No. 33.
Zaterdag 14 October 1911.
lie Jaargang.
De Moker.
Een terugblik.
De toekomst van Schiedam.
Kunst en Strijd.
Naar 'tland van vrijheid.
SOCIAAL-DEMOCRATISCH WEEKBLAD VOOR HET KIESDISTRICT SCHIEDAM.
ABONNEMENTSPRIJS:
35 cent per kwartaal l
franco per post 40 cent bij vooruitbetaling.
12 cent per maand I
Losse nummers 3 cent.
is eiken Zaterdag verkrijgbaar:
Te Schiedam: Nieuwsticht NZ. 32.
Zalmstraat 22.
„Constantia", Boterstraat 30.
Te Vlaardingen J. van Driel, Oosterdwarsstr. 27,
Aan bovengenoemde adressen worden ook abonne
menten aangenomen.
De abonné's worden verzocht bij adresverandering
daarvan kennis te geven aan de Administratie.
13 APRIL 1899 13 OCTOBER 1911.
De afdeeling Schiedam der S.D.A.P. viert op heden
haar koperen feest. Mag dat voor een gewoon sterve
ling al een gelegenheid zijn, om eens op het verleden
terug te zien, hoeveel te meer geldt dit voor een
vereeniging, die zooveel strijd te voeren heeft^-gehad
en die waarschijnlijk nog veel strijd te verduren zal
hebben in de toekomst. Een terugblik, schreven we
boven dit artikel. De titel duidt dus aan, dat we
enkele feiten uit de geschiedenis der afdeeling naar
voren zullen brengen, die voor menig lezer van ons
blad zoo niet geheel onbekend, hem dan toch niet
helder voor den geest staan.
In het laatste decennium der vorige eeuw kwamen
een aantal arbeiders geregeld samen in het oude
Volkshuis. Zij maakten druk gebruik van de primi
tieve leeszaal, deden daar de hoogstnoodzakelijke ont
wikkeling op uit kranten, tijdschriften en boeken.
Los en vast werd gelezen en waar iets onbegrijpe
lijks in handen kwam, werd al spoedig bij een meer
„geletterden" buurman om informatie aangeklopt.
Menschen, die tot dat ooglenblik geheel vreemd
voor mekaar waren, sloten hier vriendschap, niet al
leen voor zoolang zij in het Volkshuis zaten men
hoorde immers toendertijd zwaar over verbroedering
der standen 1 maar ook daarbuiten. Kon het anders,
dat ook de politiek een onderwerp van gesprek werd
Die gesprekken werden zeer dikwijls voortgezet op
straat, in huis, overal, waar zich maar een geschikte
gelegenheid voordeed. Gezamenlijk toog men naar
vergaderingen buiten de stad Schiedam was toen,
al regeerde er het liberalisme nog, zwarter dan ooit
naar Rotterdam voornamelijk, kocht daar allerlei
socialistische lectuur en verspreidde die in kringen,
Redactie- en Administratie-adres
GEBOUW „CONSTANTIA".
Ingezonden stukken voor het eerstv. nummer moeten
uiterlijk Dinsdagsavonds 9 uur in ons bezit zijn.
waar men het socialisme slechts kende uit de plaatse
lijke bladen en meer zulke prullectuur. Geen wonder,
dat de geesten langzamerhand begonnen wakker te
worden.
Van vakorganisatie wist men totaal niets. Ja, ééne
uitzondering moet vermeldde Bond van Nederland-
sche Onderwijzers was door een afdeeling in Schie
dam vertegenwoordigd en deze vereeniging werkte
niet alleen voor de emajncipatie harer leden, maar
gevoelde eveneens, dat opzichzelfstaan nooit in het
belang eener organisatie kan zijn. En ziet, diezelfde
Bond weet, nadat inmiddels eenige afdeelingen van
andere vakbonden zijn opgericht, deze te combinee
ren in een bestuurdersbond, wel klein, maar toch
belangrijk genoeg, om ook hier de aandacht te
trekken.
Het Volkshuis was betrekkelijk lang het vereeni-
gingspunt voor de meest vooruitstrevenden in Schie
dam, zoowel voor arbeiders als kapitalisten. Daar
werden de voorpostengevechten geleverd. Daar kwam
het soms tot heftige scènes. Daar wezen de bestuurs
verkiezingen reeds de symptomen aan van den a.s.
strijd. De heer De Groot, tot dien tijd voor de Schie
dammers „de socialist", stond hier als tegenstander
van het jonge opbruisende element, dat soms wel
wat hard van stal liep, maar toch het beste met alles
voorhad. En menigmaal wist dit oproerige gedeelte
door haar optreden een zege te boeken. De oppositie
werd gevreesd, dat voelde men.
