Auteur Rein Wolters beschrijft buurthistorie door Elisabeth Schop ROTTERDAM - In de offici- ele geschiedschrijving ko- men de wijken van de linker Maasoever er maar bekaaid af. Zeker als het aantal boe- ken en andere publicaties in aanmerking wordt genomen die over het centrum van Rot terdam zijn uitgebracht. In de loop van jaren kwamen wel van 'zuid' wel fotoboeken op de markt, maar boeken met een werkelijke historische in- houd als grondslag zijn vrij- wel niet uitgebracht.Auteur Rein Wolters heeft deze lijn doorbroken door in nauwe- lijks twee jaar vijf boeken met geschiedkundige feiten, gekoppeld aan persoonlijke beleving, te hebben uitge bracht via zijn uitgever Euro- pese Bibliotheek te Zaltbom- mel. Zijn boeken handelen over het Noordereiland, Feij- enoord, Hillesluis, Hoogvliet en de Afrikaanderwijk. Later in het jaar 2000 verschijnen van zijn had boeken over Charlois en Bloemhof. Verhuizen 4 A 4 Huisraad L Woensdag 3 met 2000 'Schooien en opgroeien rondom de kerk in de Afrikaanderwijk' De Brede Hilledijk in de Afrikaanderwijk in de richting van Katendrecht. Links is in de jaren zestig een deltadijk gebouwd. De panden rechts zijn anno 2000 bijna allemaal vervangen door nieuwbouw. Met 'Schooien en opgroeien rond om de kerk in de Afrikaanderwijk' duikt Wolters diep in de geschie- denis van deze van oudsher volks- wijk. Het is tevens het eerste geda- teerde boek dat in honderd jaar over deze bekende buurt is uitge bracht. Vooral de laatste vijftig jaar van de vorige eeuw komen hierin aan bod, met als een van de uitschieters ook een hoofdstuk over de eerste rassenrellen in Ne- derland, nauwkeuriger omschre- ven: in de Afrikaanderwijk. Deze braken uit op woensdag 9 augustus 1972. Wolters memoreert in zijn boek: „Als jong verslaggever (26) voor Het Vrije Volk bevind ik me 's middags en vervolgens in de voor- avond in de Paarlstraat tussen uit- gelopen relzoekers. Mijn taak om- vat het verzamelen van gegevens en het afnemen van interviews van buurtbewoners over de geweldda- dige, en overigens door beslist niet altijd zwartkijkers reeds lang voor- spelde rassenrellen, die eerder op de dag zijn uitgebarsten.Heel hel- der dringt op dat moment bij mij door hoe fout het in feite is verlo- pen in 'mijn' Afrikaanderwijk en Hillesluis, waar ik op dat moment al tien jaar niet meer woonachtig ben. Als ik om me heen kijk, besef ik hoeveel bekenden uit mijn jonge jaren er niet meer wonen, kenne- lijk naar elders zijn vertrokken. En ook dat het op de stoepjes in de deuringang zitten van woningen en genieten van de zon nu een genoe- gen is van jonge mannen en vrou- wen en kleine kinderen van een an dere dan Nederlandse afkomst- .Daar is niks mis mee. Wel met de uitwassen als gevolg van het uit- blijven van krachtige maatregelen door zowel de gemeentelijke en landelijke overheid. Niet meer te verhelen zijn de misstanden ver- oorzaakt door lieden (zowel van Nederlandse als buitenlandse af- komst) die bedenkelijke troeven uitspelen ter versterking van hun monopoliepositie op de huizen- markt, met als enige doelstelling het maken van grove winst. Niets meer en niet minder, maar wel re- gelrecht over de rug van woning- zoekenden. Ook Nederlandse huisjesmelkers stoppen hun panden, die volstrekt niet als pension zijn ingericht en waarvoor ze ook geen vergunning bezitten, vol met (hoofdzakelijk) jonge Turkse mannen die in Rot terdam hun geluk op een nieuwe toekomst beproeven. Veertig gam- mele bedden met daarnaast een al even gammel kastje met in de hoek e£n wasbakje met alleen koud wa ter en in de gang ook maar een toi let op 66n etage van drie kamers is geen