maasstad
Een KUNSTstuk met de naam KOLK
De Oude Sluis, Historische locatie
van de nieuwe SCHAT-productie
't Spel van het SCHAT
Open huis voor KOLK
Havens
heerlijk-
heden
Schemer-
tocht naar
het SCHAT
Afsluitingen
centrum
Schiedam
Verkoop
kaarten
Colofon
Schrijversaan het woord
Plaatje van Oude Sluis is sinds de demping nagenoeg ongewijzigd
Bewoners dragen bij
Scye
Oude Sluis
(De) KOLK
(L*.
Woensdag 2 mei 2001
Het is een gegeven dat Rot
terdam dit jaar Culturele
Iioofdstad van Europa is
(R2001). Natuurlijk heeft
dit niet alleen invloed op de
stad Rotterdam zelf, maar
ook op de gebieden erom
heen. Onder de naam Ha
vens Heerlijkheden tonen
zeventien participerende ge-
meenten, voortvloeiend uit
R2001, dit jaar hun gezicht.
Dan zullen tal van activitei-
ten, alien verschillend van
karakter, te bezoeken zijn in
elke deelnemende gemeente.
Schiedam is natuurlijk ook
van de partij met een 'inge-
zonden' project. Dit betref-
fende project is, hoe kan het
ook anders, de nieuwe open-
luchtproductie van SCHAT:
KOLK. De programmering
van Havens Heerlijkhe
den vindt plaats van maart
tot en met november 2001.
Doordat KOLK midden in
het centrum van Schiedam
gespeeld gaat worden. Is er
minder parkeergelegenheid
beschikbaar. Het is echter
wel mogelijk op de Buiten-
havenweg te parkeren. Daar
zullen 40 plaatsen, herken-
baar door SCHATvlaggen,
worden vrijgehouden. Van-
af de Buitenhavenweg kan
het publiek met de pendel-
boot naar de tribune ver-
voerd worden. Langs de
mooiste plekjes in Schiedam
worden de bezoekers naar
de tribunes (die op het water
liggen) gebracht. Het tochtje
duurt ca. 15 minuten en de
pendelboot vaart om 21.00
en 21.30 uur. Per persoon
kost deze toeristische sche-
mervaart fl. 2,50.
Doordat de theaterproduc-
tie van SCHAT dit jaar in
het centrum van Schiedam
te zien is, heeft dat nogal wat
gevolgen voor de verkeerssi-
tuatie. De voorstellingen
spelen op de Oude Sluis en
daarom zal een groot deel
rondom de Oude Sluis met
de auto lastig tot niet te be-
reiken zijn.
De Oude Sluis tot aan het
Raam en De Nieuwe Sluis
aan de Beurskant vanaf de
Dam tot aan de Oude Sluis
zijn van 2 t/m 6 mei van
09.00 tot 24.00 uur en van 7
t/m 14 mei van 18.00 tot
01.00 uur volledig afgesloten
voor het verkeer.
Voetgangers kunnen het ge-
bied tussen de Oude en
Nieuwe Sluis van 6 t/m 14
mei tussen 22.00 en 0.30 uur
niet betreden. Daarnaast
zijn in deze periode ook de
volgende straten afgesloten:
St.Pietersteeg (t.h.v. de
Dam), Prinsensteeg (t.h.v.
de Dam), Oude Sluis t.h.v.
de Dam), Nieuwe Sluisstraat
(t.h.v. de Dam), Verbrande
Erven (t.h.v. St. Janssteeg),
Raamsteeg (t.h.v. het Raam)
Achter de Teerstoof (t.h.v.
het Raam).
Onze excuses voor het onge-
mak, maar het is het waard.
Kom kijken en oordeel zelf.
De productie KOLK van het
SCHAT beleeft op woens
dag 9 mei 2001 haar premie
re. Verder zijn er voorstel
lingen op donderdag 10,
vrijdag 11, zaterdag 12 en
zondag 13 mei. De voorstel
lingen beginnen om 22.00
uur en duren ca. anderhalf
uur. Het theater gaat om
21.30 uur open. Na 22.00
kunnen bezoekers de tribu
ne niet meer betreden. Kom
dus op tijd! KOLK vindt in
de openlucht plaats, dus
kleedt u zich warm aan. In-
dien een avond vervalt of
wordt onderbroken door re-
gen, zal op 14 mei een ver-
vangende voorstelling ge
speeld worden.
