Het Proveniershuis, monument uit de Gouden Eeuw Grote veranderingen op komst rond Schiedamse havens m MaasposT Het enige hofje van Schiedam Kwaliteitsplan Nieuwe Haven: m. Woensdag 5 november 1997 4 Het Proveniershuis moet de welkomstpoort van de stad worden. Foto Roger van der Kraan in de Overschiesestraat komt de tram te iopen vanafhet station. Foto Roger van der Kraan SCHIEDAM - Het Proveniers huis dat in 1761 werd voltooid, herinnert aan de Gouden Eeuw. Vooral in de tweede helft van de achttiende eeuw was men in staat geld te besteden aan allerlei voor de stad belangrijke objecten. De nog bestaande vismarkt werd verbeterd, de Plantage werd aan- gelegd, de Buitenhaven werd ver- breed, in de Dam werd een nieu we sluis gebouwd en er werd een nieuw weeshuis gesticht. Boven- dien werd het St. Jacobsgasthuis gebouwd, alsmede de Beurs. Ook het Stadhuis werd ingrijpend ge- moderniseerd. In die tijd was de Overschiese poort naast het Proveniershuis een van de belangrijkste ingangspartijen. Het plein voor de Overschiese poort werd in 1754 met klinkers bestraat om de entree aantrekkelijker te ma- ken. Nu, bijna 250 jaar later, buigt een ander stadsbestuur zich over de- zelfde vraag; hoe kan deze toegang tot de binnenstad aantrekkelijker worden? Degene die via de 's-Gra- venlandseweg de stad binnenko- men, moeten zich weer bewust wor den dat men het oude monumentale centrum betreedt. De ideeen die men wil uitwerken, staan in de Be- leidsnotitie en Actieplan Binnen stad Schiedam 1998-2002. Een van de ideeen is de brug te versmallen - dat kan zodra de tram hier niet meer overheen hoeft -, zodat er bij het Proveniershuis weer een voorplein gecreeerd kan worden en het An- kertje een ruim terras kan aanleg- gen. De historische gebouwen moe ten in ieder geval beter zichtbaar worden, ook vanaf de Overschiese straat. Het monumentale pand uit de Gouden Eeuw krijgt, als de plannen tenminste doorgaan, in de volgende eeuw de ruimte. Er zijn weinig gegevens beschik- baar over het Proveniershuis en het terrein waarop het is gebouwd. Het enige waar zekerheid over bestaat is dat het terrein net buiten de stads- poort toegewezen was aan lepro- zen. Het is ook bekend dat in 1593 of 1594 een nieuw leprozenhuis ge bouwd werd. Toen het gereed kwam was dit gebouw eigenlijk al overbodig omdat melaatsheid vrij snel verdween. Men ging daarom onderdak bieden aan andere men- sen, zoals aan proveniers. Dit zijn mensen die geld betaalden of bezit- tingen afstonden in ruil voor onder dak en verzorging. Uit een ordon- nantie uit 1629 blijkt dat het huis in dat jaar uitsluitend door proveniers bewoond werd. De oude naam bleef echter nog lang in gebruik. Vanaf 9 april 1648 werden de leprozen- meesters 'Regenten' van het Prove niershuis genoemd. Dit betekende een officiele erkenning van een reeds lang voldongen feit. Aan het eind van de Gouden Eeuw, in 1756, besloot men een nieuw huis te bou- wen. De eerste bouwperiode liep van 1756 tot en met 1758, de tweede van 1759 tot en met 1761In het ge- meentearchief bevindt zich een klein boekje, dat de volledige bouwrekening bevat. Hieruit blijkt datde stadsarchitect Ary van Bol'es voor het maken van de tekeningen, het schrijven van bestekken en het nazien van het werk maar fl. 525,- ontving. Opvallend is dat de totale bouwkosten het voor die tijd niet geringe bedrag van fl. 56.239.- be- liepen. De regenten die in deze jaren het be- stuur vormden van het Proveniers huis hebben de nieuwbouw niet goedkoop opgezet. De bouwkosten bleken voor de instelling echter al snel te zwaar. Men kon echter pas in 1834 tot liquidatie overgaan toen de laatste provenier kwam te overlij- den. Het pand werd vervolgens aan de gemeente overgedragen. Deze liet het exploiteren door het Burger- lijk Armbestuur dat de kleine wo- ningen verhuurde aan bejaarde armlastigen. In 1969 vertrok de laatste bewoner. De woningen wa- ren in slechte staat en het gebouw was aan een grondige restauratie toe. Deze restauratie liet nog wel en- kele jaren op zich wachten. Studen- ten lieten echter geen leegstand toe en namen het in gebruik. De ge meente vond dit geen probleem en gaven de krakers die hier wilden wonen zelfs een woonvergunning. Ook vonden de