Oude Vlaardinger vocht mee
in het Romeinse leger
i
549
BERGWEG 110
ROTTERDAM
Theater a.d. Schie
Theater Schuurkerk
Stadsgehoorzaal
Een rundleren zooltje: vele conclusies
9
o J
Conclusies stadsarcheoloog
'buitengewoon voorbarig'
REFLEX CAMERA
fuji
APSZ00MCAMERA
mr- Art.nr. 54068
TEL: 0104.618.600
o>
o
grig :T*tK
mm
ik
Woerisdag 17februari 1999
..SL
De zool (vooraan): na achttien eeuwen weer boven water. Foto
Roger van der Kraan
Kippenbotjes
Biesbosch
0
0
0
De zool bezien vanuit de
onderkant. Tekening C. van Driel-
Murray
Kippen stonden op het menu van de drager van de schoen, een
typisch Romeins hapje. Foto Rob Kamminga
De Correct Wintersale 1999 is in voile gang
met fantastische opruimingsaanbiedingen
op het gebied van beeld, geluid, computers,
telecom en car-stereo.
Voor sommige modellen gaat
het slechts om enkele stuks
en op=op.
HAAL GRATIS OP DE 2E EDITIE
De Correct Wintersale krant
boordevol aanbiedingen.
Canon DIGITALE
F0T0CAMERA
CANON P0WERSH0T 350
MET LCD KLEURENSCHERM
Met de meegeleverde "PhotoImpact"
software kunt u afbeeldingen
importeren in de computer. Met 2 MB
geheugenkaart voor 47 opnamen.
Geschikt voor Windows en
Macintosh. Afm. 9.5x9.5x5.5 cm.
J49T- Art.nr. 209
WINTERSALE PRIJS
MINOLTA SPIEGEL
MINOLTA DYNAX 505 SI
SPIEGELREFLEXCAMERA MET
28-80 MM ZOOM OBJECTIEF
Spiegelreflexcamera met
ingebouwde flitser. Sluitertijd van
1/4000ste tot 30 seconden.
Alle functies zijn ook handmatig
instelbaar. Afm. 13.5x9x6 cm.
S99T-
WINTERSALE PRIJS
PENTAX ZOOM COMPACT CAMERA
PENTAX ESPI0140
ZOOMCOMPACTCAMERA
De Espio 140 heeft een bereik van
38 tot 140mm en een panorama-
stand. Naast alle automatische
functies heeft u de mogelijkheid de
camera handmatig te beinvloeden
bijvoorbeeld aanscha-kelen van de
flitser bij tegenlicht situaties en de
rodeogenreductie instelling.
Inclusief batterij.
jar-Art
f
■ill <1 1 Het laatste uurtje van de week is bij Correct
een super-uurtje. Op de Bergweg 110 kunt
- - - - u van 17.00 tot 18.00 uur zaterdag profiteren
I vaneensuper-aanbieding. Voor deze
aanbieding geldt: zotang de voorraad strekt
I en geen telefonische reserveringen ofbestellingen mogelijk.
I
I
FUJI FOTONEX3500IXMRC APS
ZOOMCAMERA
I
I
I
I
I
I
Met de multifunctionele kaart als
bedieningspaneel kunt u alle
gewenste functies instellen.
Opname keuze mogelijkheid uit
klassiek, breedbeeld en panorama
formaat. Verder:21-58mm
zoombereik, ingebouwde flitser,
actiefUbtofocussysteem en
8 datum/tijdinstellingen.
Afm.10x6x3cm.
ALLEEN ZATERDAG
20 FEBRUARI VAN
17.00-18.00 UUR
WINTERSALE PRIJS
OPENINGSTIJDEN:
maandag t/m donderdag 9.00-18.00 uur,
vrijdag 9.00-21.00 uur, zaterdag 9.00-18.00 uur.
ledere eerste zondag van de maand geopend van 12.00-17.00 uur.
Zetfouten en prijswijzigingen onder
voorbehoud.
I
MaasposT
Frank Boeijen
Theatertour '98/'99
Frank Boeijen, pionier van het Nederlandstalige lied, behoeft weinig in-
troductie. Met zijn karakteristieke stemgeluid, melancholieke melodieen
en bijzondere teksten creeert hij in elke zaal een intieme sfeer. Frank
Boeijen is er de man niet naar om te teren op oude successen. Tijdens zijn
theatertournees heeft hij telkens weer zijn muzikale grenzen verlegd. Ook
nu is Frank op zoek gegaan naar nieuwe inspiratiebronnen. Het resultaat
van zijn muzikale zoektocht is nog een verrassing, maar een ding is zeker:
een optreden van Frank Boeijen is altijd genieten voor een groot en en-
thousiast publiek.
