m
I
X
i!ui *22? j i
^\t ,0
r-LvTEH
J OUOi iftC
Winter yn Fryslan
:Jri
i 1
4
1
m
gM
I 1 Py®
'Hollanders' gaan in twee gevallen naar Friesland:
als de ijsmeesters 'it giet oan!' roepen of als de tem-
peratuur boven de twintig graden stijgt. De rest van
het jaar zijn de Friezen weer 'onder ons' en komt de
provincie tot rust. Dan zijn de dorpjes in winterslaap,
ligt de damp over de weilanden, ruikt de lucht naar
frisse kou en laat Friesland zich kennen zoals het is.
Bij Lemmer de snelweg af en
vervolgens richting Balk aan-
houden. Dan moeten we, al-
thans volgens de brochure,
midden in het gebied terecht-
komen dat vroeger 'De Gou-
den Cirkel' werd genoemd.
„Nergens vindt men zoveel
handel en schatten als langs
de IJsselmeerkust", weet de
brochure ook nog te melden.
Ja vroeger, toen het IJssel-
meer nog de Zuiderzee was
en er langs de kust veel ver-
diend werd met visserij en
handel. Maar nu liggen de
stadjes in de gouden cirkel er
verlaten bij, in afwachting
van de zomer en de toeristen.
Wij volgen de cirkel van
Lemmer naar Sloten, over de
IJsselmeerdijk naar Statoren,
Hindeloopen en MakJtum en
tenslotte via Bolsward weer
terug naar Lemmer.'
Sloten (Sleat) is i^de kou. als
er absolute rust heerst, mooi*
er dan in de zon. Afgelopen
zomer warenfWe hier ook,
maar toen zafen de graskan-
ten vol toeristen. Nu haflgter
een onwerkelijke, stille sfeer,
Sloten is een miiji-Amster-"
dam, een gracht, niet daaraan
lage grachtenpandeti'. Tn de
stilte van de winter, lijkt het
een spookstadje waar de be-
woners drie eeuwen geleden
zijn vertrokken. Zelfs SV-
Sleat is er, getuige een bere-
gend bordje op de muur van
de cafetaria, voor de winter
mee opgehouden: „Alle
KNVB wedstrijden afge-
last.Prachtig hoor, die win-
tersfeer. Ons enige probleem
is eten. De cafetaria is dicht,
de winkels rond het rniddag-
uur ook, en zelfs 'De Friese
Bourgondier' houdt de deu-
ren stijf gesloten. „We had-
den broodjes mee moeten ne-
men uit de Randstad", mop-
perl de chauffeur. We volgen
de gouden cirkel verder naar
de lf IJsselmeerdijk. Langsj
Sondel, Nijemirdum en Ou-f
demirdum, naar Stavoren|
iPlotseling rijden we midden
tussen de bomen. Hebben ze
zoveel bos in Friesland?
'Gaastcrland'. meldt de bro
chure. 'Bosgebied met unie-
ke fl©ra en fauna'.
Bij Eljakhuizen slaan we af
naar Laaksum; officieel het
kleinsite vissershaventje van
Friesland. Een visser is er
nog actief. Vlak voor de ha
ven blokkeert een enorme
SRV-wagen de weg. 'Klaus
de Koe', heeft de eigenaar
het gevaarte i gedodpl.
'Gdeie', groet de SRV-man
verbaastf als wij hem honge-
rig zwaaiend aanhouden om
koffiebroodjes en chocomel
in te slaan. Het haventje bieflf
een mooi.uitzicht op het IJs-
selmeer. In tie winter wiail
Aldgillis. Bij de enorme par-
keerplaats staat een meter,
maar er is in geen velden of
wegen icmand te bekenncn.
Plotseling komt er een klein
wit besteiwagentje de stilte
binnen rijden. Parkeerbe-
heer! Heeft hij soms zitten
wachten? Wij gaan meteen
maar verder naar Hindeloop
en, Stavoren in de winter
slaan we even over. Onder-
het kleine
dorpje Molkwcruin. Hier ma-
ken ze de 'Molkwarder Koe-
ke' dus, een vreemd soort
koek, met de structuur van
cake, maar lang niet zo zoet.
langs de dijk met het In Friesland overal bij de
'ift 'Leaver dea as sle- bakker te kpop. De koekfa-
briek in Molkwerum doet nu
ook dienst als museum.