uitzondering. Gelegenheid om te koken is er al helemaal niet of kan op een uiterst gebrekkig en daardoor gevaarlijke zelf gemaak- te voorziening. In een enkel geval kookt men zelfs op de hitte van een bosje brandende kaarsen. Met dollartekens in hun ogen ko- pen ook Turkse 'ondernemers/ huisjesmelkers', vaak ver boven de werkelijke waarde, de eerste pan den op in de Afrikaanderwijk en heus niet om deze op te knappen voor behoud van een mooie woon- wijk. Hun doorgaans enige doel stelling is 'groot geld' en als het maar even kan ook zorgen dat de Nederlandse bevolking naar elders opkrast. Geruchten alsdat de Afri kaanderwijk het Turkse Harlem van Rotterdam gaat worden, ne- men hand over hand toe. Verpau- pering, agressie en wederzijds wanbegrip groeit met de dag. Feitelijk gezien is het maar een be- trekkelijk klein incident dat op die woensdagmiddag 9 augustus 1972 de bom doet barsten. Maar al enke- le uren verder blijkt nadrukkelijk dat het de spreekwoordelijke drup- pel is, die de al even bekende em- mer doet overlopen. Om ongeveer kwart over twee in de middag vervoegt zich bij re- cherchebalie van het bureau San- delingplein een mevrouw. Ze ver- telt de dienstdoende rechercheur dat ze woont op nummer 10a aan de Goede Hoopstraat. Uit haar ver- haal blijkt verder dat ze wil verhui zen naar een woning aan de Paarl straat, maar dat ze van haar Turkse huisbaas, die beneden haar woont, haar inboedel niet uit huis mag weghalen.Enkele dagen eerder zou de huiseigenaar tegen haar hebben gezegd van haar eerst nog achter- stallige huur te willen innen. Beta- len hoeft ze deze echter niet, als ze als tegenprestatie met hem in bed kruipt en zijn seksuele wensen in vervulling doet gaan. Tevens ver- klaart de vrouw tegen de recher cheur dat de huisbaas de laatste De politiepost had gedurende decennia een prominente plek op de hoek van Afrikaanderplein en Paul Krugerstraat. Links is op de achtergrond nog juist huize Assisie van de Franciscusparochie zichtbaar. In de politiepost was ook clubruimte voor de speeltuin Afrikaanderplein. Foto collectie Harrv Pruiisten De start en finish van de jaarlijkse wielerronde van Feijenoord op de Maashaven bij de rijwielzaak van WBR op koninginnedag 1963. De route van de wijkklassieker voerde via de Putselaan, Hilledijk, Paul Krugerstraat, Bloemfontijnstraat naar de Maashaven. maanden van haar geen geld heeft willen aanpakken. Hij zou de tach- tig gulden huur per maand, die de vrouw aan hem betaalt, te weinig vinden. Van de rechercheur krijgt de kla- gende vrouw op haar bordje dat de huiseigenaar met betrekking tot een eventuele huurschuld maar een civielrechtelijke procedure moet aanspannen en dat hij haar het weghalen van haar inboedel niet kan of zelfs niet mag beletten. Voorts geeft hij de vrouw als ad- vies mee naar huis dat ze ingeval van moeilijkheden via het alarm- nummer te alien tijde op de hulp van de politie kan rekenen.Elf mi- nuten over vijf die middag rukt de politie uit naar de Goede Hoop straat. Bij haar woning vertelt de vrouw overstuur en woedend tegen de agenten van een bedreiging met een mes, even tevoren door de Turkse huiseigenaar. De vrouw wilde, met behulp van haar levens- gezel, haar inboedel uit de woning verhuizen naar het nieuwe onder- komen. Dat is grof belet door de huisbaas en enkele van zijn vazal- len.Uit een huurkaart, die ze aan de agenten toont, blijkt dat zij tot Sep tember van dat jaar de huur aan de Turkse eigenaar heeft voldaan. Ook toont de vrouw een in gebrek kig Nederlands gesteld briefje, waarmee haar per mei 1972 door dezelfde eigenaar de huur was op- gezegd. Opnieuw beweert de