1 x I ■■kM. maasstad m R if Historie van eiland en bruggen beschreven in: |fe§ is-336 do)r Elisabeth Schop m „We gaan naar dfitad," zeggen ze op de linker-Maasoever. Op de rechter-Ntosoever zegt men: „Hij komt van Zuid." Hoewel een stadiijkt het een wereld van verschil tussen noord en zuid. Wie vaihet ene stadsdeel rijdt, fietst, wandelt of met de RET reist, psseert het Noordereiland. Het eiland, met de vorm van een sgaar, is ontstaan nadat in 1871 de Noorderha- ven was gegravn. Hierdoor onstond een afscheiding tussen de wijken Feijenord en het Noordereiland. Bij gelegenheid van het bezoek op J mei 1874 aan Rotterdam van koning Willem III, werd te zijer eer de naam Noorderhaven veranderd in Ko- ningshaven. Bromfiets tt-ssss i-sfs- a 33% 5 3sg3 Bill SmaSSS Dinsdag BO mei 2000 TX19 'Noordereiland - Sigaar in de Nieuwe Maas' Het Noordereiland gezien vanafde Boompjes op 18 maart 1988 met rechts de Van der Takstraat en de Koninginnebrug. In het midden brouwerij d'Oranjeboom, die eveneens is verdwenen. De Willemsspoorbrug over de Nieuwe Maas is zes jaar geleden uitgevaren. Foto collectie Bas Groeneweg terdam de brug van de Nederland- se Spoorwegen had overgenomen. Niemand in gemeentelijk dienst wist echter hoe deze bediend moest worden, dus bleef De Weerd op zijn post. Hoewel, hij was er va- ker niet dan wel. Als de brug moest zakken, dan waarschuwde zijn pie- pertje dat hij moest opdraven. Als geen ander herinnert De Weerd zich de aanvaring op woensdag 10 mei 1978 met de 18.000 ton metende NedLloyd Bahrein. Het bij scheepswerf Van der Giessen-De Noord van de nieuwbouwhelling gelopen schip moest voor eerst afwerken en daar- na proefvaren op de Noordzee naar de werf van Wilton-Fijenoord te Schiedam. De Weerd had dienst toen de alleslader de brug ramde. Als gevolg van de kapotgevaren brug moest de NS het in de och- tendspits stellen zonder haar be- langrijkste noord-zuidroute. Dat was in honderd jaar slechts inci- denteel het geval geweest. Direct na de aanvaring werd het treinverkeer tussen het Centraal Station en station Zuid volledig lamgelegd. Veertig in de haast op- gescharrelde bussen verzorgden het vervoer tussen beide stations. Het treinverkeer in grote delen van Elke week ging dat kreng wel een keer kapot. Dan naar Jaap, die de brommer sputterend onder termen als 'oud pestpokke wrak, koop toch iets beters' en 'de enige plek die nog goed is voor dat ding is de bodem van de Koningshaven' weer leven in mijn tweewieler wist te krijgen. Op den duur kende Jaap mijn brommer beter dan de inhoud van zijn eigen portemonnee, zo vaak had hij hem onder handen ge- had. Zijn werkplaats was ondergebracht in een houten hok van zo'n twaalf vierkante meter achter het eigenlij- ke pand, met daarin zijn winkel, toonbank van een meter en rekken voor het stallen van fietsen. In de werkplaats stond een werkbank met daarnaast een bureaustoel met een halfronde rugleuning en een vettig kussen als zitting. Als Jaap daarop plaatsnam om zijn middagboterham - die zijn vrouw hem bracht verpakt tussen twee borden - weg te werken, dan bete- kende dat ook luisteren naar zijn verhalen tussen twee happen door. Jaap was naast een vriendelijk en innemend mens een uitstekend verteller, al nam hij het niet altijd even nauw met de waarheid. Dat maakte mij niet uit, zijn anekdotes waren zo beeldend, dat je het alle- maal zag gebeuren. wijk. De vader van Ab, een lorren- boer, bezorgde kranten voor Het Vrije Volk. Dat deden trouwens veel kleine zelfstandigen vanwege de ziekenfondscoupon die werd verstrekt en waarmee je gezin was verzekerd van medische hulp. Naast de woning van Roos