Herinneringen aan plaatsen waaralles beter was
m
T*
~r
ll.M.S. "VOLENDAM"
JEUGD REIS
I Y% SSk O Q Cit O H
ill €3 Id M
CX71
SPIJSKAART
Sept. - 16 Sept. 1945
ROTTERDAM - LIVERPOOL
13
4
ROTTERDAM - In november 1944 bereikten de regering in
Londen verontrustende berichten over de toestand van de kinde-
ren in de eerste bevrijde gebieden. Men besloot een regerings-
commissie in het leven te roepen die tot taak kreeg kinderen uit
bevrijde gebieden tijdelijk in het buitenland onder te brengen.
Beschermvrouwe van deze 'Nationale Commissie tot Uitzen-
ding van Nederlandsche kinderen 1945' werdPrinses Juliana. A1
in februari 1945 werd de eerste groep uit het bevrijde zuiden naar
Engeland gebracht. Later zouden er vele volgen, naar Zweden
ook, naar Zwitserland, Denemarken. Daar waar het allemaal be
ter was.
Door het gedeeltelijk mislukken van
de operatieMarket Gardenkon het
westen pas in mei-1945 bevrijd wor-
den. De hongerwinte was er de oor-
zaak van dat de situatie van de kin
deren in het westen veel ernstiger
werd bevonden. Op aandringen van
de regering werden plaatselijke co-
mites gevormd. Rotterdam reageer-
de bijzonder snel en op 12 Septem
ber stond dan de eerste groep van
459 Rotterdamse kinderen op de ka-
de, klaar voor vertrek naar Engeland
metde S.S. 'Volendam'. Onder hen
Lucie Meijers, in de officiele stuk-
R. M. S. "V 0 L E N D A M"
JEUGD REIS
ROTTERDAM - LIVERPOOL
13 SEPT. - 16 SEPT. 1945
Ontbijt
MiJdagmaal
Avondmaal
ken Maria genoemd naar haar eerste
naam, Jan Sintemaartensdijk en
Kees Verbeek, die zijn hele 'Engel-
se' leven met Cornelius is aange-
sproken. In maart troffen zij elkaar
tijdens de reiinie van het eerste Rot
terdamse transport. Het werd een
bijzondere ontmoeting, want al pra-
tend komen ze tot de conclusie dat
die periode van vier maanden, waar-
van twee in hutten (het waren barak-
ken, maar die naam was te zwaar be-
laden) in Cottingham en twee bij
gastgezinnen elders in Engeland,
van grote invloed geweest is op hun
verdere leven. Zo heeft Lucie al die
j aren contact gehouden met de leden
van haar gastgezin, woonde zelfs in
Engeland huwelijken bij van haar
broertjes en zusjes'Net als Kees en
Jan heeft zij bijzondere herinnerin
gen aan die tijd. „Ik paste precies
tussen vier kinderen. Als enig kind
vond ik dat een feest. Kreeg zelfs
een Raleigh Sport-fiets mee. Gewel-
dig." Kees koestert ook dergelijke
dierbare herinneringen. Er werden
feestjes gegeven ter ere van mij. Ik
woonde in een groot huis, had een
eigen kamer, had zelfs
een pyjama. Moet je in-
denken wat dat voor mij,
als achtjarige jongen,
toen betekende." Kort-
om, Kees Hep met zijn
hoofd in de wolken. Maar
kwam direct na terug-
komst met beide benen
op de grond. Zijn tand-
pasta was op en aan moe-
der werd om een nieuwe
tube gevraagd. Het ver-
zoek werd afgedaan met
kouwe drukte, flauwe-
kul. Tandpasta? Dat be-
hoorde absoluut niet tot
de eerste levensbehoef-
ten.
Alle herinneringen uit
die tijd, de foto's die hij
opgestuurd kreeg, de uit-
nodigingen en de brieven
van en aan zijn ouders
heeft Kees jarenlang be-
waard. Zelfs de brief die
zijn pleegouders aan zijn
eigen ouders stuurden.
Kees vist hem uit de map:
'(...)Het verheugt ons
Cornelis bij ons te heb-
ben en tot op het oogen-
blik is hij een heel goede
jongen geweest. In het
begin was hij erg stil en
het moet erg moeilijk
voor hem geweest zijn,
daar we geen Neder-
landsch spreken, zodoende moesten
we meestal, in gebarentaal spreken
Hij heeft aardige maniertjes,
zoodat we meenen, dat uit een goed
gezin komt, waar hij goed opgevoed
is, hetgeen een complement voor
Holland is. „Ja,ikgeloofzeker
dat ik in het begin heel stil ben ge
weest. Zat als een vogeltje op de
bank. Maar ja, wat wil je dan ook. Ik
sprak geen Engels en opeens zit je
daar. In een gezin waar niemand een
woord Nederlands spreekt." De
taalverwarring was dan ook groot.