Hindeloopen,..^ jflaar ^en
kwartier rijdeijt vjjn Sjavoren.
Het is een prachtig vissers-
daf nog helemaal in
1 het ijs deze hoek in, waar-
door er enorme ijsbCrgen
r kunnen ontstaan, die tot bo
ven de dijk uitsteken. Hoog
bovenop de "IJsselmeerdijk
rijden we verder. We kpnqpn
zover kijken als de rftist toe-;
laat. links over het IJsseimeer
en rechts over de weilanden.
I De bleke winterkleuren lopen
in elkaar over; groen voor de
weilanden, lichtrood voor de
iarde, witr -
gjjjs voor
leen de zwarte Friese paarden
enlherenboerderijen vormen
een contrast.
BijfWarns staat een enorme
steen
opschrift
af', (Liever dood dan slaaf).
De steen is een gedenkteken
van de slag bij Warns in
1345, waar de Friezen voch-
ten voor hun onafhankelijk-
heid. Het is een kaal monu
njent; g<
tnet
i vpor demisten weg pMeten
het IJsseimeer. Al- dofpje Molk we
t pjaatsje,
IPS
oon een steen waari de oude staat bewaard is ge-j
t opschrift op is eleven, Bij het smalle klap-
bruggetje over de haven staat
het sluishuisje met de 'Leu-
genbank'. Op deze bankjes
zaten gepensioneerde vissers
elkaar vroeger sterke verha-
lep te vertellen over enorme
visvangsten. In de kleine
gSkalkt. 'Je moet het ook
weer niet te gek ntakenzul-
len de Friezen wel gedacht
hebben. Even later rijden we
Stavoren binnen, Daar is bij-
zonder weinig te beleven, het*
vrouwtje van Stavoren kijkt
uit over een lege haven! \^,e
parkeren de auto even, op
zoek naar het% symbol! sche
graf *van de Friese koning
straatjes van Hindeloopen is
E^agllig, hier zijn wel ca-
feetjes open. Het stadje is
voornamelijk foakend om de
het
Hindelooper schilderkunst,
maar het is winter, dus wij
gaan naar het 'Eerste Friese
Schaatsmuseum'. Dat blijkt
een piepklein museum -an
nex cafe, annex winkel voor
schilderkunst te zijn. De con
servator is volop bezig met
het inrichten van een nieuwe
tentoonstelling '90 jaar elf-
stedentochten'. Vijftien toch-
ten werden er in die tijd yer-
reden. In de vitrines hangen
de coryfeeen uit het verleden,
zoals Reinier Paping, met
hun medailles. Nog interes-
santer is de kleding van de
Gebreide pakjes met
leer in de broek. In een
hoek ontdekken we zelfs nog
een stukje Rotterdam, er
hangt een bordje van ijsclub
Kralingen. Wat moeten we
nog meer zien? „Die afge-
vroren teen misschien, maar
die kent iedereen al," meent
de conservator. In Hinde
loopen willen we best langer
blijven, maar de gouden cir
kel roept, en het is niet lang
meer licht. Het volgende doel
is Makkum, befaamd om het
Friese aardewerk. Hier zijn
verschillende aardeWerkfa-
brieken gevestigd, waarvan
Koninklijke Tichelaar Mak- j
kum de bekendste is, Het I
drijf is al vier eeuwen oud en
bovendien de enige labriek in
*4
I mm
yapl
Nederland waar nog tingla-
zuur aardewerk wordt ge-
maakt. Helaas is Koninklijke
Tichelaar nu gevestigd in een
hypermodern pand, wat een
bezoek een stuk minder aan-
trekkelijk maakt. Maar daar
wordt aan gewerkt, volgens
de dame achter de balie: „Het
oude pand van Tichelaar
wordt op dit moment geres-
taureerd, rondleidingen zijn
binnenkort weer mogelijk."
In de haven zijn Makkummer
vissers druk in de weer. Zoet-
watervlssen hebben ze mee-
gebracht. „Het is wel beter
geweest, maar er zit nog vol-
doende vis,'verzekeren de
vissers.
