Binnen de muren van Penitentiaire Inrichting De IJssel
KRIMPEN AAN DEN IJSSEL - De laatste tijd zijn er met regelmaat ont-
snappingen uit gevangenissen, toch heeft nog niemand bij Penitentiaire
inrichting De IJssel aan de rand van Krimpen aan den IJssel weten uit te
breken. Deze gevangenis is inmiddels bijna twee jaar in gebruik en van
calamiteiten of ontsnappingspogingen is, volgens de directie, in deze
zwaarbewaakte mannengevangenis (nog) geen sprake geweest. Toch wil
dat natuurlijk niet zeggen dat het daarbinnen een pretpark is. Maasstad
weekbladen mocht langskomen voor een blik over de hoge muren van de
'bajes'.
'Eng idee'
Druk
Religie
Penitentiaire
Inrichtingen
"ne I)s^
'Deze gevangenis staat bij de
gedetineerden als streng bekend
Gevangene wordt hier opgeleid tot lasser.
Alleen het binnenkomen neemt al enige
tijd in beslag. In totaal zeven keer door
het beveiligingspoortje; een haarspeldje
blijkt de boosdoener. Vervolgens ver-
schillende deuren doorgegaan. De laatste
gang is theoretisch ook de ruimte waar
een gewapende gedetineerde bij een ont-
snappingspoging zou stranden. Dan gaan
de deuren niet open en moet de bewaar-
der, zo wordt verteld, zich maar zien te
redden. Gezien de gevonden voorwerpen
die in een vitrinekast verderop staan op-
gesteld, niet een situatie om jaloers op te
zijn. Messen, een werp-ster en een pis-
tooltje; allemaal spullen die op een of an-
dere manier binnen de muren zijn te-
rechtgekomen. Toch staat deze inrichting
bekend als zwaarbeveiligd en aan die re-
putatie is sinds de opening niets afge-
daan. Er bestaat een theorie dat ontsnap-
ping uit een gevangenis mogelijk moet
zijn. Dat zou goed zijn voor het moreel
van de gedetineerden. Maar dit wordt on-
middellijk door de directie weersproken,
want volgens unitdirecteur van het huis
van bewaring, Gerard Bakx, is de beveili-
ging juist 'afgetimmerd'. Een vijf meter
hoge muur loopt om het hele complex.
Daarachter is een hekwerk dat bestaat uit
zwiephekken die zwaar achterover hellen
als ze worden beklommen en op de cellen
na hangen overal camera's.
In deze gevangenis is geen grote binnen-
plaats waar alle cellen op uitkomen, maar
er zijn gangen. De bewaarders, officieel
Penitentiaire InrichtingsWerkers ge-
noemd (PlW'ers) genoemd, hadden daar
in het begin wel moeite mee. „We von-
den het in het begin een eng idee. Zo op-
gesloten zitten met gevangenen. Maar dat
is ontzettend meegevallen. Het is door de
gangen juist overzichtelijk en mocht het
uit de hand lopen dan heb je een pieper en
er zijn camera's en telefoons op de gang.
Laats was een kleine vechtpartij dus ook
zo onder controle. De speciale groepen
van oud-PIW'ers om opstanden te bre
ken, zijn hier gelukkig nog niet binnen
geweest." Aan het woord is John Ekkel-
boom, teamleider van afdeling C, een af-
deling in het huis van bewaring waar ge
vangenen wachten op de rechtelijke uit-
spraak.
P.I. De IJssel staat behalve als een zwaar-
beveiligde ook als strenge gevangenis be
kend, ook onder de gedetineerden. Een
gedetineerde is er duidelijk over: „zeker,
het is hier streng, maar je weet wel waar
je aan toe bent. Ik zit het liefste hier. Ik
heb ook in gevangenis De Schie en op de
Moordsingel (is Noordsingel, red.) geze-
ten, maar De IJssel vind ik de beste. Je
moet hier wel langer op je eigen eel zit
ten, maar dat heb ik liever. Bovendien
wordt hier meer aan sport gedaan en je
hebt een eigen douche 'op de kamer".
Maar het blijft zitten, weet je wel." En
vertrokken is hij, op weg naar het spor-
ten. Een andere gevangene loopt nog te
treuzelen op de gang. De groep staat aan
het eind met een PlW'er te wachten. Ze
roepen nog een keer. De gevangene
maakt nog steeds geen haast. Dan is de
groep weg. Hij begint te rennen. Te laat.
Dan begint het gemopper tegen de Pl
W'ers. „Hd, waarom breng jij mij er dan
niet even heen? Ze hadden toch wel even
kunnen wachten." Maar hoe hij ook
zeurt en Scheldt; hij mag niet meer mee.
