maasstad J sal r Ouwe Hollanders 'Zou het 'Stadskantoor net zo'n toren van onkunde zijn als bij ons de Vlaardingse V&D?' Door Pieter Kornelis van Ebscheuten-de Jong SCHIEDAM - „Ich binn ein Schiedammer", kopte Kor Ke gel ooit boven zijn Coolsingel. Onderweg vanuit Vlaardingen naar Rotterdam kwam je vroe- ger vanzelf door Schiedam. Op de Lange Nieuwstraat werd je dan een paar minuten tegenge- houden door een agent in een hokje die het verkeer modern zat te regelen en dan op de Koe- markt rechtsaf langs het prachti- ge Hema gebouw. Heel wat an- ders dan de fietsers en paard en wagens die bij onze molen op de Westlandse weg een 'verkeers- 'agent met zo'n ingewikkeld draagbaar verkeersbord in be- dwang werden gehouden. Omdat een stiefzus van me moeder in het Herenpad op de hoek van de Broersvest woonde stopten we 1 x per jaar wat langer dan 5 minuten in zwart Nazareth (geen idee toen wat het betekende en nu nog maar half). Vanuit het raam konden we daar naar de rawhide van de kudde koeien kijken die dwars door het centrum naar het slachthuis aan de Vlaardingerdijk werd gedreven. Schuin aan de overkant zag je de ruine van een historische toren. Al- tijd jaloers geweest dat zij wel zo'n echt Ivanhoe ridderkasteel hadden en wij niet. Voor we dan weer te- rug naar Vlaardingen gingen kreeg ik een ijssie bij La Venezia in de Passage waar je dacht dat het Parijs was, zo'n grandeur straalde dat uit. Terwijl wij in de 70er jaren een so- cieteiten cultuur van drive in Dis co's hadden met Boeddha Sound, Tommy van TNT en Martin Green als gegarandeerde publiekstrek- kers, kon je in Schiedam naar Oud Holland en de Tempel en Quibus waar het geheid vechten, duistere muziek en blowen was op het ni veau van Dordrecht, Eindhoven of Arnhem waar de blues en soul van de nieuwe Nederlandse jeugdcul- tuur vibreerde. Dat is dus heel lang alles geweest wat ik van Schiedam af wist. Toen ik drie jaar geleden voor een 'Schiedam heeft tenminste een echt Ivanhoekasteel'. project wat wilde weten over jene- ver bleek dat ik daarvoor bij een museum terecht moest en dat de Hoogstraat niet meer uitsluitend bevolkt werdt door campingsmo- kings maar dat ook Schiedam in de pas liep met herintredende stads- wachters die uit hun domicile keu- kens waren ontsnapt via een ba- nenpoel of uitmelkbaan. Hoog tijd dus om me door Schie dammer Frank Willemse bij te la- ten spijkeren over het huidige wel en wee van onze Oosterburen. Een wandeling over de Lange Ha ven langs Arcade, het Kanton ge- recht, Musis Sacrum, De Vonk en de Korenbeurs wordt telkenmale onderbroken door praatjes van Frank met bekenden die vertellen dat slapende ambtenaren en slappe politici decennia lang niet konden bedenken wat Jan des Bouvrie in 1 oogopslag zag tijdens een etentje bij Hosman en Freres. NL. dat een scherpe blik en een blik verf vol- doende zijn om een ping pongzaal om te toveren in een verkooppaleis met historisch cachet. Dat de ge- meente 50.000 gulden in het water van de Korte Haven gooit voor een 'haalbaarheidsonderzoek' naar een parkeergarage. Dat de 'Grote om- loop' niet eindigt of begint bij de Korenbeurs maar Zijdevelds be- stuurlijke afloop is die de leegloop van de Hoogstraat niet zal stoppen omdat de keurige visite van Jan des B. liever onder water parkeert met uitzicht op de vrijheid en di- recte ontsluiting via de A16. Ze praten over van alles, dat Martin Green zo'n beetje in zijn eentje de popcultuur heeft gedragen, de Amazing Stroopwafels die een co ver foto kwamen maken, dat Baas- sie een tonnenmaker was in de achterstraatjes waar Frank de laat- ste vleugjes sfeer opsnoof van het oude Schiedam, dat MCM de Groot een liberaal was die in 1880 met sociale ideeen de arbeiders wilde verheffen en het Volkshuis met die intentie aan de gemeente schonk die het nu voor yuppie con- sumptie geschikt wil maken. Dat ook de Roelants panden met yup- pengeld gered zullen worden en hoe de sociale woningbouw 100 Foto Roger van der Kraan meter verderop aan de Korte Ha ven goed weergeeft hoe laag de ambtelijk/politieke/overheidskwa- liteitsprioriteiten liggen waar het stedebouwkundige samenhang be- treft. Dat films projecteren op de scheepszeilen van een vloot prach- tig opgeknapte historische binnen- vaartschepen een fantastisch eve- nement is, al bleek bij de ligplaats verdeling dat een ambtenaar geen partij is voor de ruwe bonken van de vrije pleziervaart (diezelfde ambtenaar riep