C. VON BRIEL SASSE (A. R.)
J. DINKELAAR (S. D. A. P.)
P. VAN ECK (S. D. A. P.)
H. ERKELENS (S. D. A. P.)
T. S. GOSLINGA (A..R.)
W. v. d. HOEK (S. D. A. P.)
A. J. SCHREUDER (C. H.)
J. SPRUYT (Vrijz.)
J. v. d. TEMPEL (geb. 1868) (N.Herv.)
J. H. v. WESTENDORP J.Dz. (Vrijz.)
B. v. d. ZEE (N.Herv.)
Gekozen de Heeren
Mr. J. C. von Briel Sasse en T. S. Goslinga.
Herstemming tusschen Heeren
J. Hinkelaar,
W. van den Hoek,
A. J. Schreuder en J. H. van Westendorp J.Dz.
DISTRICT III.
R. J. G. BAKHOVEN (Vrijz.) 188 stemm.
J. DINKELAAR (S. D. A. P.) 386
H. ERKELENS (S. D. A. P.) 314
W. C. GERLACH (Vrijz.) 183
J. H. M. DE GRAAFF (C. H.) 537
W. VAN DER HOEK (S. D. A. P.) 333
W. VAN DER LAAN (Ned. Herv.) 113
D. RIS Jz. (Vrijz.j 314
Herstemming tusschen de Heeren
R. J. G. Bakhoven,
J. Dinkelaar,
H. Erkelens,
J. H. M. de Graaff,
W. van <Ien Hoek en D. Ris Jz.
ADVERTENTIËN: 71/, cent per regel.
Arbeidersvereenigingen 3 cent per regel.
Bij abonnement belangrijke korting.
Het is niet gemakkelijk deze vraag te beantwoorden
en er kan daarover verschrikkelijk lang en breed geboomd
worden, doch, lezers van De Moker, schrikt niet dadelijk
bij het lezen dezer vraag, hier zal geen wetenschappelijke
tekst en uitlegging worden gegeven, maar zal het ant
woord zoo laag mogelijk bp den grond blijven. Waarom
zjjn wij nu eigenlijk socialist en hopen dat gij allen
het zoo spoedig mogelijk moogt worden, voorzoover gij
nog niet daartoe zjjt besloten? Beter gezegd: men be
sluit zoo iets niet, men wordt het ongemerkt. Door
opmerken, door het beoordeelen der maatschappelijke
dingen, die rond om ons voorvallen, door kennisneming
van onze geschriften, wordt de gedachtengang lang
zamerhand anders en men komt op het punt, dat mep
breekt met het oude en zich aansluit bij onze partij,
dan wordt men partijgenoot, maar socialist was men
reeds lang.
Wat deze verandering te weeg brengt, dat is dit.
De mensch, die door denkt en wil door denken, ziet de
maatschappij zich langzamerhand in twee deelen splitsen.
Dit gaat langzaam maar zeker zijn gang, De over-
groote meerderheid zjjn de arbeid zoekenden de anderen,
een zeer klein deel, de werkgevers. Waarom zjjn die
werkgevers Omdat deze te beschikken hebben over de
fabriek, de werkplaats en den grond, n.l. de productie
en voortbrengingsmiddelen. De arbeid zoekenden hebben
niets te verkoopen dan hun arbeidskracht en omdat
door uitbuiting van die arbeidskracht door den onder
nemer, door te lang te laten werken, een deel der werk
zoekenden geen werk kunnen bekomen, kan de werk
gever die arbeidskracht zeer goedkoop krijgen, zoo
goedkoop, dat de werkman juist genoeg heeft om van
te leven, nooit iets overhoudt en zoodra hij zjjn arbeids
kracht verbruikt heeft, aan de liefdadigheid wordt over
gelaten. Dat zien wjj gebeuren. En nu zal u hier niet
in schelle kleuren worden geschetst den strijd, die gjj
zelf te voeren hebt om met een schamel weekloon rond
te komen, ook niet om te betoogen van diegenen, die
nog minder genieten dan gjj, dat gevoelt gij alle dagen
aan uw eigen ljjf en kunt dat om u heen zien zooveel
gjj maar wilt. Het loon wat u wekelijks wordt uitbe
taald, is maar een gedeelte van hetgeen gij verdient,
hel andere deel strijkt de werkgever op en vormt nieuw
kapitaal. Dat kapitaal hoopt zich steeds meer op in
handen van enkelen en er worden meer en meer anderen
aan dat kapitaal onderworpen. Wilt gij een voorbeeld?
