LIL
maasstad
portag© CX56
IT©
rbije daye
ROTTERDAM - Was Hillesluis lang geleden een vestigingsplaats voor
arbeiders uit de provincie die hun heil in Rotterdam zochten, anno 2000
valt de wijk onder bestuur van de deelgemeente Feijenoord. Tussen de
West-Varkenoordseweg, Breeweg en Groene Hilledijk, Hillevliet en Put-
selaan wonen de Rotterdammers die dit als 'hun' plek beschouwen. Over
de Groene Hilledijk, die samen met de Beijerlandselaan de winkelboule-
vard Zuid vormt, reed tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw de RTM-
stoomtram.
Werkzoekers
Herinneringen
Horizon
Etablissement
Kennismaking
Bar
v..*.- w
~--
Door Elisabeth Schop
Hoewel er veel veranderd is, vormen ge-
noemde doorgaande wegen nog steeds de
ader van de wijk. Veel Rotterdammers en
ook mensen van 'de eilanden', die met
graagte kwamen winkelen op Boulevard-
Zuid, zullen in het boek 'Hillesluis - Ar-
beiderswijk random een winkelboule-
vard' herkenning vinden.
Het is geschreven en samengesteld door
de journalist Rein Wolters en is het on-
dertussen alweer tiende deel in de serie
'Rotterdam in voorbije dagen', dat sinds
1997 is verschenen. Wolters stelde er vijf
samen, terwijl de historicus Herman Ro-
mer de andere wijk voor zijn rekening
nam.
Rein Wolters (53, drie kinderen, vier
kleinkinderen) kent de Hillesluis ook per-
soonlijk als geen ander. Hij woonde er als
kind in de Pantserstraat en groeide op in
De tramhalte aan de 2e Rosestraat, die als bijnaam had 'het Sluissie'. Op de
achtergrond de locomotievenloods van de Nederlandse Spoorwegen. In
de jaren zestig maakte deze plaats voor een remise voor de metro en de
tram. Foto collectie W.J. van Mourik
Hillesluis. Hij hielp er als knul bakkers en
melkboeren en zag zijn eerste film in
kleur in het Colosseum theater. Later
werd het zijn werkgebied als journalist
voor Het Vrije Volk en vanaf 1 april 1991
bij het Rotterdams Dagblad.
De historie van de wijk begint aan het be
gin van de negentiende eeuw. Uit Bra
bant en Zeeland, maar ook uit noordelijke
provincies als Drenthe en Groningen,
vestigden de eerste bewoners zich in Hil
lesluis. Het waren werkzoekers. In de
grate stad was onder meer in de haven en
in de scheepsbouwindustrie goed geld te
verdienen: veel meer dan op het platte-
land, waar de armoede groot was.
Anno 2000 is Hillesluis een van de acht
wijken van de deelgemeente Feijenoord.
Naast Hillesluis waren dat het Noorderei-
land, Kop van Zuid, Feijenoord, Katen-
drecht, Afrikaanderwijk, Bloemhof en
Vreewijk. Negentig jaar later is het de
zesde generatie die zich mag beroepen
roots te hebben liggen in Hillesluis, waar-
van de Beijerlandselaan en Groene Hille
dijk hun allure en doorgaande functie, zij
het soms ten koste van veel inspanning,
redelijk hadden behouden.In bijna hon-
derd jaar is echter veel veranderd.
In de loop van jaren hebben er ook diver
se tramlijnen gereden: 3 en 13. In 1968
maakte de komst van tramlijn 2 tussen de
wijken Charlois en IJsselmonde tramlijn
3 overbodig. De tram verdween van de
Beijerlandselaan. In de jaren negentig
van de vorige eeuw is deze in ere hersteld
door de komst van lijn 20 van TramPlus.
Maar niet tot tevredenheid van iedereen,
want de bouw van het traject heeft ook
geleid tot leegstand en zelfs het opheffen
van winkelbedrijven.