hardop dat hij geen verstand van zaken had toen hij een gereformeerde societeit met een hervormde societeit wilde la- ten fuseren want hun samenscho- lings frequentie voldeed niet aan de moderne economische wetten van gebruiksefficientie die zeggen dat zo'n mooi haven pandje dan beter voor yuppie verkoop ter be- schikking gesteld kan worden. Lekkere lange volzin om de Schie- dammers langzaam te leren lezen). De fusies en privatisering van ge- meentelijke diensten in kader van de stadsontzieling, de diepe achter- grond kwaliteit van Musis waar ze in Rotterdam een puntje aan kun- nen zuigen Was dit allemaal lekker ouderwet- se roddel en achterklap van klets- majoors of waren het objectieve waarnemingen van betrokken bur gers? Zou het 'Stadskantoor' net zo'n toren van onkunde zijn als bij ons de Vlaardingse V&D een eco- nomisch sociaal stedebouwkundig en geograftsche misser is? Schiedammers moeten schijnbaar niet alleen wikken en wegen wat ze willen bewaren, maar ook leven met visieloze onkunde, democrati- sche compromietjes en wethouders die zo graag hun naam voor eeu- wig willen bewaren dat ze daar voor met hun deeltijdgenote in IKEA land het Ali ABBA plein gaan verzinnen. Veel van dit be- stuurlijke amateurisme kwam me erg bekend voor uit mijn eigen goede stad V. En het ergste moest nu nog komen. Gelukkig staan we af en toe stil ge- leund tegen zo'n typische rode brandkraan om kenmerken van ei- genheid te vergelijken of ontdek- ken. Tijden de wandeling naar het ko- nijnenbuurtje achter het voormalig Hermes DVS veld vertelt Frank me over de stadsvernieling. Zoals het 'Gat van Bolmers' dat dan wel geen metrostation is geworden maar toch een lintje voor de moeite waard bleek. En het kunstproject van Warmenhoven en Hellemons die samen met burgemeester Scheeres een bus vol Japanners en heel veel pers naar het Japan Cen tre lokten. Eindelijk hoorde ik een naam die me iets zei. Peter Helle mons kende ik van de blote brief- kaart die hij onder poliitieke druk uit roulatie nam, Hij wilde me geen exemplaar geven. Jammer. Waarom Schiedam grote steden- geld krijgt voor achterstandsgebie- den werd me duidelijk toen we via het Vendelhof en Herautenpad bij de asbestflats an de mgr. Nolen- slaan aankwamen. Een uitermate trieste omgeving die lichtjaren ver weg staat van de arbeiderspaleizen die in de jaren 60 hoopvol betrok ken werden door mensen die hun kinderen alles gingen geven wat ze zelf te kort waren gekomen. De meesten zijn overhaast weer ver- trokken naar duur betaalde buiten- wjiken, de vaak oudere achterblij- vers hebben dikke pech. De enkele kwaliteitsflat die is opgetrokken tussen de opgestapelde woonblok- ken lijkt niet voldoende om het on- derscheid tussen geld en armoede en autochtoon en allochtoon op te heffen, getuige de telling van scho- tel antennes. Ook de Zoetermeer moderne metrotunnelbuis die mid den in een woonwijk uit de grond opduikt zal dit schone doel niet dienen. Want net zo overdwars als de Gorzenezen hun SVV omruil- den voor Feyenoord, zo slaan de Nieuwe Nederlanders diagonaal het oude Schiedam over om recht- streeks naar een grote broer in Rot terdam te gaan waar alle voorzie- ningen zijn die zijzelf menen nodig te hebben. Kijkend over de ruimte van het bouwterrein zagen we dat de 4 mo- lens en katholieke kerktoren prachtig de ronde vormen van de oude binnenstad accentueerden. Teruglopend over de Van Haaren- laan herinnerde ik me het ongeluk van de vrachtwagen die op een klas schoolkinderen inreed. Daar werd ik toch weer even stil van. Onderweg langs de Ooievaarsteeg naar de koffie in cafe van Diggelen wees Frank me op het bord dat ex- wethouder Adri Reijnhout voor zijn kop heeft. Zo groot als een brug en toch niet te zien vanuit het erkertje op Schie no. 84. Het Stadserf dat een wel heel erg grote pronklijst is voor een basi- liekje van 3e garnituur,de hoop weggemoffelde oude stenen waar- uit Ivanhoe nooit meer weg zal rij- den, het 'Lijden en leven van Li- duina' waarin Kor Kegel las dat Huisman niet alleen decadent was maar ook grof fout, de Koemarkt met zijn onbenullige huttenbouw, de parkeergarage die uitmondt tus sen een cafe terras en winkelende voetgangers, de nieuwe Passsage die het hoogte verschil tussen Hoogstraat en Broersveld op ver- rassende wijze ontsluit, het woon- huis van Biesheuvel, havengorde- lyup Hadders die het TNT logo ontwierp, Toth die op de lagere school niet kon reRenen maar daar wel miljonair mee is geworden en nu in een Rolls Royce rijdt en mo- nopolie speelt met jenever en ha- ring pakhuizen, Jonker Roelants, stadsfilmer Jan Schaper, Bas de sloper die hier een bouwer blijkt te zijn, de schaduw van de 1001 ba zar, de dam die het begin was en het eind. 