Historie Zuidwijk, Pendrecht, Tarwewijk en Zuidplein in 'Charlois - Wonen in de schaduw van de metrobaan' maasstad raw Rein Wolters samensteller van deel 14 'Rotterdam in voorbije dagen' Charlois geldt als een veelzijdig woongebied met bijna 67.000 inwo- ners. De deelgemeente van Rotterdam kent uitersten. Historische panden gaan in harmonie met eigentijdse nieuwbouw. De rust van het Zuiderpark staat in schril contrast met de gonzende bijenkorf van het Zuidplein en Ahoy'. Geronk van scheepsmotoren overstemt de rust van kabbelende golven in de havens aan de west- en noordkant. Wie het ondanks geluidsgewenning nog hoort, weet wanneer de metro passeert. De bovengrondse verbinding voor het openbaar vervoer snijdt Charlois als het ware in tweeen. Vandaar de boektitel 'Charlois - Wonen in de schaduw van de metrobaan', geschreven door Rein Wolters. Het is zijn tweede deel over de deelgemeente Charlois. In november 2000 werd het eerste gepresenteerd met als titel 'Charlois - Van agrarisch dijkdorp tot deelgemeente'. IBll m QgmgfiBi door Elisabeth Schop Charlois maakte een enorme groei door in het kader van de wederopbouw van Rotterdam. De gevolgen van de Tweede Wereldoorlog waren vooral de eerste de- cennia na de brute bezetting nadrukkelijk merkbaar. In Zuidwijk en Pendrecht werd de pijn na het opleveren van de eer ste woningen al snel verzacht. Het waren voor die tijd moderne wijken met goede woningen en prima voorzieningen in de omgeving. Het verval zette na 35 jaar al in. Ondertussen zijn in de twee tuinwij- ken van Charlois tal van woningen ver- vangen door nieuwbouw en wordt kei- hard gewerkt aan ook andere vernieuwin- gen. Rein Wolters beschrijft de omm- zwaai in zijn boek en staaft de historie met veel data en namen van betrokkenen. Het was aan wethouder A.J. van der Vlerk voorbehouden op 15 juni 1957 op Vader Klarendag de eerste steen te leg- gen voor het clubhuis van de speeltuin- vereniging Tarwewijk, dat door de leden vervolgens zelf is afgebouwd. Burge- meester Van Walsum opende het gebouw aan de Mijnkintstraat 5 op 31 mei 1958. De vereniging was tien jaar eerder opge- richt. Mensen van het eerste uur waren J.M.K. van der Vloet, het echtpaar W.Th. Butzelaar en P.M. Snelders-Beckman. Butzelaar was bewoner van de Mijnshe- renlaan en Snelders-Beckman en Van der Vloet woonden in de Tarwebuurt in de Tarwewijk (tussen buurt en wijk bestaat een nadrukkelijk planologisch verschil), dus in de directe omgeving van het speel- tuincomplex. Decennia achtereen was Snelders-Beck man de drijvende kracht achter het succes van het jaarlijkse kinderkamp van de ver eniging. In juli 2000 werd het vijftigste gehouden, niet meer onder haar leiding, maar onder die van haar opvolger Peter Gouw. Door de jaren heen manifesteerde de speeltuinvereniging zich als een rusti- ge doch regelmatig innoverende organi- satie, die met de activiteiten en de kwali- teit van de speelwerktuigen op het com plex doorgaans op het eerste plan stond. Een bekende heilsoldaat op Zuid was oma Heiltje van der Zalm. Ze woonde in de Tweebosstraat in de Afrikaanderwijk. Op zaterdagavond struinde ze de kroegen in de omgeving af en hield de bezoekers een collectebus onder de neus. Nadat ze als gevolg van een slopende ziekte niet meer kon lopen, deed ze haar godvruchti- ge werk vanuit een invalidenwagen, zo'n driewieler met handbediening. Jaren ach tereen had ze een vaste stek op het win- kelcentrum Zuidplein. Als Rein in de om geving moest zijn, zocht hij heilsoldaat altijd even op, maakte een praatje met haar, vroeg naar haar gezondheid. 