De regels blijken duidelijk te zijn. Hij
moet maar even stoom afblazen in zijn
eel, zo besluit een PlW'er. Dat gaat ver-
der zonder slag of stoot. De bewaarders
zijn de hele dag in de weer met de gedeti
neerden. Alleen tussen de middag en tij-
dens het avondeten zitten de gevangenen
verplicht een uurtje in hun eel om te eten.
Bij het programma-onderdeel werken,
moeten de PlW'ers gewoon meewerken
en dat is een groot verschil met andere
vangenis komen drugs binnen. Ook al
worden soms de gevangenen na het be-
zoekuur gevisiteerd (grondig gefouil-
leerd), PlW'ers vinden toch allerlei soor-
ten drugs op de cellen. Ekkelboom: „Ik
schat dat meer dan tachtig procent van de
gevangenen verslaafd binnenkomt." Al-
hoewel er door de medische afdeling wel
een methadonprogramma wordt voorge-
schreven om verplicht te minderen, zijn
en gevangenen die helemaal niet 'ver
plicht willen afkicken', hoe zwaar de
straf op gesnapt worden ook is. Een gede
tineerde vertelt dat hij net vijf dagen in
een strafcel heeft gezeten: Het is daar
vreselijk, maar ik heb het er voor over. Ik
ga echt niet afkicken. Zover krijgen ze
mij hier niet." Op de afdeling met obe-
servatie-/strafcellen zijn op het moment
twee cellen bezet. Een door iemand die
het afgelopen weekend in een opstandige
bui een bord heeft stuk gegooid. Hij zit in
scheurvrije kleren (soort dwangbuis) in
zijn cel. Vier kale muren, een plastic ma-
tras op de vloer, wc in de hoek en dat is
alles. Hij roept zodra we langs lopen. Ek-
gevangene zakt weer terug op zijn bed.
Enigszins gerustgesteld. Soms kan het
zien van een gezicht al even helpen, zo
lijkt het. De PlW'ers komen overigens
met z'n vieren om hem te vervoeren. Je
zit daar immers niet voor niets.
Op de gangen lopen de gedetineerden
continu heen en weer, dan weer bellen of
met die kletsen of een andere muziekzen-
der uitkiezen. Het lijkt wel alsof ze het
druk hebben. Ekkelboom: „Maar crimi-
nelen hebben ook een zekere actieve hou-
ding. Dat zie je op straat al. Ze zijn ge-
wend vanalles te regelen en te ritselen."
Behalve met sporten en bezoekuren is de
dag van een gevangene gevuld met wer
ken en activiteiten vanuit de afdeling So-
ciaal Culturele Werk. De langgestrafden
uit de gevangenis werken vijf halve da
gen per week. Er zijn afdelingen met spe
ciale opleidingsplaatsen zoals het metaal-
bedrijf en de bakkerij. Vooral de bakkerij
blijkt goed te lopen. Op menig ministerie
genissen. Het geeft ze hoop op een betere
toekomst. Inmiddels hebben negentien
gedetineerden hier een diploma ontvan-
gen. Een jongen is twintig jaar als hij hier
weg mag. Hij heeft dan zes jaar in de ge
vangenis gezeten. Hij vertelt dat hij niet
weet wat werken is, maar hoopt met dit
diploma straks wel aan de bak te komen.
Een ex-gedetineerde blijkt nu in Spanje te
PlW'er sluit een cel.
delijk voor voelen en zich inzetten."
SKW verzorgt hier ook onderwijs. Be
halve dat er bijvoorbeeld geschilderd
wordt, studeert een gedetineerde via de
open universiteit psychologie. Een ander
gaat voor een middenstandsdiploma en
een derde kiest voor een computercursus
om zijn kinderen te kunnen bijbenen.
SKW stimuleert het opzetten van een ge-
vangenis-huisband en voor speciale ge-
beurtenissen, zoals kerstmis, wordt een
toneelstuk met de gedetineerden ingestu-
deerd. Vanuit de huisbibliotheek loopt
verder nog een boekenclub, maar de ge
detineerden blijken toch boven alles de
voorkeur te geven aan de fitnessruimte.
In de gevangenis worden de kerkdiensten
goed bezocht. Werkt hier het idee van ge-
loof in bange tijden? Een gedetineerde
kan hier kiezen uit een gesprek met de
humanist of voor protestant, katholieke,
joodse diensten of naar een imam gaan.
Gevangenen komen hier volgens domi-
nee La Feber toe aan levensvragen.
„Mensen worden hier enorm op zichzelf
teruggeworpen. Ze hebben het altijd heel
moeilijk met hun relaties en wat ze ge
daan hebben. Steun krijgen ze ook van de
kerkgangers uit Krimpen die hier vaak
een dienst bijwonen. Een mens is immers
meer dan wat hij misdaan heeft." Door
het getralied raam vanuit de kerkruimte is
een groepje mannen te zien dat aan het
voetballen is in de zon van de namiddag.