woe- dende vrouw dat de huisbaas haar wederom had uitgenodigd plaats te nemen tussen de lakens als verzoe- ning van schuld en ongenoegen. Aansluitend verklaart de huisbaas aan de agenten dat hij van zijn huurster, nu ze naar de Paarlstraat wil verhuizen, de sinds mei door hem opgelegde verhoging van huurpenningen wil ontvangen. Als reactie op de afgetekende huur kaart, die een van de agenten hem onder de neus houdt, ontsteekt de Turkse huiseigenaar in woede. Zijn boosheid groeit ten top als de agenten hem onderhouden over de civielrechtelijke route, die hij maar moet bewandelen als hij vindt dat er sprake is van financieel onrecht. Giftig roept de man het oneens te zijn over het optreden van de agen ten en hierover terstond zijn beklag te gaan doen op het bureau Sande- lingplein, waarna hij vertrekt. Onder toezicht van de agenten haalt de vrouw haar huisraad en andere bezittingen weg uit de wo ning. Als zij en haar achterban daarmee nog niet helemaal gereed zijn, vervolgen de politiemannen hun weg. Niets wijst in de richting van escaleren. In de vooravond, om zeven minu- ten voor half zeven, slaat de vlam werkelijk in de pan. De twee agen ten van de opgeroepen surveillan- cewagen treffen in de Goede Hoopstraat een grote menigte aan bij pand 10a en drie gewonden van Het huis van verffabrikant J.G. Sissingh op de hoek Paul Krugerstraat en Jacominastraat in 1970. Op deze plek is enige jaren later het zwembad Afrikaanderwijk gebouwd. De Christiaan de Wetstraat omstreeks 1979. Op de achtergrond de Putselaan en halverwege de kruising met de Martinus Steijnstraat. Nederlandse afkomst. Omstanders verklaren dat het drie- tal tijdens een vechtpartij door een aantal Turken, afkomstig uit pand- nummer 10, is neergestoken. De daders hebben daarna hun toe- vlucht naar binnen genomen, mede omdat de dreiging van lynchen groot is. Uit de kreten uit de massa, de gebalde vuisten en het onver- valst gevloek valt weinig anders af te leiden dan dat een stel heethoof- den het plan heeft opgevat het pand binnen te vallen en daar het recht in eigen hand te nemen. Pas nadat nog meer politiewagens ter plekke arriveren, besluiten de agenten tot het gezamenlijk betre- den van het pand. Op de derde ver- dieping treffen ze vier Turken aan, waaronder de al eerder gememo- reerde huiseigenaar. Vlot bekent het klavertje vier met een aantal Nederlanders te hebben gevoch- ten. Op grond daarvan volgt arres- tatie en slaan de agenten hen in de handboeien. De huisbaas bekent bovendien met een mes te hebben gestoken. Om molestatie te voorkomen van het aangehouden viertal door om standers, vormen de agenten een kordon van de deur van het pand naar de politiewagen. Dat helpt niets. De menigte doorbreekt de menselijke afzetting en stormt op de verdachten af. Nog juist weten de agenten een lynchpartij af te wenden door de vier weer terug in de gang te duwen. Als volgend wapenfeit rijdt een van de agenten de politieauto op het trottoir tot pal bij de voordeur. Ook dat schept voor de politieman nen niet de mogelijkheid hun ar- restanten af te voeren met de ze- kerheid dat ze ongedeerd blijven. Een van hen trekt daarom zijn pis- tool en vuurt een waarschuwings- schot af. Dat maakt indruk en heeft als direct effect dat de menigte van zeker vijfhonderd mensen achter- uit deinst. Na het afvoeren van de vier Tur ken blijft de mensenmenigte, gro- tendeels autochtone buurtbewo ners, bij het gewraakte pand rond- hangen. Emotie, agressie en oprui- ende taal verdringen zich om voor- rang. Kort daarna trekt een aantal van de oproerkraaiers naar de in de jaren tachtig afgebroken Paarl straat (op 26 