De buurtvereniging TOO van de Blokweg en omgeving maakte in de jaren
zeventig van de vorige eeuw een uitstapje vanwege het 15-jarig bestaan.
Een drum band met majorettengroep ging vooraf aan de touringcar met
daarin ook TOG-voorzitter Gerard van Santen. Foto collectie R. Wolters
mmm
De Beijerlandselaan in de jaren zestig met op de achtergrond het
Colosseum filmtheater en op de hoek met de Groningerstraat het bekende
cafe van Van Dijk. Daarboven waren vergaderruimten en een dansschool.
Foto collectie P. Ton
In zijn boek geeft Wolters een klein deel
weer van feiten en herinneringen tussen
1940 en 1995, die velen aan die ruime pe-
riode hebben aan Hillesluis. Het geeft een
zeker niet compleet beeld, dat bovendien
vaak persoonlijk en anekdotisch is getint.
Soms treedt het verhaal over de grens van
de genoemde tijdsperiode, maar dat is
dan gedaan om de latere of vroegere his
torie te verduidelijken. Wolters: „Com-
pleet kan dit boek niet zijn, doordat de
wijk in de loop van decennia talrijke ver-
anderingen heeft doorgemaakt en waar-
aan de stadsvernieuwing sedert de jaren
zeventig debet is."
En: „Door de veelheid van jaren en ook
vanwege het feit dat herinneringen door-
gaans persoonsgebonden zijn, is mijn
boek zeker niet bedoeld als een geschied-
kundig naslagwerk, dat is gebaseerd op
diepgravend historisch onderzoek. Maar
het geeft niettemin een gedegen beeld en
een weergave van de sfeer in de bedoelde
jaren van leven, wonen en werken in Hil
lesluis." Wolters heeft in zijn boek veel
gedateerde feiten en gegevens verwerkt,
maar beschrijft ook een deel van zijn
jeugd, die soms keihard verliep.
In hoofdstuk 1 meldt hij: „Als peuter
vond ik het al vanzelfsprekend om te hel-
pen in het huishouden of het doen van
boodschappen. Dus met vader meesjou-
wen bij het verhuizen van een (in)woon-
zolder aan Groene Hilledijk naar de Pant
serstraat was een doodnormale zaak. Bo
vendien met als plezierige bijkomstig-
heid dat we niet langer de etage hoefden
te delen met de familie Van de Gevel,
maar de beschikking kregen over een ei-
gen woning met vier kamers. Vader had
een handkar geleend van waterstoker Piet
de Bree in de Heinlantstraat in Bloemhof,
waarmee de schamele huisraad werd
overgebracht."
"Dat het leven soms erg moeilijk kan
zijn, dat wist ik vanzelfsprekend niet als
avontuurlijke en telkens naar een nieuwe
horizon verlangende knul van vier, die
zijn vader assisteerde met het over veer-
tien traptreden van onze nieuwe woning
naar boven sjouwen van bedden, pannen,
in kranten verpakte kopjes en borden, de
pispot, stoelen en nog wat andere za-
ken."
"Moeder hielp niet mee. Ze was weer
eens 'ziek', de gebruikelijk uitdrukking
als ze door vader weer eens zwanger was
gemaakt. In die periode vrijwel een keer
per jaar. Voor de rooms-katholieke kerk,
het geloof dat wij aanvankelijk fanatiek
aanhingen, was ons gezin, volgens de
kopstukken van onze parochie, godgeze-
gend en vruchtbaar. Jaja. Maar ondertus-
sen gingen we wel zwaar gebukt onder
armoede en ook ontbering. Voor de kerk
telde alleen de zieltjes, en de rest...., dat
moest je zelf maar oplossen."