was een fdiaal van slager Broman. In het woonblok waren slagers goed ver- tegenwoordigd: aan het Burge- meester Hoffmanplein stond J. Pij- pers achter het hakblok en in de Van der Takstraat was G. Pape ac- tief. Boven Broman woonde Julia Koers. Tieners als we waren, had- den we een oogje op elkaar, maar tot een afspraakje is het nooit ge- De oprit van naar de Oude Willemsbrug in de Van der Takstraat in c jaren zestig. Van asfalt was nog geen sprake: het verkeer hbbelde over kinderhoofdjes. Foto collectie Henk van der Schcr Door de jareneen heeft het Noor dereiland eerbijzonder plek ge- kregen en ge>uden. Er heeft zich veel afgesped, zeker in de perio- de van het utreken van de Twee- de Wereldo'log. Het eiland was van strategi h belang vanwege de twee brugin over de Nieuwe Maas en dtwee bruggen over de Koningshasn. De Maastunnel (stilzwij.geJ geopend in 1942) was in aaxiuw. Behalve enkele veerdiensn waren er naast de bruggen jen oeververbindingen. Als gevct van oorlogshandelin- gen werch tal van panden op zo- wel de vstelijke als op de ooste- lijk punfan het Noordereiland in de bran geschoten. De littekens waren, ooral aan de oostzijde (MaaskJe en Antwerpse Hoofd), nog dernnia daarna zichtbaar. De jouialist/auteur Rein Wolters beschrft het gedetailleerd in zijn boek 'ioordereiland - Sigaar in de Nieute Maas'. Het is het eerste boek at uitsluitend is gewijd aan de gehiedenis van het roemruch- te eilnd met zijn al even bekende en troemde bruggen. Wolters werle in zijn jonge jaren als be- zorger van dagblad Het Vrije Volk geruime tijd op het Noordereiland. Een gedeelte van zijn beleving ver- pakte hij in de eigenlijke historie van de in het jaar 2000 zo'n zeven- tienhonderd honderd woningen tellende wijk. Wolters beschrijft niet alleen tot in detail de historie van de bruggen. de aanvaringen die vooral de eerst 'koffiemolenbrug' en daarna de Hefbrug over de Koningshaven hebben moeten doorstaan, maar ook de mensen uit de buurt en de middenstand. Wolters in het hoofdstuk 'Midden stand goed vertegenwoordigd' „Jaap van Woensel dreef op het stukje van de Prins Hendrikkade tussen de Van der Takstraat en Tulpstraat een fietsenstalling. Als knul van veertien jaar was ik eige- naar (dat mocht helemaal niet, want volgens de wet moest je mini- maal zestien zijn om een rijwiel met hulpmotor te berijden) van een krakkemikkige bromfiets, een Sachs. m tiimom tmmm mm m *mmimmmm mmmmmmt m mm9 tmm* mummrnvm §g mmmmmm- mm witmmmwxwm' ■mmmmmmSm* Cafe J.G. Simons op de hoek Van der Takstraat en Maaskade in de jaren zestig. De op- en afrit naarde oude Willemsbrug is rechts nog juist zichtbaar. Foto collectie Henk van der Schoor WachU op de Prins Hendrikkade voor de geopende Koninginnebrug. Het was voor velen een dagelijeen verplicht rustpunt, dat doorgaans niet op prijs werd gesteld. Foto collectie Henk van d&choor Ratten ving hij trouwens als geen ander, al handelde hij in die geval- len wel een tikje sadistisch. Als Jaap onder de houten vloer geritsel waarnam, dan pakte hij een beu- geltje, waarmee bij normaal ge- bruik een pijpleiding voor elektri- citeitsdraden op zijn plek wordt gehouden. Hij schroefde het vast bij een gat in de vloer. Door het beugeltje heen schoof hij een stuk ijzer met een vlijmscherpe punt tot aan de rand van het gat. Tussen punt en gat legde hij een stukje van zijn broodbeleg en dan maar af- wachten en vooral doodstil zijn. Ratje-nieuwsgierig stak al spoedig zijn kop door de vloerspleet in een poging zich het lokkende voedsel eigen te maken. Op dat moment gaf Jaap met zijn schoen een tik te- gen de achterkant van de ijzeren staaf. Het resultaat