Wereldwinkel, kun- stenaars, de VVV en de Sociale Werkgroep Proveniershuis er in die tijd een onderkomen. Pas in 1981 is men met de restaura tie begonnen en is het prachtige mo nument aan de Schie in handen ge- komen van woningstichtingNoord- vest. De vleugels werden het eerst onder handen genomen, daarna het voorhuis en tenslotte het achterhuis. In de vleugels en het voorhuis zijn 25 woningen gerealiseerd voor een of twee persoons huishoudens. In de praktijk worden de woningen bijna allemaal door een persoon be woond. Het achterhuis wordt sinds 1987 verhuurd aan de horecaonder- nemer Joop Evers. Tijdens de stads- gesprekken is ter sprake gekomen dat het Proveniershuis eventueel geschikt zou zijn om ooit een hotel in te vestigen. Naar aanleiding daar- van staat het volgende in de beleids- notitie: Als gevolg van deze ingre- pen komt het Proveniershuys soli- tair te staan. Het idee het Prove niershuys een bijzonder soort hotel- functie te geven zou sterk moeten worden ondersteund." Naar aanlei ding hiervan heeft de afdeling On- roerende Zaken, Grondzaken en Economische Aangelegenheden bij Noordvest plattegronden en infor- matie opgevraagd met betrekking tot de technische staat. Het is een idee dat de gemeente aandacht wil geven en bestuderen, maar er is ab- soluut nog geen sprake van onder- handelingen met de woningstich- ting. Omdat het zwart op wit staat in de beleidsnotitie, is erovergeschre- ven in de kranten. De bewoners wa- ren niet op de hoogte gebracht en de ideeen en de werkwijze roept daar om natuurlijk weerstand op. Het taalgebruik in de beleidsnotitie liegt er ook niet om: „Door alle (bedrijfs) bebouwing aan de noordwestzijde te verwijderen komt deze straat aan de Schie te liggen tegenover de nieuwe bebouwing van het Hollan- diaterrein." Dit soort formulerin- gen valt niet bij alle eigenaren in goede aarde. Het is trouwens niet de gemeente die gaat onderhandelen en tot verwerving van de panden over zal gaan. De gemeente heeft wel de twaalf betrokken eigenaren inmiddels aangeschreven, maar het is de RET die uiteindelijk gaat pro- beren alle panden te verwerven zo dra een beslissing over het TramP- lus-trace in Den Haag genomen is. Als de trambaan in de Overschiese straat in gebruik genomen wordt, kan de Proveniersbrug versmald worden en kunnen op- en afritten worden ingekort. Het Proveniers huis krijgt waarschijnlijkhaar voor plein terug. Een stadspoort en een ophaalbrug zouden het verleden nog meer doen herleven. Er wordt ook nagedacht over bedrijvigheid op het water, de Schie was in de Gouden Eeuw immers een drukbe- varen rivier. ANITA BEIJER %f.\ '-. it Dejachthaven moet aantrekkelijker worden gemaakt voor passanten. Hierdoor wordt de Nieuwe Haven nog levendiger. Foto Roger van der Kraan De Warande is een statige laan die van groot belang is voor de beeldvorming van Schiedammers en niet-Schiedammers over de stad. Foto Roger van der Kraan De G. Verboonstraat vormt een belangrijke verbinding tussen het centrum en de buitenwijken van Schiedam. Erzijn /eel plannen opgesteld om deze straat aantrekkelijker te maken als entree. Foto Roger van der Kraan SCHIEDAM - De stad is aan het veranderen. En vroeger of later is dat ook aan de buitenkant te mer- ken. Waar lange tijd detailhandel en havenbedrijven het gezicht van de Nieuwe Haven, de Westerhaven en de gebouwen aan de achterkant van de Lange Nieuwstraat domineer- den, zullen binnen enkele jaren luxe-appartementen en ruime wo ningen met terrassen en uitzicht op het water het gebied bepalen. Al- thans, als de plannen die er nu bij de gemeente liggen, doorgang vinden. En over die plannen is Ph. Bohre, chef stedebouwkundige ontwikke- ling, heel positief. In tien jaar tijd is er in Schiedam veel veranderd. En dat is onder an dere te merken aan de belangstel- ling voor nieuwe woningbouwpro- jecten in Schiedam. Een tendens die zeker ook geldt voor projecten in gebieden die in de binnenstad of te- gen het centrum van de stad aanlig- gen. De woningen in het nieuwe Stadserf waren snel weg. Maar ook een verbouwing van kantoorruimte naar appartementen, zoals in het be- kende gebouw van Dudok, vindt vooralsnog gretig aftrek. Volgens Bohre ligt de verklaring deels in het feit dat