Woensdag 24februari, aanvang 20.15 uur, toegangfl. 44,-.
Urbanus
Nieuwe Show
Urbanus is een fenomeen op zich. Op het moment dat hij zijn gezicht laat
zien, ligt de zaal al dubbel van het lachen. Zijn droge humor kan absoluut
flauw zijn maar is altijd grenzeloos leuk. Urbanus' handelsmerk is zijn
unieke combinatie van gekke bekken, melige liedjes en idiote grappen in
zijn grappige Vlaamse taaltje. Urbanus staat altijd garant voor een avond
onbekommerd amusement. Dat wilt u toch niet missen?
Vrijdag 26 en zaterdag 27februari, aanvang 20.15 uur, toegangfl. 44,-.
De Creche Band
Swingend en met een heldere kijk op wat kinderen bezighoudt: dat is een
concert van de Creche Band. Drie muzikanten spelen lekkere muziek met
verstaanbare Nederlandse teksten. De onderwerpen zijn zo uit een kinder-
leven gegrepen: dromen over een carriere als popster, verlegen zijn op het
schoolplein, verschrikkelijke schoolziekte op maandagmorgen. De liedjes
zijn grappig, ontroerend en herkenbaar. Een leuk, muzikaal theaterpro-
gramma voor kinderen en hun ouders. Vanaf zes jaar.
Zondag 28 februari, aanvang 14.00 ilttr, toegang kinderen fl. 15,- (vol-
wassenenfl. 17,50).
Toegangskaarten zijn verkrijgbaar bij de Theaterkassa, Stadserf 1, van
maandag tot en met vrijdag van 10.00 tot 16.00 uur en op zaterdag van
12.00 tot 14.00 uur, tel. 2467467.
Daniel Wayenberg
Daniel wayenberg wordt beschouwd als een van de beste pianisten die Ne-
derland ooit gekend heeft. Op twintigjarige leeftijd won hij als jongste deel-
nemerin 1949 het Jacques ThibautConcours. In 1953 maakt hij zijn debuut
in de beroemde Carnegie Hall in New York, waar hij optrad met het New
York Philharmonic Orchestra onder leiding van Dimitri Mitropoulos. In-
middels heeft Daniel Wayenberg in alle belangrijke muziekcentra van de
wereld gespeeld. Wayenberg speelt werken van Schubert, Beethoven,
Rachmaninoff, Chopin en Liszt. Ongetwijfels een van de beste klassieke
concerten die u ooit heeft gehoord.
Zaterdag 27februari, aanvang 20.30 uur, toegangfl. 27,50.
Toegangskaarten zijn verkrijgbaar bij de informatiebalie van het stadhuis,
op werkdagen van 9.00 tot 17.00 uur vrijdag tot 16.00 uur), tel,5931931 en
bij db kassa van het theater op werkdagen van 12.00 tot 14.00 uur, tel.
5913700.
Marijke Boon
One Man Show
Marijke Boon is zonder enige twijfel de kroonprinses van het levenslied.
Met haar accordeon, haar verschijning en haar uitstekende vertolkingen
van de echte smartlap. Met 'One Man Show' keert ze terug naar de basis
van de liedkunst. Ze schreef een geheel nieuw repertoire, waarin ze haar
typische Boondiaanse elementen ruim baan geeft. De charme van de een-
voud, de aanstekelijke humor en de onverwacht nieuwe inhoud van oude
cliche's. Ze doet een gooi naar een nieuwe titel, een waarvan ze al jaren
droomt: de kroonprins van het lichte lied.
Woensdag 24februari, aanvang 20.00 uur, toegangfl. 27,50/fl. 25,-.
Dolly Doreen's Great Country Variety Show
U dacht dat u niet van country hield? Of dat u alles van country wist? Dol
ly Doreen van der Klei neemt u mee op een wervelende ontdekkingstocht
door de wondere wereld van de country music, waarbij de grenzen van de
zogenaamde Goede Smaak regelmatig worden overschreden. Laat u ver-
rassen: van smartlap tot protestlied, van hank Williams tot Lyle Lovett, El
vis Presley, de Eagles en Bruce Springsteen, van bluegrass tot Broadway,
zydeco en cajun, songs van Garth Brooks en nVince Gill.
Donderdag 25 februari, aanvang 20.00 uur, toegang fl. 46,50/fl. 44,-.
