L
Historische videobeelden van Rotterdam dreigen in gemeentearchief verloren te gaan
Honderden videobanden staan in lange rijen opge-
slagen in het depot van het Gemeentearchief Rotter
dam, dat sinds januari van dit jaar aan de Hofdijk ge-
vestigd is. Banden met beelden van de Maasstad, zo-
als ze er in de jaren zeventig en tachtig uit heeft ge-
zien. Deze schat aan informatie dreigt te verdwij-
nen; niet omdat de medewerkers van het Gemeente
archief genoeg hebben van de beelden, maar omdat
de tapes in een onomkeerbare staat van verval ver-
keren.
door Maaike Petri
ROTTERDAM - Wat je ook
zoekt over de stad Rotterdam,
in het Gemeentearchief zou je
het moeten kunnen vinden. In
het depot aan de Hofdijk liggen
archieven, kaarten, prenten en
affiches te wachten om ingezien
te worden, evenals films, vi
deo's, geluidsbanden, tijd-
schriften en boeken. Kort ge-
zegd: in het archief ligt de hele
geschiedenis en cultuur van de
Maasstad opgeslagen. Een van
de belangrijkste en oudste do-
cumenten in het gebouw is de
eerste 'stadscharter', een akte
waarin de landsheer in de veer-
tiende eeuw marktrechten ver-
leende aan Rotterdam. Dankzij
dit papiertje konden bewoners
van het dorpje aan de Rotte han-
delswaar opslaan en verkopen.
In de veertiende eeuw was dit
een lucratieve business, waar-
mee de fundamenten voor het
huidige Rotterdam werden ge-
legd.
„Een schatkamer wordt het ook
wel genoemd", vertelt Janny
Steenhuis trots. Zij is het hoofd
van de sector beheer binnen het
Gemeentearchief. Zij weet pre-
cies wat allemaal in het archief
te vinden is. „Zoals het Histo
risch Museum en het Maritiem
Museum alle voorwerpen van
eeuwen geleden in hun bezit
hebben, zo hebben wij alle do-
cumentatie. Als je wil weten
hoe jouw straat er vroeger uit
zag, kan je dat hier zien. Als je
wilt weten hoe je voorouders er-
uit zagen of hoe de boten voe-
ren, is dat hier allemaal te vin
den. In het archief hebben we
bijvoorbeeld alle informatie
over de Holland-Amerika lijn'
aldus Steenhuis. Dat informatie
verloren dreigt te gaan noemt
zij 'een ramp'. Toeh is dat bijna
niet te voorkomen. „Het vindt
nu al veelvuldig plaats dat ma-
terialen vergaan.
Ze doelt op ruim 1600 video
banden uit de collectie van het
Gemeentearchief die langzaam
maar zeker bezwijken aan ou-
derdom. De tapes bevatten alle
maal beelden van Rotterdam en
stammen voor het grootste deel
uit de jaren zeventig en tachtig
van deze eeuw. „Het gaat om
het autonome verval van de vi
deo's", legt Steenhuis uit. „Dat
betekent dat het helemaal van-
zelf gaat. Een videoband gaat
sowieso maximaal vijftien jaar
mee maar dan moet je hem wel
heel goed behandelen." Hij
vervolgt: „Zodra je een voor-
werp gaat gebruiken komt er
stof en vuil op, maar ook vin-
gers. Aan handen zit huidsmeer
en daar blijft ook weer stof op
hangen. Dat tast het materiaal
allemaal aan."
Slijtage
Kees van Buren, hoofd van Ge
meentearchief afdeling bewe-
gende beelden, erkent het pro-
bleem van de video's, die onder
zijn directe hoede staan. Hij laat
tastbaar bewijs zien van het ver
val van enkele banden. Een do-
cumentaire van Koos Postema
uit 1977 over de Rotterdamse
wijk Crooswijk toont duidelijke
vormen van slijtage: in het
beeld verspreiden zich gestaag
strepen en sneeuw en het geluid
ruist. „Toch is deze band van
blijven.
Eigenlijk wacht het Gemeente
archief op de ideale drager.
Voor Janny Steenhuis is dat het
internet. Maar hoe lang ze daar
nog op moet wachten is de
vraag. „Internet heeft de toe-
komst", meent Steenhuis. „Als
belang voor Rotterdam", vindt
Van Buren. „Het geeft een
beeld van hoe de mensen toen
leefden. Dat kan je zien aan de
kleding, het haar, de brillen, de
inrichting van het huis, noem
maar op."
Hoewel bij de tape over Croos
wijk het verval nog maar net
naar binnen sluipt, zijn er ban
den in de collectie te vinden die
er slechter aan toe zijn of - erger
nog - al reddeloos verloren zijn.
„We hebben ruim 1600 banden
en alles gaat naar de donder",
vertelt Van Buren met een
machteloos armgebaar. „Som-
migen gaan al eerder dan ande-
ren.
Met een vijfde van de banden
moeten we heel veel haast ma
ken." Daarmee doelt Van Bu
ren op het tijdelijke redmiddel
waar het Gemeentearchief Rot
terdam voorlopig gebruik van
maakt: het overtapen van de
'slechte' moederband op een
nieuwe, tijdelijke drager. Dit
wil zeggen dat de originele ver-
sie van de film gekopieerd
wordt op een nieuwe video, een
Betacam SP, een beter systeem.