'God waakt over me', zei ze dan. Maar niet die keer dat Rein haar in tranen aantrof. Even eerder had ze haar collectebus onder de neus gehouden van een junk. 'Krijg de te- ring, klotewijf,' kreeg ze toegevoegd. Daar bleef het niet bij. De onverlaat druk- te zijn peuk uit op de bovenkant van haar hand, met een brandwond tot op de twee de graad. Bij een drogist kocht Rein brandzalf en verband. Dankbaar keek ze hem aan. 'Je bent een goed mens.' Op zijn vraag naar het signalement van haar aanrander, zei ze: 'Jongen, zoek geen moeilijkheden. God heeft het allemaal gezien en zal op zijn manier straffen en belonen.' Niet lang daarna stond Heiltje niet meer op haar vertrouwde plek. Haar gezondheid was verder achteruit gegaan, vertelde een collega-heilsoldaat. 'Ze komt niet meer buiten.' Enige tijd later overleed ze. Graag had Rein deze 'we- reldvrouw', die alleen maar dacht aan het welzijn van anderen, de laatste eer bewe- zen. Van de hand van Rein Wolters zijn in de afgelopen drie jaar boeken verschenen over de Afrikaanderwijk, Noordereiland, Feijenoord, Hillesluis, Hoogvliet en Charlois deel 1. In het najaar verschijnt van zijn hand 'Bloemhof - Een tuindorp in een stadswijk'. Zes delen zijn geschre ven door Herman Romer. Deze gaan over Katendrecht, Centrum, Kruiskadekwar- tier, Scheepvaartkwartier, Leuvekwartier en de Zandstraatbuurt. 'Charlois - Wonen in de schaduw van de metrobaan' bevat 120pagina's met 101 foto 's en is uitgevoerd in paperback. Au- teur Rein Wolters. Uitgeverij: Europese Bibliotheek te Zaltbommel. Prijs 29,90 gulden. ISBN 90.288.2698x. de vrouw die hij beqeerde mmt* Het filmtheater Harmonie bepaalde in de twintigste eeuw tussen de jaren dertig en zeventig de drukte in de Gaesbeekstraat in de Tarwewijk. Vooral voordat de voorstelling begon in het ruim driehonderd stoelen tellende theater was het druk in de straat. (foto's: collectie H. van der Schoor). Charlois is sinds 1 januari 1973 een deelgemeente van Rotterdam. De ge- schiedenis gaat verder terug dan deze datum, die overigens wel geldt als een ommekeer in de bestuurlijke historie. Tot aan 1895 was Charlois een kleine zelfstandige gemeente met maar enkele duizenden inwoners. Deze woonden verspreid door het gebied met als kern de Oude Kerk bij de Charloisse Kerks- ingel. Het grondgebied van de huidige deelgemeente valt geheel binnen het gebied van de voormalige gemeente Charlois. Andere zelfstandige gemeenten in de om geving van Charlois waren onder meer Hoogvliet, Pernis, Poortugaal, Rhoon, Barendrecht en IJsselmonde. Kort na de annexatie door Rotterdam begon de groei. Dat was mede een gevolg van de expansie van de haven en de industrie. De Doklaanbuurt werd gebouwd, evenals de omgeving van de Wolphaertstraat, Katendrechtse Lagedijk en omgeving, Grondherendijk en de Ambachtenbuurt. Weer later kreeg de omgeving van de Slotboombuurt gestalte en daarna Carnis- se, de Eilandenbuurt, het Brabantsedorp (nooddorp), Wielewaal en de naoorlogse tuinwijken Zuidwijk en Pendrecht. Ten- slotte kreeg de bebouwing van het Zuid plein vorm. Het maakte dat Charlois in de jaren zeventig van de 20ste eeuw ruim tachtigduizend inwoners telde. De historie van Charlois gaat ver en is breed en diep. Bij de samenstelling van zijn nieuwe boek heeft Rein Wolters een keuze gemaakt van feiten en herinnerin- gen vanaf ongeveer 1940, in het bijzon- der van Zuidwijk, Pendrecht, Zuidplein en Tarwewijk. Soms gaat de historie over de grens van die tijdsperiode heen. Dat heeft hij gedaan om daarmee de latere historie te verduidelijken. Zoals altijd