februari 1988 trekt het college van b en w de straat- naam in), waar zich steeds meer opgewonden mensen verzamelen. Overigens niet alleen buurtbewo ners, maar ook relschoppers van elders die door de vrij snelle be- richtgeving via de radio en het (toen nog) NTS-Journaal op televi- sie hoorden van de onlusten in de Afrikaanderwijk." Tot zover dit citaat. De actie mondde uit in rellen die dagenlang duurden in zowel de Afrikaanderwijk als de Wapen- straat in Hillesluis en de Oleander- buurt in Bloemhof. Actievoerders betraden panden waarden Turken woonden, slagen de schamele huisraad kort en klein en wierpen de restanten dwars door de ruiten op straat. Het duurde heel lang voordat de rust weerkeerde. Wolters beschrijft het op nuchtere wijze, maar weet tegelijkertijd ac- centen te leggen op de de angstige en wraakzuchtige sfeer in die da gen. Maar hij legt ook bloot waar het verkeerd is gegaan en waar veel eerder al de momenten lagen waar 'de politiek' had moeten in- grijpen. Natuurlijk was het in de Afrikaan derwijk niet altijd kommer en kwel. Door de decennia heen was het een doorsnee volkswijk, met zeker in de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog de bekende armoede en het zetten van de 'te- ring naar de nering' in veel gezin- nen. Wolters beschrijft zijn eigen jeugd, zijn doorlopen van de lagere St. Franciscusschool in het 'roomse bolwerk' tussen de Christiaan de Wetstraat, Riebeekstraat, Afri kaanderplein en Paul Krugerstraat. De kerk van de Heilige Franciscus van Assisie was hiervan de centra- le spil en oefende decennia achter- een veel macht uit op de voorna- melijk katholieke bevolking in de omgeving. Op zondag was het 865 zitplaatsen tellende godshuis (1912—1975), zeker in de jaren vijf tig en zestig van de vorige eeuw, vier keer op zondag tot de laatste bankplaats gevuld met gelovigen. Clubhuis Sarto, met in de jaren ze- ventig pater Jansen als directeur, vervulde een centrale rol in het buurtgebeuren. Maar ook de buurt- vereniging Tweebosstraat van Jan van den Dries en de wijk- en buurt- vereniging Schalkburger met (voor)mannen als Arie Valken- burg, Koos van der Helm, J.A.E. de Wit en Jan Nederveen en de speeltuinvereniging Afrikaander plein van Frans Kriesch en Jan Teune namen meer en meer een deel aan en verantwoording voor het sociale en maatschappelijke verkeer. Uiteraard besteedt Rein Wolters in het boek ook de nodige aandacht aan de infrastructuur, de midden- stand met als voorbeeld ook een melkboer als Cor Houtbraken die jarenlang actief was in de wijk, de markt op de Maashaven en daarna het Afrikaanderplein, het vissen naar bananen in de Maashaven. de gevolgen van de komst van de me tro in de jaren zestig, de verande- ringen die het Afrikaanderplein doormaakte, de activiteiten van het vogelasiel Karel Schot en niet in de laatste plaats de stadsvemieuwing die de buurt volslagen veranderd heeft. Wolters noemt in het voorwoord zijn boek niet compleet, maar wel een dat het een gedegen beeld geeft van de sfeer gedurende meer dan een halve eeuw. En dat is ze ker het geval! 'Schooien en opgroeien rondom de kerk in de Afrikaanderwijk' telt 116 pagina's met 106 foto's. Au teur Rein Wolters. Uitgever Euro- pese Bibliotheek te Zaltbommel. Prijs 29,90. ISBN 90.288.0991.0. Rassenrellen in de Paarlstraat in augustus 1972. Huisraad van Turkse buurtbewoners werd door autochtonen vernield en op straat gegooid. Uiteindelijk werden de restanten in samenwerking met de actievoerders op Roteb-wagens geladen en afgevoerd. POUTlg

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Maaspost / Maasstad / Maasstad Pers | 2000 | | pagina 2