Kaarten a fl. 15,00 per stuk
(CJP of pas 65+ fl. 12,50)
zijn verkrijgbaar bij de
VVV Schiedam. De kassa op
de locatie is geopend van 8
tot en met 13 mei van 20.00
tot 21.30 uur.
Deze speciale Schat-pagina
is gemaakt door de spelers
van Schat. Eindredactie:
Suzan Vermeulen. Redactie:
Suzan Vermeulen, Onno
Hemminga. Fotografie: Su
zan Vermeulen en anderen.
W
XQ56
Door Suzan Vermeulen
Van 9 tot en met 13 mei staat
het centrum van Schiedam ge-
heel in het teken van de nieuw-
ste SCHAT-productie KOLK.
Ruim 35 acteurs en actrices,
een orkest van 9 musici en tien-
tallen medewerkers achter de
schermen staan na maanden re-
peteren te popelen het publiek
met 'hun' voorstelling te ver-
rassen. Maar voordat de repeti-
ties zelfs maar begonnen, wa-
ren er al een aantal mensen in-
tensief met KOLK bezig. Win-
fred van Buren en Nancy Mac
Gillavry bijvoorbeeld begon
nen in maart 1999 al aan de
creatie van dit nieuwste
SCHAT-spektakel. Zij zijn de
schrijvers van KOLK.
Winfred en Nancy kenden elkaar
al van Peer Gynt, de voorstelling
die SCHAT in 1998 bracht in he!
Theater a/d Schie. Van Buren re-
gisseerde en Mac Gillavry was
destijds samen met Petra van der
Eerden verantwoordelijk voor de
scripts. We kenden elkaar dus
wel, maar niet heel goed. Toen
we beide solliciteerden naar het
schrijversschap voor de nieuwe
productie, stelde het bestuur een
samenwerkingsverband voor.
Daar hadden we zelf eigenlijk he-
lemaal niet aan gedacht", zegt
Winfred terwijl hij op de locatie
de bouw van de decors in de ga-
ten houdt.
Nancy vult aan: „We gingen ak-
koord, maar voordat je iets op pa
pier hebt, moesten we aftasten
hoe we het beste te werk konden
gaan. We zijn allebei heel anders
en een toneelstuk schrijven is een
kwetsbaar iets. Dat moet je dan
ineens met iemand delen. We be
gonnen daarom met elkaar te le-
ren kennen. Een dagdeel per
week spraken we af en dan had
den we het over van alles, van
theater tot Films en van muziek en
boeken tot de loop van ons eigen
leven."
In deze periode passeerden heel
wat ideeen de revue. Nancy: „Op
een bepaald moment hadden we
een discussie over 'Wat is kunst?
Je hebt het er dan zo met zijn
tweecn over en ineens besef je
het: we zijn per ongeluk op de
thematiek van het stuk gekomen.
Hierover willen we schrijven!"
De locatie van de nieuwe produc
tie, De Oude Sluis, was al be-
kend. Samen met de gevonden
thematiek werden de schrijvers
concreet. „A1 in een vroeg stadi
um was het voor ons duidelijk dat
we in episoden, tijdsperiodes,
wilden werken. We beginnen bij
de stichting van Schiedam en we
eindigen in 2001. We hebben
daarbij gekozen voor een fictief
kunstenaarsgeslacht", licht Win
fred toe. „We wilden namelijk
een verhaal schrijven over 'be-
zielde kunst'. Kunst vinden wij
namelijk pas echt mooi als het
een relatie heeft met het dagelijks
leven." Nancy: „Je moet het kun
nen herkennen om te kunnen
meevoelen. Het publiek relateert
toch altijd alles aan de eigen bele-
ving. Daar moet je dus ook reke-
ning mee houden met het schrij
ven van een stuk. Onze kunste-
naars lopen elk vast op een be-
paalde eigenschap. De eerste, een
beeldhouwer, is een ambachts-
man, meer dan een kunstenaar.