Hans Dorrestijn
Viert Oud en Nieuw, Onvervuld Verlangen
Wegens ziekte kon Hans Dorrestijn vorig seizoen niet spelen. Nu is hij
hersteld en terug in de Stadsgehoorzaal. Met zijn rauwe stem en sobere
presentatie komen zijn absurde teksten en aangrijpend repertoire goed tot
hun recht. Maar een feestavond met Dorrestijn is anders. Het is leuk, om te
lachen en toch bekruipen je lichte gevoelens van twijfel. Een man in het
voorjaar met een schaal oliebollen... maar dat had net zo goed in het najaar
of in de zomer kunnen zijn.
Vrijdag 26februari, aanvang 20.00 uur, toegangfl. 40,-/fl. 37,50.
Ruth Jacott
Ruth Jacott is niet te stoppen. Als ze begint te zingen, kent ze geen genade.
Ze zet het theater op z'n kop, met absolute wereldklasse. Twee uur lang
wordt u bedolven onder uitbundige zang en dans van internationale allure.
Ruth Jacott kan ook niet anders. Ze is bruisend, enthousiast, aanwezig en
zeer professioneel.
Zaterdag 27februari, aanvang 20.00 uur, toegangfl. 65,-.
Toegangskaarten zijn verkrijgbaar bij de kassa van de Stadsgehoorzaal,
van dinsdag tot en met zaterdag van 13.00 tot 20.00 uur en een uur voor
aanvang van de voorstelling.
Rotterdams Dagblad TV, kortweg RDTV, is een kabelkrant die te zien
is op alle kabelnetten in Rotterdam en wijde omgeving. Elke dag, zeven
dagen in de week, en 24 uur per dag, worden actuele gebeurtenissen vaak
uit uw eigen omgeving snel via de kabel in uw huiskamer gebracht. In een
programma dat steeds wordt geactualiseerd en herhaald.
Elke maandag en dinsdag wordt bijzonder aandacht besteed aan Wonen
en Onroerend Goed. En op zondag aan lokale sportgebeurtenissen.Stem
uw TV dus af op RDTV, uw eigen nieuwskanaal!
Voor meer informatie of voor adverteren op RDTV kunt u bellen met
010 - 4004.285.
(Phis
*mm mi
'jm mm*.
ft EfoflK'Sga. .OKJwjio
m* m-
■nam*, m* mrri
mm w
1 - y"
VLAARDINGEN - „Dei immor-
tales!" De man vloekt terwijl hij
met een klein mesje tevergeefs
probeert de onwillige oester
open te wrikken. Zijn vrienden
kijken hem verwachtingsvol aan,
maar de oester blijft gesloten.
Een nieuwe vloek volgt, ditmaal
in het Germaans. Woedend
werpt de Vlaardinger de pan
met oesters in de hoek. „Maak je
niet zo druk, Hermann. Hier,
pak liever een lekker kippen-
boutje", zegt de man naast hem
op kalmerende toon. Hermann
hoort hem niet, wil hem ook niet
horen en rent naar buiten.
Al die moeite voor niets,
schreeuwt hij in de regen, een hele
lading oneetbare oesters voor Mars
weet hoeveel sestertien. En hij wil-
de nog zo graag indruk maken op
zijn vrienden, tonen dat hij een
man van de wereld is. Een Ro
meinse Germaan. Iemand die in
Brittannie had gevochten tegen op-
standige Picten -over wild en bar-
baars gesproken- iemand die weet
hoe het hoort. Uit pure frustratie
trekt Hermann zijn rechterschoen
uit en werpt hem ver in het water.
Zo, dat lucht op. „Morgen pak ik
wel die klootzak van een handelaar
aan die mij deze troep durfde te
verkopen!" Zachtjes dwarrelt de
schoen naar de bodem van de
kreek. Op een been hinkend keert
de Vlaardingse Romeinse Ger
maan terug naar de boerderij.
Achttienhonderd jaar later, in
1996, vinden Vlaardingse archeo-
logen in een oude damwand op het
bedrijventerrein Hoogstad een on-
aanzienlijk stukje rundleer. Het
blijkt een schoenzool te zijn die
eeuwenlang onder een laag stam-
metjes heeft gelegen, samen met
een berkenhouten luizenkam, aar-
dewerk en slachtafval. Dat het leer
na achttien eeuwen niet volkomen
is vergaan, is te danken aan de vet-
tige klei waarin de zool heeft gele
gen. Zuurstof kreeg zo geen kans
zijn vernietigende werk te doen.