was een doods- kreet van de rat, die was gespietst als aan het spit. Op de hoek met de Tulpstraat had Jaap van Woensel een dependance, waar rijwielen en bromfietsen wer- den gestald. Daarnaast, in de Tulp straat, bevond zich de werkplaats van de gebroeders Scholte van taxibedrijf Rotax. Het bedrijf zelf was gevestigd op de hoek met de Leliestraat. In de Tulpstraat woonde op num- mer 14 de bekende draaiorgelfami- lie Roos, waarvan een zoon in de laatste jaren van de 20ste eeuw nog altijd actief het vak uitoefende. Zijn zuster, Ria, trouwde om- streeks 1966 met Ab Pijl uit de Transvaalstraat in de Afrikaander- Het uithijsen van een van de brugdelen van de Oude Willemsbrug in 1981. Er was veel belangstelling voor. Foto collectie Henk van der Schoor komen. Julia had een uiterst stren- ge en zorgzame moeder, die haar knappe dochter geen moment van haar netvlies liet verdwijnen. Tegenover hun woonpand was in het oog springend de bakkerij van Ewald Behle, die onder meer een filiaal had aan de Beijerlandselaan en de Gaesbeekstraat naast het filmtheater Harmonie. Vijftienjaar oud was ik toen geldgebrek me dwong (de dure bromfiets was er mede oorzaak van) dat ik de twee weken vakantie, die ik had bij mijn werkgever, bakker B. Zaanen aan de Zuidhoek in Oud-Charlois, ging werken als invalkracht bij Behle aan de Beijerlandselaan. De kalender wees toen juli 1961. Van de honderddertig gulden schoon, die ik aan twaalf dagen werken van 's morgens vier tot ne- gen uur overhield, betaalde ik het overgrote deel af van mijn schuld bij Jaap van Woensel. Het waren wel twee gelukkige weken. Julia Koers werkte in de winkel als va- kantiehulp. Om acht uur moest ze beginnen. Al een uur eerder keek ik uit naar haar komst en als ze er dan eindelijk was, dan klonk haar 'goeiemorgen, Rein' hemels. Op- eens was ze verdwenen. Waarheen zal wel een raadsel blijven.Ewald Behle verdween trouwens ook. Het bedrijf werd overgenomen door Van der Meer Schoep. Overi- gens was Ewald Behle, met H. den Boer als directeur, een bedrijf dat als eerste in de bakkerijwereld loon uitbetaalde volgens een nog gebrekkige Collectieve Arbeids Overeenkomst." Wolters staat uitgebreid stil bij de bouw van nieuwe bruggen en een tunnel en ook bij het lot dat afge- dankte oeververbindingen wacht- te. ,,Triest, weemoedig en klaag- lijk. Opwekkend klonken op woensdagmorgen 29 September 1993 de vijf laatste fluittonen van- af de Hefbrug over de Koningsha ven bepaald niet. Een rijdende trein kon ze na dat moment op die plaats nooit meer produceren. De schrille tonen kwamen van de as- besttrein van de sloopcombinatie Romers/Schotte, die als laatste reed over de rails van De Hef en daarna de Willemsspoorbrug. Brugwachter Glen Bergers drukte als tegensaluut nog een keer op de knop van de sirene, die decennia lang de opening van de brug aan- kondigde. Met enige weemoed draaide hij daarna de deur van zijn huisje op de brug op slot. „Gedaan, fini. Geen voorbijdenderende trei- nen meer. Jammer!" zei hij tegen iedereen die het maar wilde aanho- Overigens was het niet Glen Ber gers, maar Arie de Weerd die de geschiedenis is ingegaan als de laatste brugwachter van De Hef. Zijn laatste werkdag was op don- derdag 26 oktober 1995. Na dertig dienstjaren bij de Nederlandse Spoorwegen ging hij op die dag met pensioen. Vanaf dat moment stond het bewegende gedeelte van de brug permanent omhoog. Al leen bij onderhoud of een wind harder dan kracht tien ging de brug nog naar de laagste stand, zo was de afspraak. Vanaf 1966 vormde Arie de Weerd met drie collega's het vaste team van de brug. Ze wa ren in dienst van de