Dat had je in die tijd. Hij krijgt
een duw in de richting van de
kunst, maar weet niet wat hij er
mee aan moet. De tweede is een
glazenier die zoekt naar een nieu
we weg. Hij wil gevoel in zijn
werk opnemen, maar kan de juis-
te toon niet vinden. De derde
kunstenaar is een componist met.
voor de 18e eeuw, revolutionaire
ideeen, hij wil een solo voor een
zangeres schrijven, maar wordt
telkens afgeleid van zijn doel. De
laatste kunstenaar is een duizend-
poot in het nu en hij raakt juist
zijn eigen weg kwijt. Hij wil te-
veel en daardoor krijgt hij niets
uit zijn handen. Dat vastlopen is
heel menselijk en iedereen her-
kent wel iets in de werkwijze en
tegenslagen van de personages."
Winfred en Nancy leverden in
april 2000 hun definitieve script
af. Daar is heel wat aan vooraf
gegaan. Winfred: „We hebben
het echt samen geschreven. en dat
was eigenlijk heel gewaagd. We
zaten gewoon met twee man aan
een toetsenbord. In het begin
dachten we dat we elk een aantal
scenes voor onze rekening zou-
den nemen, maar het is toch leu-
ker, maar ook moeilijker, om het
samen te doen. Doordat we zo'n
vertrouwdheid met elkaar hebben
gekregen en elkaars zwakte en
sterke kanten erkenden en respec-
teerden konden we op deze ma-
nier verder werken. Daarbij kijk
ik vaak per scene hoe het loopt en
Nancy houdt het geheel in de ga-
ten."
Het samenwerken levert volgens
beide schrijvers geen problemen
op, je raakt juist in een flow, een
stroom. „Daarin moet je ook be-
reid zijn ideeen weg te gooien",
zegt Winfred, 'kill your darlings
heet dat." Dat beaamt Nancy:
„Het is niet mogelijk compromis-
sen te sluiten in zo'n proces. Het
beste idee telt. Hoe leuk jouw
plannetje ook is, het past soms
gewoon niet. En alles is ter meer-
dere eer en glorie van het stuk.'
Van 9 tot en met 13 mei 2001 zal
KOLK te zien zijn bij De Oude
Sluis. Gaat de samenwerking
hierna verder? „Voor nu zijn we
nog nauw betrokken bij de uit-
werking en realisatie van KOLK.
Ik ben namelijk ook de regisseur
en Nancy is tevens dramaturge.
Hiema willen we graag verder
met de samenwerking. Natuurlijk
is dat afhankelijk van de opdrach-
ten en mogelijkheden, maar mij
bevalt het prima zo. Eerst willen
we echter het stuk gespeeld zien
worden. We kijken er naar uit,
want het is er, net als wij, aan
toe."
Door Onno Hemminga
De nieuwe SCHAT-productie,
KOLK, zal zich af gaan spelen
op een mooi en oud stukje Schie
dam, de Oude Sluis. Menig
Schiedammer die de route vanaf
de Hoogstraat over de Dam naar
deze locatie heeft gelopen, is zich
min of meer bewust dat dit mis-
schien wel het meest historische
deel van de binnenstad is. Er
werd hier ooit een dam in de
Schie gelegd, vandaar de naam
Schiedam.
Maar voordat de geschiedenis van
Schiedam aanving, lag er noorde-
lijker gelegen een eerdere, oudere
Dam, ongeveer ter hoogte van de
brug over de Schie richting het
nieuwe bedrijvenpark Noordwest.
lets verder stroomopwaarts lag het
gehucht Scye, of Sche genoemd
naar het riviertje de Scye, wat
scheiding betekent. Het riviertje
vormde namelijk de scheiding tus
sen Goude- en Maseland.
De naam van het gehuchtje Scye
duikt al op in een document uit de
jaren 980-993 na Chr. van de Abdij
van Egmond. De Schie mondde
hier uit in de Merwe, die toen vijf
maal breder dan nu het geval is.
Stukje bij beetje werd de Schiedel-
ta ingepolderd en omstreeks 1260
was de Merwe al zo'n twee kilo
meter zuidwaarts gedreven. Bij de
nieuwe monding van het afgedam-
de riviertje, de tegenwoordige
Dam, was een heuse nederzetting
ontstaan. Vanuit de Merwe konden
schepen hier niet verder landin-
waarts komen, zodat de ladingen
werden overgeslagen op schepen,
die aan de landzijde van de dam la-
gen. Mensen kwamen hier op af,
en vestigden zich aan de voet van
de dijk, achter de huidige Hoog
straat. We spreken over de tijd dat
alles ten zuiden van de Vlaardin-
gerdijk, Vlaardingerstraat, Dam,
Hoogstraat en Rotterdamsedijk het
water van de Merwe was.