Een rechter buitenzool, conclu-
deert Carol van Driel-Murray, ge-
specialiseerd in Romeins leder, sa
men met stadsarcheoloog Tim de
Ridder. Maat 36/37. De gepunte
teenvorm verraadt een mannen-
schoen. Slank van vorm en boven-
dien nog bespijkerd ook. Romeins
dus: alleen de Romeinen verstevig-
den hun schoenen met kopspijker-
tjes. Het zooltje moet zijn gedra-
gen tijdens het bewind van de Ro
meinse keizer Marcus Aurelius
(161-180), zo blijkt onder andere
uit de datering van het aardewerk
dat in dezelfde grondlaag werd
aangetroffen.
Natuurlijk is het altijd aardig om
Romeins schoeisel te vinden, de
conclusies die De Ridder en Van
Driel-Murray aan de zool verbin-
den mogen er echter ook zijn.
Wanneer er een politiebericht aan
zou worden gewijd, luidt het sig-
nalement van de onbekende eige-
naar volgens het tweetal ongeveer
zo:
Een man van middelbare leeftijd,
een lokale boer die aardig wat te
verteren heeft. Hij heeft gediend in
het Romeinse leger bij de hulptroe-
pen, waarbij het zeker niet onaan-
nemelijk is dat hij in Brittannie of
aan het Donaufront gevochten
heeft. Hij heeft een stukje grond,
niet ver van de huidige McDrive
aan de Westlandseweg, en houdt
geregeld contact met Romeinen.
Iemand bovendien die de Romein
se mode op de voet volgt.
Zo, dat is nogal wat. Mag je dit wel
concluderen uit de vondst van een
stukje leer? Ja, zegt Tim de Ridder
die vast blijft houden aan zijn con
clusies.
Laten we beginnen met de omstan-
digheden waaronder de schoen in
het water terecht is gekomen. De
Ridder denkt stellig dat de onbe
kende Vlaardinger de schoen heeft
weggegooid. Zou hij de schoen
niet gewoon kunnen zijn verloren?
Misschien bij het putten van wa
ter? „Nee, dat acht ik niet waar-
schijnlijk", zegt De Ridder met
een uitgestreken gezicht. ,,Als hij
nu een kaplaars had gedragen, dan
had ik het me wel kunnen voorstel-
len. Dat zuigt dan vast in de mod-
der, je probeert hem los te trekken
en dan blijft 'ie achter. Met een
schoen kan dat niet, die trek je vrij
gemakkelijk uit de grond. Maar ei-
genlijk zou je daar experimenten
mee moeten doen."
En bovendien, denkt de stadsar
cheoloog: wat had een vermogend
man daar op die plek iiberhaupt te
zoeken? „Ik begeef me nu op glad
ijs, maar de vraag rijst in hoeverre
een vermogend man bemoeienis
had met, en daarmee verval je in
stereotypen, het wassen van kleren
en het putten van water. Vrouwe-
lijke activiteiten dus. Of ik zeker
weet dat het een wasplek is ge-
weest? Nou, het is natuurlijk niet
zo dat je er nu pakken Dreft kunt
vinden. Maar we hebben op het
^errein geen waterputten gevon-
den, men haalde het water waar-
schijnlijk rechtstreeks uit de
kreek."
Een rijke man? Vermogend? En
hoe weet De Ridder dat zo zeker?
De schoen was wel gedragen toen
'ie in het vtf&r belandde, ant-
woordt De Ridder, maar zeker niet
afgedragen. De buitenkant van de
zool is slechts lichtjes versleten. Ie
mand die arm is, zou wekgek zijn
om dan al zijn schoenen in het wa
ter te smijten. Daarvoor moet je
een beetje verwend zijn. Wat wel
zou kunnen -maar dat is volgens
De Ridder echt koffiedik kijken- is
dat de schoen 'geofferd' is. Denk
aan iemand die zijn enkel heeft ge-
broken, de Goden tot genezing
aanroept, en na heling de schoen
als symbool van de voet in het wa
ter aan bijvoorbeeld de gezond-
heidsgodin Hygeia offert. ,,Je
vindt een parallel in de middeleeu-
wen, toen schoenen nog wel eens
in een nis in de muur werden inge-
metseld. Dat is ook bekend van
lanspunten. Maar ik heb er zelf nog
nooit een voorbeeld van gezien."
We gaan door. De Ridder denkt
dat de man in het Romeinse leger
heeft gediend vanwege de kopspij-
kertjes die door de zool zijn gesta
gen. Germanen (of om precieser
voor het oude Vlaardingen te zijn:
Kananefaten) droegen dit soort
schoeisel niet. Alleen Germanen
die in het Romeinse leger bij de
hulptroepen (de alae) hadden ge
diend, zouden dergelijke schoenen
kunnen hebben aantrokken. Ter
verduidelijking: de Romeinen
maakten veelvuldig gebruik van
Germanen om de 6000 kilometer
lange grens te verdedigen.