Ze gaan helemaal op in het spel. Op zich
een bekend beeld, alleen staat hier nie
mand langs de kant ze aan te moedigen.
Een hoge muur vormt de grens.
INGER HERMSEN
Per dag is ereen uur 'luchten'.
gevangenissen. Teamleider Ekkelboom
geeft aan dat je zo ook een band op bouwt
met de gevangen: „Als ik ze na vrijlating
nog eens tegenkom, bijvoorbeeld op
Centraal Station, dan komen ze altijd
even naar je toe om te kletsen." Zijn be-
trokkenheid bij de gevangenen blijkt ook
uit de manier waarop hij over een gevan
gene spreekt die afgelopen weekend een
zelfmoordpoging heeft gedaan omdat hij
niet genoeg methadon kreeg. Ekkel
boom: „Daar kan ik echt even van stuk
zijn. Gelukkig hebben we onderling met
de PlW'ers een goed contact en hebben
we veel humor om alles te relativeren,
want dat heb je wel nodig in een bajes."
Een gevangenisstraf lijdt immers meestal
niet tot een gedragsverbetering. Ekkel
boom: „Ik schat dat bijna tachtig procent
van de ex-gedetineerden weer in de bajes
belandt. Ik ken ze dus bijna allemaal als
ze binnenkomen. Er is er net eentje ver
trokken die al zeventien keer is terugge-
weest."
Terwijl de gevangenen zijn gaan sporten,
kijken de PlW'ers even een paar kamers
na op verboden spullen. Ook in deze ge-
kelboom opent het luikje in de deur.
„Kun jij mij even luchten? Ik ben van-
daag nog niet buiten geweest. Ik houd het
niet meer. Alsjeblieft?" Ekkelboom stelt
hem gerust door te zeggen dat straks de
PlW'ers komen om hem te luchten." De
worden gebakjes uit De IJssel verorberd
en de gevangenen bakken ook het brood
voor eigen gebruik. Op de metaal-afde-
ling kunnen de gedetineerden diploma's
halen, zoals lasser of draaier. Een voor-
deel ten opzichte van veel andere gevan-
Drugs, gevonden in De IJssel.
werken en daar zijn draai te hebben ge
vonden als lasser. De werkmeester is er
trots op: „Zeker als je ziet hoe snel de
mannen na hun verblijf hier weer in hun
oude, verkeerde levenstijl vervallen." Bij
de montage- en verpakkingafdeling
heerst stress. Volgens de werkmeester
daar is het flink aanpoten. „Meer dan
10.000 dozen met daarin gesorteerde
schroefjes moeten volgende week de
deur uit en we schieten niet echt op."
Binnen de gevangenis wordt deze afde
ling ook wel 'de afvalbak van de bajes'
genoemd. De motivatie is er niet groot.
Zeker niet vergeleken bij andere werk-
zaamheden, zoals het boekbinden, waar-
bij toch meer geleerd wordt. En een sti-
mulans als extra loon door hard werken,
kan niet in een gevangenis. De gedeti
neerden verdienen overigens met het
werk net genoeg om hun shag te betalen
en een televisie te huren. Naast het wer
ken wordt de tijd ingevuld door de afde
ling Sociaal Cultureel Werk (SKW):
..Gedetineerden kunnen van het zitten
heel apatisch worden. Wij proberen juist
te zorgen dat ze zich ergens verantwoor-
Penitentiaire Inrichting De IJs
sel: kosten van een gedetineerde
per dag varieren tussen de 167
en 192 gulden. Totaal aantal cel
len: 360. De IJssel is opgedeeld in
een Huis van bewaring en een
Gevangenis met elk 180 cellen.
Huis van bewaring: deze gevan
genen wachten nog op een uit-
spraak van de rechter. In 1997
zijn hier 1243 mensen binnen ge
weest. Afdeling A/B: reguliere
afdeling: beperkt avondpro-
gramma. Afdeling B is een bij-
zondere zorgafdeling, waar
vooral de geestelijk verwarden
naar toegaan. Ook zitten hier de
meer zware drugsverslaafden.
Afdeling C en D in totaal 90 so
ber regime: 7 daglijnen, geen
avondprogramma en vanaf
17.00 uur op cel. In tegenstelling
tot de Gevangenis zijn gedeti
neerden in een Huis van bewa
ring niet verplicht om te werken.
Ze kunnen in die tijd op eel blij-
ven. Gevangenis: is voor langge
strafden; vijf halve dagen per
week verplicht werken. Het an
dere dagdeel is bestemd voor be-
zoek, onderwijs en sport. 'Plus'
regime is gericht op terugkeer in
de maatschappij, met werken en
meer tijd voor een vakopleiding.
Apart zijn er de kale straf- en ob-
servatiecellen.
5 tra f-/observa tiecel.
Voor de poort.