Zo dacht Kees dat hij een ladder
meekreeg bij zijn vertrek. Dat
bleek een wash leather te zijn, een
gewone zeem dus." Ook Jan vertelt
een soortgelijke anecdote: „Bij de
ontvangst in Cottingham ving ik van
de toespraak van de burgemeester
iets op over: talk about. Even verder
stonden tafels gedekt, dus ik wist ze-
ker, tok en bout. We eten kip."
Evenals Kees is Lucie uitgebreid ge-
documenteerd en heeft, zoals veel
meisjes in die tijd, een dagboek bij-
gehouden. En net als Kees heeft zij
dat alles jarenlang bewaard, er bijna
nooit ingekeken. Weggestopt. Wat
moest je ermee? Het waren herinne
ringen die je met niemand kon de-
len. Dankzij de reiinie zijn de boe-
ken echter opengegaan.. Wat Lucie
in haar dagboek als eerste opviel
was dat eten ontzettend belangrijk
geweest moet zijn; in geen dagver-
slag ontbreekt een opsomming van
het genoten menu. Niet zo ver-
wonder-
lijk na-
tuurlijk,
ook al had
ikhet in de
oorlog
niet echt
slecht ge-
had. Maar
wat we
daar te
eten kre-
gen, over-
trof mijn
stoutste
verwach-
tingen, dat
had je ja-
ren niet
gezien.
Laat staan
gegeten.
Soep,
pudding,
tutti frutti.
Alles was
een feest-
maal. En
dat moest
natuurlijk
minutieus
beschreven worden. Het was niet:
waar het hart, maar waar de maag
van vol is, loopt de mond van over.
„Nou", reageert Jan lachend, „niet
alles was een feestmaal. Ik herinner
me nog heel goed de gestoofde vis in
een soort saus. Afschuwelijk. Maar
je moest het eten. Hoewel wij daar
als twaalfjarige jongens wel wat op
wisten. Het verdween met zakdoek
en al in de achterzak. Brrr, ik heb
sindsdien nooit meer vis gegeten."
En dan was er natuurlijk de lever-
traan, elken dag een lepeltje. Om aan
te sterken. Want daarvoor waren ze
in Engeland, die Rotterdamse
bleekneusjes. Zelf hadden ze geen
idee wat de reden van hun 'Jeugd-
reis' was. Jan herinnert zich de keu-
ringen op de Baan, met de bijhoren-
de inentingen. Waar die voor wa
ren? Geen idee. Je onderging het ge-
woon. Je stelde in die tijd geen vra-
gen. Een dergelijke uitzending zou
in een tijd als deze, bij gelijke om-
standigheden, volstrekt niet meer
kunnen. Wie stuurt zijn kinderen nu
zomaar weg voor vier maanden?
Naar onbekende omstandigheden?
Naar onbekende familie? Of we er
dan zo slecht aan toe waren? We zijn
gekeurd, wat de criteria waren weet
ik niet. Gewicht? Lengte? Geen
idee. Neem Kees. Hij mocht wel
mee maar zijn broer niet. Lucie heeft
niet echt honger geleden, maar
bleek na gewogen en gemeten te
zijn, toch in aanmerking te komen
voor uitzending. Alle dossiers zijn
vernietigd. Ik weet het niet." Rijst
de vraag of de uitzending van vele
duizenden kinderen naar Engeland,
Zwitserland, Zweden, Denemarken
eigenlijk wel zo nodig was. Jan
daarover: Ik denk dat we zonder
die reis hier
nu ook met
z'n alien ge-
zeten zouden
hebben. Maar
goed dat is
achteraf pra-
ten. Er was en
is geen con-
trolegroep.
Hoe het ook
zij, toen vond
met het blijk-
baar nuttig en
nodig, onze
ouders von-
den het goed.
Dus gingen
we."
In de meeste
gevallen is
het goed ge-
gaan, weet
Jan nu, na ja-
ren onder-
zoek. In een
heel enkel ge-
val ging het
mis. Goed
mis. Zoals
een meisje,
dat in Zweden in een ziekenhuis be-
landde en daar wekenlang vergeten
werd. De groepsleiding dacht dat ze
inmiddels terug naar huis was, het
ziekenhuis wist niet dat ze eigenlijk
bij een groep hoorde. Of een meisje
dat sexueel misbruikt werd in het
gastgezin. Incidenten. In 99,9 pro-
cent pakte het goed uit, aldus JanZo
goed zelfs dat er uit Engeland ver-
schillende verzoeken gekomen zijn
om het pleegkind te mogen adopte-
ren. Jan weet dat het in twee geval
len daadwerkelijk zo ver is geko
men. „Kijkmaarhieropdelijst: hier
staat nog de Nederlandse naam van
de jongen en hij is achterhaald, met
een Engelse achternaam." Er kan
slechts gegist worden naar de be-
weegredenen. Je kind afstaan aan
Engelse adoptie-ouders? Was de si
tuatie hier dan zo slecht? Deed men
zoiets in het belang van het kind al-
leen? Kon de ouder hier geen toe-
komstbieden? Of leek een toekomst
in Engeland iiberhaupt een betere?