In 1299 bouwde men in de dam
een spuisluis, die omstreeks 1339
werd omgezet in een schutsluis ter
hoogte van de tegenwoordige Ou
de Sluis. Staan we tevens op de lo
catie Oude Sluis, dan kunnen we
met wat verbeeldingskracht het ab
rupt einde van de vroegere loop
van de Schie doortrekken door de
Dam heen, langs de achterzijde
van de Korenbeurs, zo de Korte
Haven in. Want zo heeft het er vijf-
honderd jaar lang uitgezien! Na
lang beraad gooide men in 1780 de
oude sluis dicht, om Er te leggen
eene geheel nieuwe, en wel ter
plaatse daar de Schie met de Ha
ven het naaste vereenigt zoude
kunnen worden, en de Haven op de
Schie de meest richtige directie is
hebbende.
In het boek 'Geschiedenis van
Schiedam' vindt men een originele
beschrijving van de eerste steen-
legging van de Nieuwe Sluis op 27
augustus 1778, door de vierjarige
zoon van Mr. Pielat van Bulderen.
Dit allemaal zeer plechtig uitge-
voerd en onder grote belangstel-
ling van de Schiedammers!
Het plaatje van de Oude Sluis is
sinds de demping nagenoeg onge
wijzigd gebleven. De huizen stam-
men uit de 18e en 19e eeuw, en
van een radicale verandering voor
KOLK is ook geen sprake, zegt
Hans Hoogerwerf, decorbouwer
en voorzitter van SCHAT-Produc-
ties. De verschillende tijdsbeelden
die de revue passeren zullen gro-
tendeels bepaald en benadrukt
worden door belichting en kos-
tuums, en slechts zijdelings door
ondersteunend decor. Toch zal er
nog heel wat water door de Schie
moeten stromen, voordat de locatie
volledig geschikt is voor de pro
ductie KOLK! Paaltjes en bankjes
moeten weg, bomen krijgen het
nodige snoeiwerk te verdragen, en
moderne uithangborden krijgen tij-
delijk een andere hangplek aange-
wezen. Ook in het water van dit
stukje Schie zullen constructies ge-
plaatst worden om de diverse spe
cial effects zo volledig mogelijk tot
hun recht te laten komen. Zo krij
gen de toeschouwers, zittende op
het ruim 580 zitplaatsen tellende
drijvende ponton, een magistraal
stuk te zien over de geschiedenis
van Schiedam uitgebeeld door het
leven van lokale kunstenaars door
de eeuwen heen. Waarbij effecten
worden toegepast, die tot nu toe
nimmer zijn gerealiseerd in vorige
producties.
In 1988 leek het de Gemeente
Schiedam leuk, een voorstelling
bij de destijds net opgeknapte
ruine te organiseren. Er werd
een bestaand stuk over de oorlog
tussen Schiedam en Rotterdam
bewerkt. Dat initiatief resulteer-
de uiteindelijk in 't Spul van
Joncker Franssen Oorloch; wat
een groot succes was. Rob van
Klaarwater, een rasechte Schie
dammer speelt al sinds deze eer
ste productie bij het SCHAT.
„Ik zag een oproep in de krant en
meldde me aan voor de audities.
Uiteindelijk kreeg ik de rol van
eerste burgemeester, dat was in de
tijd waarin het stuk speelde een
soort wethouder. Ik kwam toen op
met een echt paard en wagen. De
stukken van SCHAT zitten sowie-
so vol van leuke effecten. In 't
Spul werden bijvoorbeeld de hoe-
pels in de jurk van een adellijke da
me met lucht opgepompt of kwa
men de spelers op met koffers van
Samsonite. De grap naar het heden
zit er altijd in."
Robs eerste stappen op het
SCHAT-podium werden er meer.
Na't Spul speelde hij in vrijwel al-
le volgende voorstellingen en gaf
verschillende personages gestalte.