"Achteraf geteld is moeder negen keer
'ziek' geweest en elke keer behoorlijk
'geprikt door de ooievaar', zoals tante
Sien uit Zierikzee in Zeeland (een boerin
en zus van moeder die af en toe over-
kwam om als baker op te treden) het zo
beeldend en tegelijk geheimzinnig aan
ons kinderen vertelde. De laatste van het
gezin was een buitenechtelijk broertje,
dat maar een paar maanden heeft ge-
leefd."
"Vader liet, toen ik zo'n elf jaar was, ons
gezin met acht kinderen in de steek voor
zijn ongetrouwde vriendin, een cheffin
op het kantoor van de HAKA aan de
Vierhavensstraat. Naar later bleek had hij
al jaren stiekem een verhouding met haar.
Overigens duurde zijn tweede huwelijk,
na zijn vertrek bij ons gezin, meer dan 25
jaar, aanzienlijk langer dan met mijn
moeder. Na de echtscheiding ging moe
der ook een eigen weg, vandaar het bui
tenechtelijk broertje Freddie."
Een paar maanden later overleed hij aan
een hartafwijking. Op de dag van zijn be-
grafenis vond ik als knaap van dertien de
weg naar de Zuiderbegraafplaats aan de
Slinge, waar ik nog niet eerder was ge
weest. Hoewel moeder mijn komst naar
de dodenakker liever niet had gewild,
voelde ik het toch als een plicht haar eni-
ge ondersteuning te geven op dat moeilij-
ke moment. Trouwens, ook als enige. De
vader van mijn broertje, Wim, nam niet
eens de moeite afscheid van zijn nage-
slacht te nemen."
"Achteraf kwam ik aan de weet dat hij
een elders wonende en gehuwde vracht-
wagenchauffeur was, die beweerde een
vrije man te zijn en als hoofduitvoerder te
werken in de wegenbouw. Zo'n jaar of
twee eerder ontmoette hij mijn moeder,
waarop hij 'viel'. Ondanks haar acht ge-
baarde kinderen zag moeder er best appe-
tijtelijke uit. Uiteindelijk was ze op dat
moment nog maar 35 jaar en, ondanks dat
ze al jaren achtereen keihard had moeten
'sloven', volstrekt niet versleten."
Cafe De Oprit op de hoek van de Blok
weg en de Slaghekstraat heeft meermalen
een rol gespeeld in het leven van auteur
Wolters. Hij schrijft: ,,Als kind maakte ik
kennis met het etablissement op een wij-
ze, die aanvankelijk minder prettig was.
Samen met mijn oom. Max Hink van de
Polderlaan, wandelde ik er op zondag-
middag voorbij als we naar een wedstrijd
gingen van Feijenoord en natuurlijk ook
weer naar huis."
Altijd was het druk in De Oprit, waar de
buitendeur meestal open stond. Op een
keer ging het uiterst rumoerig toe. Twee
klanten hadden ruzie gekregen en waren
op de vuist gegaan. Niks bijzonders, want
dat gebeurde in de jaren vijftig en zestig
wel meer als men iets te veel uit het kelk-
je of het bierglas had gelurkt. Bovendien
ging men eerlijk op de vuist: het gebruik
van een mes of erger kwam tijdens een
handgemeen vrijwel niet voor. Gewoon
slaan tot je tegenstander murw op de
grand lag en daarmee was het gedaan."
"De twee rollebolden al meppend naar
buiten en liepen in hun ijver om elkaar af
De (korte) Beijerlandselaan in 1958 met tramlijn 3. Ter hoogte van de VW-
bus de bekende fotowinkel van Flollywood. Foto collectie W.J. van Mourik.
SA.TJ.VJK
SQUD-SMto
U®.
De Van Flaeftenstraat met de winkelpanden van juwelier Sativar, die aan
het eind van de zestiger jaren begon onder de naam Sativa, dus zonder 'r'.