Men kan het zich nauwelijks voor-
stellen. Lucie: Ik wilde niet meer
mee toen op de kade bij het afscheid
mijn vader in huilen uitbarstte.
Tuurlijk, ik ging toch, er was im-
mers geen weg meer terug en ik heb
het heerlijk gehad. Maar het af
scheid was toch moeilijk. Voor mij
en voor mijn ouders. Of ze dankbaar
waren voor de tijd die ik
in Engeland heb door-
gebracht? Zeker, we
zijn met z'n drieen nog
terug geweest naar mijn
pleeggezin, mede om ze
dat te vertellen. En ik
herinner me ook dat ze
ontzettend blij waren
toen ik na mijn vier
maanden verblijf terug-
kwam. Zij stonden zelfs
aan de kade, hoewel in
een brief had gestaan
dat dat absoluut niet
mocht. Ik weet niet of zij
dispensatie hadden of
dat zij er gewoon naar
toegegaan zijn. Maar in
ieder geval waren ze
er." De ouders van
Kees hadden zich wel
aan de regels gehouden
en stonden netjes hun
zoon op te wachten op
station Delftsche Poort
Stationsplein. Twee
keer moest Jan langs de
haag van ouders lopen,
steeds zenuwachtiger
ook, voordat zijn vader
hem herkende. „Bij de
kleding die ik van mijn
pleegouders had gekre-
gen, een pak en een win-
terjas zat ook een onver-
beterlijke Engelse pet.
Die droeg ik uiteraard.
In Engeland ben je nie
mand zonder pet, in Ne-
derland was het bijna een teken van
armoede. Dus herkende mijn vader
mij niet direct. En waarschijnlijk zal
ik er toch ook wat dikker uitgezien
hebben."
Druk bladerend in elkaars dossier
komen ze van het een op het andere:
Kerstmis, met kalkoen. Waarvan
Kees het spek dat eromheen gewik-
keld zat opat. De Christmas Cake
met muntjes. Jan, die zijn eerste
boodschap bij de bakker ging doen
en bij iedere stap 'half a loaf, half a
loaf' opdreunde. Die nooit meer een
Engels jongenskoor kan horen zon
der zich zelf in de kapel te zien zitten
temidden van alle Angelicaanse die-
naren.
Vier maanden duurde de reis, na
drieenvijftig jaar is de doos met her
inneringen opengebarsten. De dek-
sel gaat niet meer dicht. Nooit, daar
voor heeft de periode te veel invloed
gehad.
Mochten ernog mensen zijn die over
belangwekkende informatie be
BRUTO
NETTO
15434 TON
9197 TON
HOLLAND AMERIKA LIJN
CUNARD WHITE STAR LINE
schikken met betrekking tot boven-
staand artikel, dan kan contact op-
genomen worden metde heerJ. Sin
temaartensdijk, telefoonnummer
0180 - 413835. Hij kan nog veel ma-
teriaal gebruiken voor het boek dat
hij over deze uitzendingen wilpubli-
ceren. Foto's van de reiinie en vi-
deofdms kunnen nabesteld worden
bij Kees Verbeek, telefoonnummer
010 - 486 07 75.
LSI
Rotterdamse bleekneusjes na
meer dan halve eeuw herenigd
door Marcelien van Eijnsbergen
DeS.S. Volendam, hier nog in de oorlogskleuren, nam de 'bleekneusjes' mee naar Liverpool.
Na einde van de Duitsche plaag,
Eindelijk weer een voile (vuile?) maag.
Havermout met Melk
Gekookt ei met Gebakken Ham
Marmelade
Brood en Boter Koffie Thee
Heldere Groente Soep
Gekookt Hamspek met witte kool
Aardappelen Puree
Rijst Pudding
Brood en Boter
Koffie
Thee
Gebonden Koolsoep
Kip in Roomsaus
Spinazie
Geroosterde Aardappelen
Fruit Pudding met Custard Saus
Brood Koffie
Thee
Donderdag 13 September 1945,
De kleine Keessie Verbeek bij terugkomst
in Rotterdam, aangesterkt en wel.
De toenmalige burgemeester van Hull (links op de loopplank, met ambtsketting) bracht op
30 april 1946 een tegenbezoek aan Rotterdam en werd ontvangen door burgemeester
Oud, die midden op de foto staat.
De bleekneusjes, dag en nacht getooid met reddingsvest, tijdens de overtocht naar
Engeland.
Aankomst op station Hull, op doorreis naar Cottingham waar de kinderen
werden opgevangen in hutten.
De Rotterdamse kinderen in Cottingham.