Deze Germaanse hulptroepen wer
den niet in hun eigen woongebied
ingezet (stel je voor dat ze tegen
familieleden zouden moeten vech-
ten), maar een flink stuk daar van-
daan. Vandaar ook dat De Ridder
aanneemt dat de Vlaardinger nogal
wat van de Romeinse wereld heeft
gezien. Brittannie misschien, of
het gebied van de Donau waar het
toen behoorlijk rommelde. Na zijn
diensttijd kreeg hij een stukje
grond, misschien wat geld, en het
Romeinse burgerrecht.
Er zijn nog meer bewijzen voor de
romanisering van het 'oude Vlaar
dingen". De archeologen vonden
op het terrein kippenbotjes en oes
ters, wat duidt op een sterk door de
Romeinen bei'nvloedde menukaart.
Wanneer dit gebied zo geromani-
seerd zou zijn, zou je ook Romein
se munten verwachten. Maar, zegt
de Ridder: ,,We hebben geen enke-
le munt gevonden, en ik acht de
kans niet groot dat we er edn met
de metaaldetector hebben gemist."
Toch is het niet helemaal onver-
klaarbaar, volgens De Ridder. Er
bestond in het oude Vlaardingen
niet zoiets als een regulier beta-
lingsverkeer met munten. Betalen
met kleingeld, dat had je hier toen
niet.
Het gebied waar nu Vlaardingen
ligt, zag er in de tweede eeuw on
geveer zo uit als de tegenwoordige
Biesbosch, schetst De Ridder. Kre-
ken, oeverwallen. Een gebied waar
het goed wonen was. Prima bereik-
baar ook, dankzij het water. De
Ridder denkt dat er op het complex
een drietal boerderijen heeft ge-
staan. Resten hiervan heeft hij niet
gevonden. Wel zijn er zware aar-
dewerken dakpannen gevonden,
vrij plat van formaat, en dertig kilo
per stuk wegend. De Ridder ver-
moedt dan ook dat de boerderijen
deels van (tufjsteen waren opge-
trokken.
En hoe liep het af met onze boer
Hermann en zijn nazaten? De Rid
der heeft weinig opwekkend
nieuws. In de derde en vierde eeuw
loopt het inwonertal van Midden-
Delfland opeens dramatisch terug,
wat in de tweede eeuw nog het
dichtsbevolkte gebied in Neder-
land was. Dat zie je vooral aan het
ontbreken van aardewerk in die
periode. Ongetwijfeld heeft de on-
rust die werd veroorzaakt door de
teloorgang van het Romeinse rijk
hierin een rol gespeeld. Pas in de
twaalfde en dertiende eeuw trekt
het in Vlaardingen weer wat aan.
Een uitgebreid artikel over de Ro
meinse zool is opgenomen in het
novembernummer van Terra Nigra
1998). De zool kan bekeken wor
den in Archeologisfch Museum
Hoogstad.
JALMAR TEUNISSEN
Dr H. W. Singor van de Univer-
siteit Leiden en expert op het
gebied van Romeinse militaire
geschiedenis, bestempelt de
conclusies van De Ridder en
Van Driel-Murray als 'buiten
gewoon voorbarig', 'nogal sen-
sationeel' en 'erg opgeblazen'.
„Je kunt niet zeggen dat de dra
ger van die schoen met in het
Romeinse leger heeft ge
diend", reageert Singor, „ik
kan het niet ontkrachten. Maar
ik vind het buitengewoon voor
barig om op grond van een ge-
isoleerde vondst dergelijke con
clusies te trekken."
De Ridder is niet onder de in
druk van de harde woorden van
de Leidse historicus. Singor?
Hij heeft nog nooit van die man
gehoord. Singor zal op zijn vak-
gebied ongetwijfeld beschikken
over een brede expertise, denkt
De Ridder, maar hij is geen ar-
cheoloog.
Het tekent de wat rnoeizame
verhouding tussen archeologen
en historici. De historici, en
vooral wanneer ze gestudeerd
hebben in het conservatieve
Leiden, zien de geschreven
bronnen (documenten, brieven,
rekeningen) nog steeds als de
fontein waaruit geput dient te
worden. Waag het als geschie-
denisstudent niet om in een
werkstuk kwistig met archeolo-
gische gegevens te strooien: je
bent historicus, en geen archeo-
loog.
Art.nr. 54628
PCMTAX
V.V»^W»X3^V.\V.
ES-'C
MO
-'Tyxoovvvv.d-y
A
:.nr. 9189