de stad als geheel meer elan heeft gekregen. De stad is zich in rap tempo zichtbaar aan het herstellen van de verpaupering en marginalisering die zo'n 20jaarge- leden fors om zich heen begon te grijpen. Het best is dit misschien te zien aan de ontwikkeling van de Lange Haven. In 1985 stonden veel gebouwen leeg en was volgens Bohre slechts 12 procent van de panden bouwkundig kwalitatief goed te noemen. Nu ligt dit percen tage, dankzij restauratie en andere bouwaktiviteiten, op 70 procent en is deze historische straat zich Iang- zaam aan het ontwikkelen tot een toeristische wandelroute van de eer ste orde en daarmee een aantrekke- lijke vestigingsplaats voor am- bachts- en cultuurwinkeltjes. Destijds leek het er ook op dat Schiedam snel zou vergrijzen. Maar voor de jongeren die toen massaal wegtrokken, en voorde meer draag- krachtigen wordt het steeds aan trekkelijker zich hier te vestigen. Terecht, zo vindt Bohre, „want het is gewoon aanwijsbaar een mooie stad. Qua omvang van het be- schermd stadsgebied zelfs de tiende monumentenstad van Nederland en daarmee de enige historische stad in deze regio die dergelijke kwalitei- ten bezit." Maar voor de gemeente op haar lau- weren kan rusten, moet er nog wel een hoop gebeuren. Zeker in de wij- ken die aansluiten op het centrum van Schiedam. Op plekken als de Nieuwe Haven, de Plantage, de Gerrit Verboonstraat en de Oranje- straat, maar ook aan de Westerha ven heeft de tijd de bebouwing van het gebied duidelijk ingehaald. De bedrij ven en kantoren die van ouds- her in dit gebied gevestigd waren, vertrekken steeds vaker naar andere gebieden. Soms omdat de oude his torische bebouwing gewoon niet meer voldoet aan de huidige kwali- teitseisen. Maar ook omdat de in- richting van het gebied, het gebrek aan ruimte voor zowel eigen als openbaar vervoer en bijvoorbeeld parkeergelegenheid de keuze steeds vaker naar andere lokaties doet overslaan. En dus moest er voor deze gebieden een nieuwe functie worden gezocht. Uiteindelijk heeft de gemeente ge- kozen voor versterking van de Woonfunctie. Een ontwikkeling die inmiddels al zo'n twee jaar aan de gang is en die tot nu toe al 150 wo ningen heeft opgeleverd, onder an dere in bestaande historische pan den als het gebouw van Dudok. Volgens Bohre zal het nog een 'enorme inspanning' kosten om de plannen voor het gebied Nieuwe Haven/Westerhaven in de daarvoor uitgetrokken tijdspanne van 5 jaar rond te krijgen. Maar: „de ambities zijn hoog ingezet." Op dit moment zijn er nog zo'n 300 woningen con- creet in voorbereiding, onder ande re aan de Nieuwe Haven en aan de achterkant van de Lange Niewstraat waar het nu wat betreft bebouwing een rommeltje van jewelste is. De leegstaande loodsen en openliggen- de terreinen zullen daar als alles goed gaat, plaatsmaken voor wo ningen uit de particuliere sector. Compleet met terrassen aan de wa- terkant. Een bebouwing die wat be treft uitstraling en gebruikte materi- alen zoveel mogelijk zal moeten aansluiten op de historische bebou wing en de schaal van de Schiedam se binnenstad. Een opgave die voor geen enkele architect gemakkelijk is omdat hij zich dan niet al te veel kan profileren met een eigen stijl. In totaal is er in heel het gebied, met daarbij ook de Plantage en de nieuw te realiseren woningen aan de Wes terhaven een capaciteit voor zo'n 700 woningen. Met de restauratie en verbouwing van de diverse historische monu- menten tot luxe-appartementen en de ruim opgezette woningen met omliggende grand richt de gemeen te zich overigens specifiek op de rij- kere groepen. Voor hen heeft wo nen in deze gebieden zeker zijn aan- trekkelijke kanten met een histori sche binnenstad dichtbij, veel groen en een ruimtelijke opzet. Ook het wonen aan het water van haven of grachten heeft een behoorlijke aan- trekkingskracht. En juist deze beter gesitueerde groepen, zo vindt het gemeentebestuur, heeft de stad no- dig, bijvoorbeeld omde koopkracht in Schiedam met het oog op het win- kelassortiment enigszins op te schroeven. IRENE VERINGMEIER CMiati! PINTRE VAN SCHIEDAM VERTHOQNT- PTNTRE VAN SCHIEDAM VERTrlOONT*

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Maaspost / Maasstad / Maasstad Pers | 1997 | | pagina 33