Museum
Boymans-van Beuningen
m
Hofcultuur van Peter de Grote uit bet Kremlin
10 december t/m 4 februari 1996
fi .V'T v.- \V
r
P
Ip' 'v- A
Tegen de wind in
Mis U m m
W\ :-k- .-I
-4
Een kroon met talloze diamanten, een gouden scepter, zeldzame iconen, per-
soonlijke gewaden. Het is slechts een deel van de pracht en praal die bijeen-
Sebracht is voor de tentoonstelling 'Schatten van de Tsaar', die van 10 decem-
er 1995 tot 4 februari 1996 in Museum Boymans-van Beuningen in Rotter
dam te zien is. De kroonjuwelen en andere objecten waren eigendom van de
legendarische Russische tsaar Peter de Grote (1672-1725) en zijn bewaard ge-
bleven in het Kremlin, het gigantische complex van paleizen en kathedralen
in het hart van Moskou. Bij wijze van hoge uitzondering is toestemming ver-
leend uit deze collectie een keuze te mogen maken voor de tentoonstelling.
Een aantal voorwerpen is nooit buiten het Kremlin getoond.
Peter de Grote, die ook let-
terlijk met kop en schouders
boven zijn tijdgenoten uit-
stak (hij was 2.01 meter
lang), maakte van Rusland
een wereldmacht door het
land te moderniseren. Daar-
bij orienteerde hij zich op
het westen en vooral op
Holland. Zijn passie voor
schepen leidde ertoe dat
Rusland een maritieme mo-
gendheid werd met een ei-
gen oorlogsvloot. Om die
reden werkte hij (inmiddels
als tsaar!) enige tijd als
scheepstimmerman op de
VOC-werven in Amsterdam.
Dit verblijf, bijna driehon-
derd jaar geleden, wordt in
1996 en 1997 herdacht met
allerlei manifestaties.
'Schatten van de Tsaar' is de
eerste in deze reeks.
Peter de Grote zou het zeker
goed hebben gevonden dat
zijn kroonjuwelen in Rotter
dam, de grootste haven ter
wereld, worden getoond.
Dat ook het Kremlin cen-
traal staat, zou hem minder
bevallen. Hij had een hekel
aan het Kremlin waar hij als
tienjarig jongetje met zijn
moeder moest toekijken
hoe opstandelingen familie-
leden en andere getrouwen
afslachtten. Zijn afkeer van
het Kremlin en Moskou, en
de wens om een havenstad
te creeren, was de aanlei-
ding dat hij in 1703 Sint Pe
tersburg stichtte.
'Schatten van de Tsaar'
geeft een beeld van de
hofcultuur
van Pe
ter de Grote en zijn voorva-
deren. Zo zijn er vele kost-
bare geschenken van bui-
tenlandse missies die hen
bezochten; deze geschen
ken behoren tot de hoogte-
punten van de edelsmeed-
kunst in de zeventiende
eeuw. Ook objecten uit de
ateliers van het Kremlin zijn
van bijzondere kwaliteit. De
belangstelling van Peter de
Grote voor het leger blijkt
uit de wapens waaronder
kindergeweren van hem-
zelf. Hij gebruikte ze daad-
werkelijk in het kinderleger
dat hij met vriendjes begon
en dat uitgroeide tot een le-
germacht waarop hij kon
vertrouwen. De tentoon
stelling bestaat verder uit
kerkelijke schatten - het
Kremlin was ook het reli-
gieuze centrum van Rusland
- zoals een kostbare mijter
en prachtige iconen.
Peter de Grote was een fas-
cinerende persoonlijkheid.
Ondanks de rijkdom van zijn
hof hield hij van eenvoud.
Hij begaf zich graag tussen
het gewone volk, dronk een
flinke slok wodka (of jene-
ver) en was niet alleen tsaar,
maar ook een bekwaam
schipper en timmerman. Hij
kon wreed en meedogen-
loos zijn, maar ook verge-
vingsgezind en humoris-
tisch.