Daarnaast wordt een aantal
speelkopieen gemaakt, extra vi
deo's die getoond kunnen wor
den aan belangstellenden. Deze
noodoplossing is slechts tijde-
lijk omdat de nieuwe tapes ook
maar een bepaalde periode goed
de beeldband (van het net) bre-
der wordt, kan je er meer infor
matie doorheen sturen, dus ook
bewegende beelden. Nu is dat
nog niet goed ontwikkeld, maar
ze zijn er mee bezig. Het is een
kwestie van enkele jaren voor
dat goed op de rails staat. Daar
wachten we op. Je moet wel be-
denken dat wij met materialen
van eeuwen werken en een
floppy van tien jaar oud is nu al
weer achterhaald."
Wat de digitalisering van de vi
deobanden betreft, deelt Van
Buren de mening van Steenhuis
niet. Hij is wat sceptischer over
'het net'. Van Buren: „Ik denk
dat overzetten op echte film het
beste is. Het digitaliseren van
bestanden vertrouw ik niet. Er
hoeft maar een stroomstoring te
zijn of een magnetisch veld en
je computer crasht. Dan ben je
alles kwijt. Gevoelsmatig heb ik
meer vertrouwen in films. Die
hebben zich de laatste honderd
jaar wel bewezen." Ook Steen
huis ziet de videobanden liever
op echte polyester film overge-
zet worden zolang digitalisering
een toekomstdroom blijft. Het
probleem is dat kopieren naar
filmbanden erg duur is. Een
stukje video van tien minuten
overzetten op film kan oplopen
tot in de honderden guldens,
omdat het op het materiaal moet
worden ingebrand, belicht en
ontwikkeld. „Het is de beste
methode op dit moment", zegt
Steenhuis. „Overzetten op VHS
is goedkoop maar kwetsbaar,
Betacam js een duurzame vi-
deodrager."
Naast het feit dat het overzetten
van de ruim 1600 video's een
dure aangelegenheid is, spelen
volgens Van Buren nog meer
problemen mee. Van alle ban
den is er nog een hele 'bulk' ta
pes, waarvan hij niet precies
weet wat er op staat. Hij pakt er
een ouderwetse, ronde video-
band bij en leest het vergeelde
etiket voor: 'Samenvatting
wijktapes, Lijnbaancentrum ja
ren zeventig van de Rotterdam
se Kunststichting'. Van Buren
verzucht: „Hier kan je niets
mee. Er zou misschien iets inte-
ressants op kunnen staan, maar
stel dat het flauwe kul is? Dan is
dat een grote investering. Niet
alleen qua geld maar het is ook
heel arbeidsintensief. Pas na
een paar keer kijken, kom je er
pas achter waar die band nou ei
genlijk over gaat."
Daarnaast kan het ook zijn, dat
de band zo oud is dat andere
problemen zich voordoen. ,,Bij
deze band van de Lijnbaan kan
je er zeker van zijn dat de stof
van het lint loslaat. Daardoor
raken de koppen van de spoel
van de videorecorder vervuild,
waardoor er zeker sneeuw ont-
staat", legt Van Buren uit. „Een
meer praktisch probleem is dat
je een videosysteem binnen
krijgt waarvan je de hardware,
de afspeelapparatuur, niet meer
hebt. Dan moeten we de hulp
inroepen van het Nederlands
Audiovisueel Archief en daar
gaat ook weer veel geld en tijd
inzitten." DA I iJl/lDU itJU IW»I#«
Rotterdams
Van Buren schuift een laatste
video in de recorder. Het is de
'Videowijkband Kralingen' uit
1985. Ondanks dat de band
ruim acht jaar '.jonger' is dan de
tape over Crooswijk, ziet hij er
veel slechter uit. Het beeld staat
te trillen en te schudden, de
kleuren lopen zo in elkaar over,
waardoor mensen en dingen een
duidelijk aura om zich heen
hebben en van de gefilmde per-
sonen niet meer te achterhalen
is hoe ze er uitzien: net stripfi-
guren van aquarel. „Deze band
is dus bijna niet meer te gebrui
ken", merkt Van Buren be-
droefd op. „Toch zitten er nog
mooie dingen bij de andere vi
deobanden. Reportages over
Crooswijk en Noord, over actie-
groepen, democratisering en
wijkcommissies. Het zijn teke-
nen dat deze onderwerpen
speelden binnen het Rotterdam
van de jaren zeventig. We moe
ten ze proberen te behouden.
Elders in het land zijn archieven
die misschien verder zijn in het
bewaren van videobanden.
Maar ja, dat typische Rotter
damse, he? Dat heb je dan weer
niet", aldus Van Buren.
'Met een op de vijf banden
moeten we veel haast maken'
Ook de gedaanteverandering van het centrum van Rotterdam is in het Gemeente
Archiefvastgelegd.
Kees van Buren: We hebben ruim 1600 banden en alles gaat naar de
donder." foto: Dick Stuijter
Er is helemaal niet zo heel veel veranderd in dertig jaar, zo blijkt uit historisch
materiaal.
Het Gemeente archief probeert historisch beeld materiaal te redden.
foto: Dick Sluijter
Het leven op straat ergens in de jaren zeventig.
Foto- en videobeelden geven een mooi beeld van de tijd.