Dat element voelde ook, wilde het eenigen blijven-
den invloed verkrijgen, dat er eenige organisatie
moest ontstaan,- die ook buiten het Volkshuis zich
zou kunnen doen gelden. Er werd gecorrespondeerd
met leden van het partijbestuur der S.D.A.P., toen
gevestigd te Rotterdam, met dit gevolg, dat onze
partij-secretaris Van Kuykhof zich bereid verklaarde,
in een openbare vergadering dé wenschelijkheid van
een arbeiderskiesvereeniging in Schiedam te beplei
ten. Verbeeld je, zoo kort na een reorganisatie der
kiesvereeniging „Schiedam", met haar „mooie" pro
gramma Was het te verwonderen, dat de voorman
nen van „Schiedam" gereed stonden, het tot stand
komen van een nieuwe arbeidersvereeniging zoo lang
mogelijk tegen te houden Zonder succes was de
avond echter voor ons nieter gaf zich een genoeg
zaam aantal menschen als lid der arbeiderskiesver
eeniging op, die al gauw een gelegenheid had, in
het openbaar voor den dag te komen. In het zwarte
district I toch kwam een vacature voor den gemeen
teraad en nu zou men toonen, hoe men in het vervolg
zou willen werken. Op een Dinsdag zouden de candi-
datenlijsten moeten worden ingeleverd ten stadhuize
en den Maandagavond te voren vergaderde men voor
den eersten keer. Een der leden was in het bezit
gekomen van een candidatenlijst en al spoedig wees
de vergadering eenstemmig haar lid A. Godschalk
als candidaat voor den Raad in I aan.
Zij verbond daaraan voor Schiedam wat nieuws,
iets, dat éclat zou verwekkende candidaat moest in
het publiek zijn programma ontvouwen, opdat de
kiezers geen kat in den zak zouden koopen.
Dat klonk nu wel prachtig, maar ééne moeilijkheid
moest eerst overwonnen wordende candidaatstelling
moest in orde komen en wie zouden die \Villeo
teekenen Men had wel hier en daar aanknoopings-
punten, maar de kiezers kende men niet. Men toog
de straat op, in het donker, als echte gelukzoekers
en na een uur was men zoover gevorderd, dat het
optimisme de overhand begon te krijgen. Een enkele
handteekening ontbrak nog wel, doch tot Dinsdag
vier uur had men nog den tijd. Eneven vóór
vieren was de candidaatstelling officiéél.
Dat was voor ons onervarenen een heel stuk werk
geweest. Nu de openbare vergadering nog en.
wie weetNu, deze slaagde boven verwachting. Een
goedgevulde zaal luisterde met aandacht naar Willem
Helsdingen, Van Kuykhof en Godschalk. De uitslag
der verkiezing echter Onze candidaat behaalde 28,
zegge acht en twintig stemmen. En onze verwachting
was zoo groot geweest. Ons optimisme was overdre
ven geweest. We zouden eerst later merken, dat er
nog heel wat gebeuren moest, voordat we in Schie
dam met meer kans op succes konden werkzaam zijn.
AD VERTENTIËN: 7ys cent per regel.
Arbeidersvereenigingen 3 cent per regel.
Bjj abonnement belangrijke korting.
Daarbij kwam, dat het publiek niet sprak van de
arbeidersk 1 esvereeniging, maar van de socialistische
vereeniging. Mocht dat voor enkelen een bezwaar zijn
gebleken, de meerderheid meende, dat het schenken
van klaren wijn in het geheel geen kwaad kon. De
neuzen werden geteld en het bleek, dat het oprich
ten van een afdeeling der S.D.A.P. slechts een kwes
tie van korten tijd was.
Een onverwachte gebeurtenis deed die oprichting
bespoedigen. De toenmalige voorganger van den Pro
testantenbond, onze partijgenoot Hugenholtznam
ontslag uit zijn betrekking. Al was hij nooit bij de
arbeiderskiesvereeniging aangesloten, toch had hij op
bescheiden wijze hulp geboden, waar die gevraagd
werd. Men voelde, dat er geestverwantschap met
hem bestond en hij zal begrepen hebben, dat van
dien kant steun zou komen, wanneer hij die wenschte.