'Schatten van de Tsaar' is
een uitzonderlijke tentoon
stelling over een uitzonder
lijke tsaar en alleen in Rot
terdam te zien. Door
dia-klankbeeld, filmpro-
gramma en lezingen wordt
de tentoonstelling in een
breder kader geplaatst. Er
zijn inleidingen voor
groepen, activiteiten
voor kinderen en
speciale arrange-
menten.
restaurant
serveert
Russische
gerechten.
Wanneer u de
omslag uit
het katernur neemt,
krijgt deze een be-
waarfunctie. Op pagina 2
van dit katern kunt u alles
lezen over tsaar Peter de
Grote: zijn kinderjaren, het
gezantschap, zijn beleve-
nissen op de scheepswerf
in Zaandam en zijn ideeen
over de positie van de kerk.
Pagina 3 geeft een beeld
van de geschiedenis van
het Kremlin en de hof-
culturen en ceremonie-
en. Verder wordt op
deze pagina ingegaan
op de wapenkamer
waar de schatten van de
tsaar werden bewaard. Op
de achterpagina tenslotte
een verhaal over de bij
zondere kunstschat- w
ten, die op de ex- J
positie te zien zijn
en informatie
over andere acti
viteiten
Museum
Boymans-
van Beu-
m
Schatten van de
-i
i V A J;;s -
1 «-%, cV
V
vond
In de zeventiende eeuw maakte tsaar
Peter de Grote als eerste Russische
machthebber een reis door West-Eu-
ropa. Als de tsaar in onze eeuw door
Europa gereisd had, had hij de Rotter-
damse haven zeker niet overgesla-
gen. Schepen, havens en Hollanders,
hij was er door geobsedeerd. Het be
gon allemaal in 1688, Peter was zes-
tien jaar oud en had de gewoonte
rond te zwerven bij de Duitse voor-
stad van Moskou, de enige plek in
Rusland waar buitenlanders mochten
wonen. Daar ontmoette hij de Hol-
landse koopman Frans Timmerman en
hij ging vaak met hem op stap. Zo ont-
dekten ze samen in een schuur een
oude boot. Het was een model dat
volkomen verschilde van de plompe
Russische rivierscheepjes die Peter tot
dan toe gezien had.
Timmerman legde aan de jonge Tsaar
uit dat dit een Engelse boot was en
dat zo'n boot ook tegen de wind in
kon varen. Verbluft keek Peter Tim
merman aan, dit had hij nog nooit ge-
hoord. Meteen gaf hij opdracht om de
boot te repareren. Timmerman
een andere Hollan
der, Karsten
Brandt, bereid de
boot te herstellen.
Nog diezelfde
maand was de
boot klaar en gaf
Brandt een demon-
stratie. En inderdaad la-
veerde Brandt moeiteloos
tegen de wind in. De jonge
Tsaar zette grote ogen op
en beval de Hollander naar
de kant te komen. Zodra
de boot langszij
kwam, sprong Peter
er in en begon op
aanwijzingen van
Brandt te laveren. Vanaf
dat moment volgde hij bij
Brandt zeillessen.
Op die dag werd
voor Peter bewe-
zen dat, in tegen-
stelling tot wat
de doorgaans
behoudende
Russen beweer-
den, het Westen
veel goeds te bieden had.
In de jaren die op deze zeilervaring
volgden, ontdekte hij dat de beste
scheepsbouwers uit Holland kwamen
en dat de zeilvaart van Holland een
rijk en machtig land had gemaakt.
Geen wonder dat Peter bij de Hollan
ders in de leer ging, geen wonder dat
hij probeerde voor Rusland een goe-
de haven in de wacht te slepen. lets
dat hem uiteindelijk lukte met de
stichting van Sint-Petersburg. Tegen-
woordig een havenstad die net zo be-
langrijk is voor Rusland als Rotterdam
voor Nederland.
Deze uitgave is
mogelijk gemaakt
dankzij extra on-
dersteuning van
Unilever.