Gjj allen kent de Schiedamsche branderijen en weet ook
welken strijd deze te voeren hebben. De eens zoo
bloeiende industrie in deze stad zal weldra verdwenen
zjjn. Hoe komt dat? Dat komt ook al weer door het
grootkapitaal, die beter ingericht en grootere fabrieken
kan daarstellen en daardoor goedkooper fabriceeren kan.
De Schiedamsche branders hebben een strpd te voeren
tegen de Gist- en Spiritusfabriek te Delft, die onlangs
nog de gistprijzen verlaagd heeft, terwijl de Schiedam
sche branders met groot verlies werken en niet in
staat zijn die prijsverlaging te volgen, wat zjj in een
circulaire aan de Nederlandsche Bakkerijen hebben
medegedeeld, er op wijzende om, al is de gist uit
Schiedam ook duurder, toch deze voor de bakkerij
onontbeerlijke stof van Schiedam en niet van Deft te
betrekken, daar anders de Schiedamsche gistfabricage
zou teniet gaan en de bakkers daarna geheel aan de
Gistfabriek te Delft zouden zijn overgeleverd, die dan in
staat zou zjjn de prijzen naar goedvinden te regelen.
Deze noodkreet der Schiedamsche branders zal hen
echter niet behoeden voor ondergang. Het kapitaal kent
geen mededoogen en zal doorgaan den Schiedammers
het bloed onder de nagels wegzuigen, tot er
niet meer inzit. Zie lezers, dat is een voorbeeld uit de
uit de nabijheid en ge kunt dat allen controleeren zoo
gaat het in de gansche maatschappij. De kleine patroons
woiden uitgeschakeld en worden op hun beurt arbeider,
al of niet met een hoed op of een boord om.
Dat alles zien wij dagelijks gebeuren. En nu gaan
we verder denken en vragen ons af, of dat nu steeds
zoo zal blijven, of de indeeling der maatschappij nu
niet anders kan, dan dat de duizendtallen moeten werken
om de tientallen zoo rijk mogelijk, te doen worden.
Neen, zeggen we op onze beurt, dat behoeft niet langer
zoo te zijn, wanneer de menschen met ons tot het in
zicht gekomen zijn, dat het concurrentie-stelsel, waarop
de maatschappij tegenwoordig is gebaseerd, plaats moet
maken voor de produktie naar behoefte. Dat inzicht
doet ons socialist zijn. Daar heeft geen godsdienst iets
mede te maken, 't is een zuiver maatschappelijk inzicht,
dat ons daartoe brengt en al wat uwe geestelijkheid
u vertelt om u toch maar daarvan af te houden, is
larie't strekt om uwe gedachtengang van het juiste
punt af te leiden. Wanneer het goede inzicht is door
gedrongen, zal de overheid regelend optreden en de
productie regelen naar de behoefte aan voortbrengselen.
Voor het zoover is moeten de arbeiders tegen het
kapitaal een strijd voeren om hun loon op peil te houden
en zoo mogeljjk iets meer te krijgen, opdat ook zij
iets meer van het leven genieten, dan alleen werkdieren
te zijn. Die verbetering moet door de wetgevende macht
en vakbeweging beide, worden bewerkstelligd en daarom
is het noodzakelijk voor de arbeiders, dat zij mannen
kiezen in de vertegenwoordigde lichamen zooals Ge
meenteraad, Staten en Tweede Kamer, die dat inzicht
van de maatschappij hebben, die socialist zijn.