Den zesden April 1899 sprak Troelstra in een
openbare vergadering in Musis Sacrum over het op
richten van een afdeeling der S.D.A.P. Een stamp
volle zaal luisterde van achten tot twaalven met ge
spannen aandacht. Menigeen zal zich die vergadering
nog wel herinneren. Van alle slag was daar aanwezig.
Maar de leiders der vergadering waren zoo verstan
dig, niet direct tot de oprichting van een afdeeling
over te gaan. Men wilde de menschen eerst rijpelijk
laten overwegen, of zij zich daar op hun plaats zou
den gevoelen, ja dan neen.
Eerst een week later, den I3en April, zou er ge
legenheid zijn tot de oprichting te besluiten. En
werkelijk kwam dien avond in de achterzaal van het
oude Volkshuis een afdeeling van veertien leden tot
stand, waarvan enkele reeds deel uitmaakten van de
Arbeiderskiesvereeniging. Men besloot eenmaal per
maand te vergaderen in het Volkshuis en zoo spoe
dig mogelijk cursusvergaderingen te beleggen, ten
einde de nog van verre staande geestverwanten op
te wekken tot ons te komen. Hier dient vermeld, dat
dr. Herman Gorter reeds 3 maanden na de oprichting
in 3 Zondagochtendvergaderingen een interessanten
cursus gaf voor leden zoowel als niet-leden. De be
langstelling was groot, wat ook bleek uit de ver
meerdering van het aantal leden.
Het bestuur ging op den ingeslagen weg verder.
Het vond Van der Goes, Spiekman e.a. bereid het
voorbeeld van Gorter te volgen. Werden alle bezoe
kers wel geen aangesloten leden, toch werd het aan
tal van hen, die met ons sympathiseerden, voortdu
rend grooter. Dat stond voor ons als een paal boven
waterde proef van de 28 stemmen, waarmee wij
zoo waren uitgelachen, zou in de toekomst, bij een
andere wijze van werken, betere resultaten verzeke
ren. Alleen een herinnering aan district III toont de
rustelooze werkzaamheid van onze partij aan.
Hebben wij ieder met vreugde het i2Va-jarig be
staan te herdenken Al heeft een achttal jaren ge
leden een ernstige verdeeldheid de propaganda in de
afdeeling voor eenigen tijd stopgezet, de afdeeling
is al weer spoedig die misère te boven gekomen en
staat er nu beter voor dan ooit. Aan de leden de
taak, te zorgen, dat (het zilveren feest met nog meer
reden kan gevierd worden dan het koperen Aan de
geestverwanten alleen ditWacht niet langer met
toetreden Laat ieder een steentje bijdragen, opdat
onze taak de verheffing der arbeidersklasse wat
meer verdeeld worde Helpt allen mee
11.
De cijfergroepen, in ons eerste artikel voorkomend
ter ondersteuning van onze bewering, dat het niet
waar is, dat Schiedam nü aan een tweesprong zou
staan en het ekonomisch verval zóó groot is, dat een
keuze öf naar havenaanleg etc., öf naar annexatie bij
Rotterdam meer urgent is dan vroeger, hebben reeds
doen zien, dat het uitgangspunt van de artikelen in
de „Nieuwe" berust op vermoedens zonder meer.
Trouwens, de schrijver geeft blijk een héél slecht
ekonomist te zijn.
Want voor wie de ontwikkeling van het productie
wezen opmerken kan of wil, is bij het beoordeelen
van den stand der industrie niet de vraag of er meer
Zondag a s. 15 October, des 's morgens 10 uur,
Huishoudelijke Vergadering. Allen present.
De Secretaris,
W. PLOOS v. AMSTEL Jr.
In 't land van berusting geboren,
Omgeven door somberen nacht,
Heeft menige arme droomer
Nog nooit aan het land der Zonne,
Aan 't rijk van de Vrijheid gedacht.
O kon ik hen wakker schudden,
Hen helpen, den nacht te ontvliên,
Ik zou hun 't waarachtige leven
Aan de ruime en lieflijke kusten
In 't land van de Vrijheid doen zien
Daar wonen geen arme slaven,
Ddar wordt ons „te leven" geleerd!
Daar wordt ons gepredikt, te schuwen
Het slechte en liefdelooze,
Al, wat God en menschen onteert
O kom, warme Vrijheidszonne
En wek, met Uw sterkende kracht,
Met Uw heerlijk verkwikkende stralen,
De armen, die droevig nog dalen,
In den koelen berustingsnacht
H. BOON—v. d. VEER.
DE MOKER