De jonge schrijver Haverschmidt
in 't Wee en de ingekwartierde
Duitser Schulz in Verduisterd zijn
maar een paar voorbeelden. In
KOLK brengt Rob de kunstenaar
Jacob Visser tot leven. „Jacob is
een ambachtsman die leeft rond
1455Hij maaktglas-in-loodramen
volgens de toen heersende normen,
maar hij wil meer. Hij werkt altijd
met een goddelijke boodschap, hij
maakt kerkramen, maar hij wil
meer werelds zijn. Het gevoel
vormgeven. Hij symboliseert daar-
mee het einde van de donkere Mid-
deleeuwen en ziet letterlijk en fi-
guurlijk het licht." Lijkt Rob op de
kunstenaar? „Da's een moeilijke
vraag", vindt Rob, „ik weet name
lijk niet wat een echte kunstenaar
is of voelt. Ik denk eigenlijk dat ie
mand die zich kunstenaar noemt
meer een kunstenmaker is. Een
echte kunstenaar weet niet dat hij
kunst maakt. Het moet er gewoon
uit en hij is daar constant mee be
zig. Jacob is er ook zo een. Hij ziet
het gewoon niet. Hij is blind voor
wat hij eigenlijk zoekt. Pas na een
aantal emotionele gebeurtenissen
komt hij in contact met de mensen
om zich heen en treft hem de vonk
die hij nodig heeft. Ikzelf zoek ook
vaak naar de juiste vorm om men-
sen duidelijk te maken wat ik be-
doel. Maar iedereen doet dat ei
genlijk."
Rob leeft helemaal naar de voor
stellingen toe. „Ik ben erg be-
nieuwd naar het geheel, hoe komt
het er uit te zien op de locatie, met
de kostuums en de muziek. Het is
nu heel moeilijk je tijdens de repe-
tities een beeld te vormen van wat
er gaat gebeuren. Ik ben toe aan het
kader waarin alles geplaatst wordt
en gelukkig is dat bijna zover.
Dat het SCHAT van grote beteke-
nis is voor Rob wordt ineens dui
delijk als de naam van zijn onder-
neming ter sprake komt. Zijn cafe
op de Hoogstraat is genoemd naar
het eerste stuk waarin hij speelde.
,,'t Spul is een verbastering van
Het Spel. Ik vat dat op als het spel
tussen de verschillende culturele
disciplines binnen Schiedam. Door
het SCHAT zijn die dichter tot el
kaar gekomen. Muziek, theater,
dans, alles smolt samen. Dat vind
ik mooi en zie ik ook elke keer
weer terug. Bijvoorbeeld na de re-
petities. Er springen er een paar
achter de piano hier. Iedereen doet
mee. Dan maken we ook een beet
je kunst."
Rob van Klaarwater als Jacob Visser.
Dat Stichting SCHAT-produc-
ties na al die jaren een goede
naam heeft opgebouwd is be-
kend. Maar zonder steun van al-
lerlei mensen en organisaties in
Schiedam, kunnen de voorstel
lingen van SCHAT geen door-
gang vinden.
De realisatie van KOLK wordt op
allerlei manieren door de bevol-
king van Schiedam mogelijk ge
maakt. Bij een productie als deze,
waarbij de hele voorstelling is op-
gehangen aan De Oude Sluis, kun
je bijvoorbeeld niet om de omwo-
nenden heen. Al vanaf begin mei
krijgen zij een hoop drukte voor
hun deur. De decors worden opge
bouwd, een extra kade-rand wordt
aangebracht en paaltjes en hekjes
verdwijnen.
Aangezien het verhaal zich af-
speelt in vier verschillende perio-
des in de geschiedenis, moet er
heel wat aan te pas komen om de
ontwikkeling van Schiedam in de
loop der eeuwen te kunnen uitbeel-
den. En alsof dat nog niet genoeg
is, is het tijdens de voorstellingen
natuurlijk ook een drukte van be-
lang. Sommige huizen spelen zelfs
een grote rol in het verhaal, acteurs
lopen in en uit en zullen zich regel-
matig in de panden moeten verkle-
den. Hele routes zijn gemaakt zo
dat de acteurs voor hun opkomsten
de weg door de huizen en hun ach-
tertuintjes, steegjes en achterdeu-
ren kunnen vinden. Dit alles dient
natuurlijk een hoger doel, een ge-
weldig spectaculaire voorstelling,
die niet mogelijk was geweest zon
der de geweldige medewerking
van alle omwonenden.
I?