Er bleek al een bedrijf onder die naam actief. vandaar de wijziging. Foto
collectie H. van der Schoor
De kruising Hillevliet/Lange Hilleweg en Polderlaan met op de achtergrond
de Maranathakerk, een van de weinige godshuizen die op Zuid bewaard is
gebleven. Bijzonder is ook tramlijn 9 met aanhangwagen op deze foto uit
1937. Foto collectie H. Solle/Th. Barten
te tuigen pardoes mijn persoontje onder-
steboven. Mijn voorhoofd scheurde
spontaan open na de harde botsing die
volgde met een lantaarnpaal. Het bloed
gutste uit de wond. De 'supporters' van
de vechtenden ontging dat niet. Ze trok-
ken de twee uit elkaar en wezen naar mij.
Tussen het bloed in mijn ogen door zag ik
dat ze zich naar waren geschrokken."
"In het cafd werd mijh hoofdwond, die
achteraf weinig voorstelde, uitgewassen
en van een verband voorzien. Terwijl een
mevrouw hiermee in het keukentje bezig
was, kregen de twee vechtersbazen in de
zaak de oren uitgewassen. Dat ze elkaar
in de haren wilden vliegen, dat moesten
ze zelf maar weten. Maar dat een knulle-
tje van zes hiervan de dupe moest zijn,
nee, dat was schofterig."
"Een van de bezoekers trok daarop de
pet van zijn hoofd en zei: laten we die
knul blij maken, geef jullie losse geld. De
pet ging rond en het resultaat was een zak
vol muntgeld en ook enkele briefjes pa-
piergeld van een gulden. Bovendien zat
er een biljet van een rijksdaalder tussen,
vertelde oom Max nadat we alsnog in het
stadion waren gearriveerd. Hij met de pa-
pieren puntzak met het geld in zijn jaszak
en ik met hoofdpijn. Het enige dat ik van
de wedstrijd nog weet, was dat Sparta de
tegenstander was en dat in het elftal van
Sparta ene Tinus Bosselaar meespeelde.
Later werd hij ook bekend als handelaar
in voeding voor dieren."
"Ander feit dat is bijgebleven is dat de
mannen in De Oprit ruim dertig gulden
hadden gedoneerd. Moeder was er blij
mee, doch minder gelukkig met de bloed-
vlekken op de witte kraag van mijn ma-
trozenblouse."
"Mijn tweede kennismaking met De Op
rit, toen ongeveer dertien jaar oud, was
met broodbezorger Herman Witholt van
Van der Meer Schoep. In de omgeving
van het cafe bevond zich zijn klanten-
kring. Op zaterdag heb ik hem enige tijd
geholpen en verdiende zodoende mijn ei
gen zakgeld. Herman reed uit vanuit de
remise van M&S, zoals het bedrijf kort-
weg werd aangeduid, op de hoek van
Polderlaan en Schildstraat." In de jaren
tachtig van de vorige eeuw was Wolters
lid van biljartvereniging De Oprit, waar-
van hij zich in 1981 clubkampioen mocht
noemen en het jaar daarop de competitie
beeindigde als tweede.
Uitgebreid in 'Hillesluis - Arbeiderswijk
random een winkelboulevard' zijn de be-
schrijvingen over de historie van de Beij
erlandselaan en Groene Hilledijk, de
Blokweg, Pantserstraat, Polderbuurt,
Walravenbuurt en natuurlijk het verdwe-
nen filmtheater Colosseum. Maar ook de
activiteiten van het voorlopig erkend
wijkorgaan Hillesluis (de voorloper van
de bewonersorganisatie), de acties tegen
de overlast van het rangeer-emplacement
langs de West-Varkenoordseweg en de
Pantserstraat zijn aan het papier toever-
trouwd.
'Hillesluis -Arbeiderswijk rondom een
winkelboulevard' is uitgevoerd in paper-
backformaat. Het bevat 112 pagina 's met
106 foto's. Auteur Rein Wolters. Uitgeve-
rij Europese Bibliotheek te Zaltbommel.
Prijs 29.90. ISBN 90.288.1530.9.