heeft Wolters ook dit boek voorzien van persoonlijke herinneringen en anekdotes. Hij begint er zijn boek zelfs mee. Melk- boer Wim Houtbraken liet hem als joch van zeven, omstreeks 1953, kennismaken met de Millinxbuurt. Houtbraken ging gebukt onder griep. Overigens voor hem geen reden om het bed te houden. Er moest brood op de plank komen, ook in het gezin van een zieke, zelfstandig wer- kende melkbezorger. Sinds een jaar was Rein knecht bij zijn broer Cor, ook een melkboer, met wie Wim Houtbraken een pakhuis deelde in de Steinwegstraat in de Afrikaanderwijk. Cor zei die woensdag- middag, nadat Rein van zijn lagere Sint Franciscusschool in de Christiaan de Wetstraat eerst thuis twee boterhammen naar binnen had geschrokt en zich ver volgens bij hem had gevoegd, dat hij broer Wim maar moest gaan helpen.Cor had het nog niet gezegd, of Wim kwam aanrijden in zijn Crijnsen, een van de eer ste naoorlogse elektrobezorgwagens. Even tevoren had Wim lege flessen ge- lost in de remise van melkfabriek De Combinatie in de Bothastraat en nieuwe voorraad ingeladen. Zijn neus leek op die van een drinkebroer en zijn stem had iets weg van een verstopte bromfietsuitlaat- .Via klanten in het voor jonge Rein geen geheimen meer hebbende Bloemhof en op de Dordtselaan, kwam het duo terecht in de Millinxstraat. In die buurt was Rein nog nooit geweest, dus keek hij er goed rond. De woningen bevielen hem wel en de mensen ook, maakt hij de lezers deel- genoot in het eerste hoofdstuk. Rein ervaarde de klanten aan wie hij hun pan met melk aanreikte of de flessen kof- fiemelk, gortepap of via als vriendelijk mensen. In de Moerkerkestraat, op de hoek met het Mijnsherenplein, stond een groot schoolgebouw. Dat Rein daarmee zes jaar later iets zou hebben, wist hij op dat moment uiteraard niet. Wim Houtbra ken had veel klanten in de Millinxbuurt, bijna alle straten werden aangedaan. Het laatste adres was zijn woning aan de Wolphaertsbocht, aan het eind van de middag. Hij was zo ziek dat zijn wagen werd opigehaald voor de rit naar het pak huis. Wim gaf Rein twee kwartjes als be- loning en van Cor kreeg het knulletje als extra beloning een pakje smeerkaas mee naar huis. Dat was iets bijzonders voor die tijd. Het was een nieuw product. Met de Millinxbuurt kwam Rein opnieuw in aanraking in de tweede helft van de vijftiger jaren. Toen als leerling van de technische school Nicolaas Witsen in de Oranjeboomstraat. In de Moerkerkestraat Het metrostation Maashaven op 6 december 1967. Ruim twee maanden later stopten erde eerste treinstellen met passagiers. Dat was nadat prinses Beatrix en prins Claus het 6,4 kilometer lange traject officieel hadden geopend op vrijdag 9 februari 1968. De Binkhorst in de Horstenbuurt van Zuidwijk in de jaren zestig. Enkele bezorgers van bakkerij Van der Meer en Schoep reden toen al met accu- aangedreven elektrobezorgwagens rond, zoals op de foto. De Horstenbuurt is afgebroken. Erzijn eigentijdse woningen voor in de plaats gekomen. had zijn school een dependance, waar les werd gegeven in specialismen voor de verschillende vakken in de scheepsbouw- Reins opleiding als scheepsbeschieter, een deftige naam voor scheepstimmer- man, had tot gevolg dat hij op de helft van een schooljaar met mede-leerlingen in de school aan de Moerkerkestraat de fundering voor een expositie moest tim- meren. Dus overal panelen tegen muren bevestigen en het maaken van een logi- sche looproute maar de verschillende lo- kalen. Aan deze voorvallen moest Rein met een glimlach terugdenken tijdens het kennismakingsbezoek van