Langs de Museumroute Ald-
faers Erf rijden we naar Bols
ward. Aan de museumroute
staat het indrukwekkende Al-
lingastate. Een State houdt
het midden tussen een grote
boerderij en een klein kas-
teeltje. Allingastate ligt vlak
tegen het museumdorpje Al-
lingawier aan, waar alles bij
het oude is gebleven. Een
piepklein kerkje, een smidse,
een skutsje in de haven, een
zuivelwirikeltje en een muse-
umboerderij.
Net op tijd komen we in
Bolsward aan. We hebben
een afspraak bij de Sonnema-
distilleerderij. Winters Fries-
land is tenslotte niet compleet
zonder Beerenburg. Voor-
lichter Gelkje van Eunen
staat ons al op te wachten.
„Dat is Fedde, de oprichter
van Sonnema," zegt ze, wij-
zend op een bebaarde pop
met een glas Beerenburg. In
het proeflokaal schenkt de
voorlichtster ons een glaasje
in. Waarom heeft de Sonne
ma Berenburg eigenlijk als
enige maar een e? „Vanwege
Feddes eigenzinnigheid.In
de fabriek staan grote tanks
met alcohol en kruiden. Spe-
ciaal voor de bezoekers is een
deel van de apparatuur trans
parent gemaakt, zodat ze
kunnen zien hoe de drank ge
maakt wordt. ,,14.000 men-
sen per jaar ontvangen we
hier", zegt de voorlichtster.
In een andere ruimte zijn de
kruiden tentoongesteld. „De-
ze ruimte is afgesloten met
gordijnen zodat je de kruiden
goed kunt ruiken. We laten
ook niet alle kruiden zien.
Zelfs onze kruidenleveran-
cier weet de precieze samen-
stelling niet. Het recept blijft
geheim."
In het donker rijden we terug
naar Lemmer. Het dorp is
feestelijk verlicht. Skutsjes
liggen met lampjes in de mast
in de haven. Op de kerst-
markt bij de kerk wordt vis
gerookt. Door lokale vissers
gevangen? „Welnee, hier
zijn bijna geen vissers meer
actief. De meeste vissers zijn
vertrokken naar Amsterdam
toen de Afsluitdijk werd ge-
legd. Met de Jan Nieveen, of-
wel de Lemmer-Amsterdam
boot die hier destijds voer.
Lemmer is een feestdorp. Po-
pulair als watersportplaats in
de zomer, maar in de winter
is het er ook gezellig. Er is
zelfs een Duitse touroperater
die toeristen uit Duitstland
naar de kerstmarkt in Lem
mer vervoert.
„Kom er maar in en neem er
nog maar een, want een mens
is niet van steen", zingt het
Lemster Wivenkoor op de
markt. 's Avonds gaat het
feest verder in cafe-restaurant
de Wildeman. Het Lemster
Shantykoor zingt over 'de
zoute pekelzee'. De Wilde
man zit stampvol, zo onge-
veer het hele dorp is geko-
men. Regelmatig last het
koor een pauze in om de ke-
len te smeren. De stemming
stijgt en het wordt laat. Een
nachtje blijven was een wijs
idee geweest, maar wij moe
ten weer terug naar het wes
tern Helaas, want ons verblijf
was te kort om alle indrukken
goed op te nemen. Maar bij
het verlaten van de dorpjes
beloven de bordjes een weer-
zien, 'OantSjen': 'Totziens'.
Voor meer informatie over het IJsselmeergebied en dc Gouden
Cirkel: Regio VVV-IJsselmeergebied, tel: 0515 - 541300. Of:
www.friesland-vvv.net.
Ir. Henk Kroes, voorzitter van de Vereniging de Friesche Elf-
steden, opent op 2 januari 1999 de tentoonstelling '90 jaar Elf-
stedentochten', in aanwezigheid van veel prominente elfste-
denrijders. Het Eerste Friese Schaatsmuseum is gevestigd aan
de Kleine Weide 1-3 in Hindeloopen. Voor meer informatie:
0514-52 16 83.
De Sonnema-distilleerderij is alleen op afspraak te bezichti-
gen. De rondleidingen duren vijf kwartier en worden bij voor-
keur gegeven op maandag tot en met vrijdag. De toegang be-
draagt twee gulden per persoon. De firma Sonnema is geves
tigd aan de Stoombootkade 12 in Bolsward, tel: 0515-57 29
49.
Op zoek naar goud langs de IJsselmeerkust
r
-fas
JPH jWl mm- m* jk,