Nederlandse Spoorwegen. Een ruwe telling leert dat hij in die periode de spoorbrug zo'n 29.000 keer heeft bediend. Na de ingebruikname van de Wil- lemsspoortunnel werd De Weerd als enige van de vaste brugwach- ters gedetacheerd bij het Gemeen telijk Havenbedrijf. Dat was vanaf het moment dat de gemeente Rot- Nederland was door het ongeval in Rotterdam behoorlijk ontwricht geraakt. Ook zette de NS snelbus- sen in op het traject tussen Rotter dam en Dordrecht. Al de volgende dag werd deze noodgreep weer on- gedaan gemaakt. De bussen reden zich regelmatig klem in de fdes bij de Van Brienenoordbrug. Van rij- den op een tijdschema kwam niets terecht. De oorzaak van de aanvaring was een niet afdoende geborgde zware laadboom, in zeemanstermen beter bekend als de zware spier. De laadarm raakte het omhoogge- draaide middenstuk van de brug. Deze klapte scheef. Dat kwam om- dat een van de contragewichten als gevolg van het breken van enkele hijskabels met een daverende knal naar beneden was gestort. Vanwe ge het gevaar dat het scheefhan- gende brugdeel opleverde, werd de Koningshaven terstond afgegren- deld voor alle scheepvaartverkeer. Brugwachter M. Huisman van de naastgelegen Koninginnebrug voor het verkeer verklaarde tegen een verslaggever van Het Vrije Volk zich te pletter te zijn ge- schrokken door de aanvaring. „Ik zag'm er zo tegenaan varen. Mijn brug, die direct naast de spoorweg- brug ligt, had ik al geopend. Tsja, wat doe je wanneer je zoiets ziet gebeuren? We hebben direct de verkeersdienst gewaarschuwd en natuurlijk de havendienst gebeld." In hetzelfde artikel meldde ma- troos Bertus de Vries van het bin- nenvaartschip Flandria uit Vlaar- dingen, dat aangemeerd lag aan de Prins Hendrikkade naast de geram- de brug: „Ik werd wakker door het geluid van krakend ijzer. Ik dacht meteen: dat gaat ergens niet goed. Direct daarna kwam de haven- meester langs om te zeggen dat als het schip bleef liggen, dat voor ei gen risico was." Ook bewoner H. Houben van de Prins Hendrikkade werd op een onaangename manier geconfron- teerd met de aanvaring. Er knalde een afgebroken bout dwars door de ruit van zijn voorkamer. ,,Ik lag te pitten en wist niet wat me over- kwam. Aanvankelijk schoot door me heen dat er best eens een trein- ramp gebeurd kon zijn. Gelukkig was dat niet het geval." Internationaal gezien was de spoorlijn over de geramde Hefbrug van enorme betekenis. Als gevolg van de aanvaring moesten treinen naar onder meer Belgie en Frank- rijk worden omgeleid via Eindho ven, 's-Hertogenbosch en Utrecht. Bij de spoorwegen was men die ochtend er volledig van overtuigd dat de schuld van de aanvaring lag bij de bemanning van de Ned- Lloyd Bahrein. Als argument werd gegeven dat de brug maar in 66n stand omhoog kan, terwijl met een schip te manoeuvreren is. Het duurde enkele weken voordat weer treinen konden passeren, maar meer dan zes weken voordat de Hefbrug weer kon worden ge opend om de scheepvaart door te laten. Wolters besteedt in het boek aan ruim aandacht aan scholen, ambulante handel en niet in de laatste plaats aan de stadsvernieu- wing. 'Noordereiland-Sigaar in de Nieu we Maas telt 120pagina' met 106 foto's. Auteur Rein Wolters. Uitge- verij Europose Bibliotheek te Zalt- bommel. Prijs: 29,90. ISBN 90.228.1418.3. r ipiimii hi iiiiT Lijn 13 in 1936 in de richting van station Delftsche Poort (DP). De tramlijn heeft twee jaar dienst gedaan. Na reorganisatie van het lijnennet werd deze opgedoekt op 1 juli 1936. Foto collectie Herman Solle/Theo Barten

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Maaspost / Maasstad / Maasstad Pers | 2000 | | pagina 9