Wie dat inzicht krijgt, mogen zich aan den grooten
strijd tegen het kapitalisme niet onttrekken, maar of
er verkiezingen zijn of niet, zijn beste krachten voor
de ontvoogding der arbeidersklasse wijden
Een der grootste arbeidersbelangen is zeker wel de
qauestiehoe wij wonen. En wij weten het maar al te
wel, het is met de arbeidersklasse in Schiedam in dit
opzicht nog heel slecht gesteld.
In de verslagen der gezondheidscommissie kunnen
wü dit elk jaren lezen. Onder de factoren, die op de
volksgezondheid een slechten invloed uitoefenen, komen
als no. 1 voor de slechte woningtoestanden.
Welke eischen stelt men aan een fatsoenlijke woning
Een gezin met kinderen heeft minstens noodigeen
ruime huiskamer, een keuken en een slaapkamer. Dus
minstens drie vertrekken. Ontbreekt de keuken, dan
moet er in de huiskamer worden gekookt, gewasschen
enz., waardoor het propere en gezellige van de huis
kamer afgaat. Moet er in de huiskamer worden ge
slapen, dan brengt dat, vooral 's avonds, rommeligheid
teweeg. Men kan zich, om de slapende kinderen, niet
vrij bewegen. Kortom, het aangename van 't gezellige
samenzijn lijdt er veel onder. De man heeft geen
plekje in 't huis, waar hij rustig kan lezen. De
mi n i m u m-eisch, die aan een woning moet worden
gesteld, is dus drie vertrekken. Voor een gezin met
grootere kinderen is dat al dadelijk te weinig.
Met dezen minimum-eisch voor oogen vragen wij nu
hoe woont de Schiedamsche arbeider?
De schandelijke toestanden worden gehandhaafd. In
het jaar 1906 is de Gezondheidscommissie begonnen
aan 'n systematisch woningonderzoek in het oude gedeelte
der stad, dat, hoe slecht ook, mogelijk nog niet eens
het slechtste kon worden genoemd.
Van de onderzochte woningen waren 460, omstreeks
59 pCt., één-kamerwoningen, waarbij nog 17 zonder
zolder. In die woningen wonen 1831 menschen, dat is
4 menschen per hok. 206 (of circa 29 pCt.) waren twee
kamer-woningen, waarbij 28 zonder zolder en met een
bevolking van 971 menschen. Voor betere woningen
bleef 12 pCt.
Dat waren de toestanden in 1906, naar onze stellige
overtuiging zijn ze nog niets verbeterd. Zoover wij
weten is sinds jaren geen woning onbewoonbaar ver
klaard en durft de gezondheidscommissie blijkbaar nog
steeds niet dit zoo uitgestrekte terrein te gaan bearbeiden.
Tal van arbeiders met hun gezinnen zijn gedwongen
te blijven in vochtige en tochtige huizen, waar licht en
lucht bijna geen toegang vinden, waar geen gezelligheid
schier mogelijk is, waar het somber arbeidersleven, na
een dag van zwaren arbeid, geenerlei vertroosting vindt.
In het verslag van de gezondheidscommissie over het
jaar 1910 worden ons drie gevallen van overbevolking
medegedeeld. Het eerste geval betrof een woning,
waarin zeer zeker overbevolking heerschte en dus
minder ruimte aanwezig was dan de Bouwverordening
toelaat, doch door het opnemen van zes kinderen in
het weeshuis werd hieraan een einde gemaakt. Das er
waren maar zes personen te veel
Het tweede geval betrof een woning groot 36 M3,
waarin man en vrouw met 12 kinderen huisvesting
moesten vinden.
Zjjn dat geen vreeseljjke toestanden?
In zulke toestanden leven alleen zjj, die van den
vroegen morgen tot den laten avond moeten arbeiden
voor het onderhoud voor zich en de hunnen. Maar men