burgemeester mr. I.W. Opstelten van Rotterdam aan de deelgemeente Charlois op maandag 22 februari 1999. Rein liep in het gezelschap mee in zijn functie van verslaggever van het Rotterdams Dagblad. De wandeling, met de bestuurders D. Lockhorst, L.B. Martijn, R.F. Landsbergen en D.J. Schrij- er bij toerbeurt als gids voorop, ging ook door de Millinxbuurt, waarvan het oudste deel (tussen de Weverhoekstraat en de Rijsoordstraat) omstreeks 1902 is ge bouwd. Het andere deel van de wijk kreeg pas omvang na bouwactiviteiten aan het eind van het derde decennium. De omgeving deed in 1999 zeker niet meer denken aan veertig jaar eerder. Na Spangen was de Millinxbuurt uitgegroeid tot het nieuwe zorgenkind van de gemeente Rotterdam. Rein herinnert in zijn boek ook aan bur gemeester mr. G.E. van Walsum. Op 3 juli 1952 werd hij gei'nstalleerd als de eerste burger van Rotterdam. Van Wal sum bleef dat tot aan zijn pensionering op 28 februari 1970. Hij en zijn vrouw heb ben een nadrukkelijk stempel gezet op de naoorlogse ontwikkeling van de stad. Voor het overgrote deel positief, maar af en toe met ook een negatieve uitschieter. Een daarvan is dat burgemeester Van Walsum zich halverwege zijn ambtspe- riode niet met hand en tand heeft verzet tegen de bovengrondse aanleg van de metro op de zuidelijke Maasoever. Het resultaat van de beslissing om de metro op Zuid niet ondergronds te stoppen, is anno 2001 nog duidelijk merk- en hoor- baar. Zeker op het tracegedeelte tussen de Rijnhaven en het station Zuidplein. Met name de Mijnsherenlaan - ooit een gegoe- de middenstandsstraat waar onder meer dokters, ambtenaren, onderwijzers, poli- tiemannen en ook advocaten woonden - is na de komst van het metroviaduct aan- zienlijk verloederd. Bovendien moest een aantal in uitstekende conditie verkerende woningen op de hoek met de Wevers- hoekstraat worden gesloopt voor de bouw van een bocht voor het trace bij de Zuidpleinflat. Enige jaren later is op die plek een brandweerkazeme gebouwd, aangepast aan de lijn van de metrobaan. Dat was allemaal niet nodig geweest als de gemeenteraad op 14 mei 1959 (met slechts een stem tegen) bij het besluit tot aanleg van een metroverbinding tussen het Centraal Station en het Zuidplein over een afstand van 6,4 kilometer had be- paald dat deze volledig ondergronds moest worden gerealiseerd. Maar dat laatste verzuimde de raad. De metro ook op Zuid onder de grond stoppen, bete- kende een uitgave van ongeveer 40 mil- joen gulden bovenop de 130 miljoen gul den die was begroot. Een mogelijkheid dit financiele gat te dichten was er niet, al is er volgens insiders toentertijd ook niet veel moeite voor gedaan. Zuid was toch maar Zuid, de boerenzij Van dat stempel heeft de bevolking van Zuid nog steeds hinder, al is het wel aan- zienlijk minder dan in de periode dat Zuidwijk en Pendrecht werden gebouwd. Oma Heiltje van der Zalm actief met Strijdkreet en collectebus in haar invalidenwagen, dit keer tijdens de beurs Binnenhuis in Ahoy' op 24 februari 1983. Ze schudt de hand van Lee Towers, die optrad voor een inzamelingsgala voor de stichting Systic Fibrosis. In het midden mede-organisator Joke van der Lee. W.Th. Butzelaar op 12 februari 1988 op 'zijn' speeltuin. Hij was een van de oprichters van de buurt- en speeltuinvereniging Tarwewijk. Daarnaast was de actieve wijkbewoner bestuurslid van de Rotterdamse Speeltuin Centrale en ook van de Nederlandse Unie van Speeltuin Organisaties (NUSO).

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Maaspost / Maasstad / Maasstad Pers | 2001 | | pagina 22