'Schiedam bouwt aan een buiten- gewone stad?' De bestuurscursus- sen van de VNG Vereniging Ne derlandse Gemeenten lijken van de middelgrote steden incluis Schie dam klakkeloos uitwisselbare woonmodules voor de hedendaag- se zielloze mens te hebben ge- maakt. En alleen yupengeld en pri- ve initiatieven lijken voor kwaliteit in de stad te kunnen zorgen... 'Schiedam, te klein voor een we- reldstad en te groot voor een dorp' Vinex perspex omnium perplex. Talloze andere verschillen, nog snellere metro/tram verbindingen, aanleg A4, hergebruik vrijkomen- de bedrijfsterreinen, het witte win- keltje -en vele parallelle herken- ningen- Fortuna Vlaardingen, fu- sie zelfstandige Nuts diensten, zie- kenhuis/gekkenhuis, stadsver- woesters, teloorgang oude indu- strieen, Musis, stamkroegen, leeg- stand oude winkelkern, ambtelijk morsen en politiek knoeien: ik ben maar al te blij dat ik een Vlaardin- ger ben. De Korenbeurs. Foto Roger van der Kraan 'Vlaardingers zijn betere mensen maar Schiedam is een mooiere stad' Door Frank Willemse VLAARDINGEN - „Als ik zo Schiedam zie dan ben ik blij Vlaardinger te zijn." Zo die zit. Aan het woord, Peter de Jong, mijn Vlaardingse gast die ik pro- beer Schiedam uit te leggen. Kei- harde woorden die ik opvat als kritiek op Schiedam. Mijn Schie dam. Of zie ik dat fout maar zijn het verhulde complimenten voor zijn stad Vlaardingen? Zijn stad die hij gisteren -toen hij mij daar rondleidde- nog zo afbrandde: Vlaardingen met z'n mislukte centrum, nieuwbouw die al weer oudbouw is. Blunders. Wiens schuld? Volgens mijn gids door blunderende politici zonder visie als wethouder Bas -de Slo per- Goudriaan van de PvdA of politieke melkboer Teun de Bruin. Of de feodale megalomaan burge meester Heusdens die Vlaardingen in de vaart der volken wilde opsto- ten. Een stad vol toekomst met wel 150.000 inwoners; te beginnen met een hypermodern winkelcentrum: het Liesveld. Resultaat; de wet van de remmende voorsprong. Vlaar dingen krimpt en vorig jaar is het Liesveld alweer grondij ver- bouwd. En toch houdt Peter de Jong van Vlaardingen? Kwaad, nee meer verdrietig is mijn Vlaardingse gids als hij zijn dage- lijkse rondje Vlaardingen loopt. Wonend in hartje stad aan de Oude Haven. Buiten wijst hij op wat hij noemt de Apenrots, hoek Westha- venkade en Blokmakersplaats. Vol ergernis wijst hij op de 'Door- steek' dwars door de aaneengeslo- ten oude pandenrij van de Westha- venkade. Het middeleeuwse stra- tenpatroon gewoon genegeerd door politici zonder historisch be- sef. Grootheidswaanzin in de jaren zestig. In plaats van sierlijke au- thentieke havenpanden, een weg dwars door het hart. Het doet mijn gids huiveren. En wat staat er nu? Nieuwbouw van (g)een kwaliteit waar Neder- land vol mee staat. Zoetermeer, Spijkenisse, Bijlmer of Liesveld: zoek de verschillen. Nog een voorbeeld? Het kolossale V&D pand midden in het centrum. Mooi? Ja, maar dan alleen Oost- Duitsland. Of wat dacht je van het indrukwekkende viaduct Liesveld dat feitelijk doodloopt. Vlaardingen, een langgerekte stad aan de haven, een lang lint langs het water richting zee. Vroeger, nog maar veertig jaar geleden, een De sloop van het Kolpabad. Veel Vlaardingers verlangen nu naar een nieuw buiten bad. Archieffoto Roger van der Kraan levendig oud centrum met winkels, kroegen en kerken. Maar ook met een arbeidersbuurt met steegjes*en hofjes. Daar is Peter geboren. Daar ergens tussen Liesveldviaduct met het modeme Veerplein met de koopbunker van V&D. Als het niet zo triest was zou je erom moeten lachen. Je kan er zo mee naar tv— programma 'Wat kost dat?' of naar 'Bloopers'. Vlaardingen eens een oud, trots vissersdorp. En nu? Harde oordelen, harde verwijten maar Peter de Jong mag het zeg gen, hij houdt immers zoensveel van Vlaardingen en zijn inwoners. Daarom bewaart hij 'alles' over Vlaardingen, daarom is hij uitge- ver van boekjes als de Almanak 2001 en redacteur van de Zwart- Witte Vlaardinger. Hij dicht en schrijft. Verhalen over vissers, ar moede maar gezelligheid met een vleugje weemoed. De melkboer op de hoek, de stoomfluit van kisten- fabriek Verburg of de ENCK die super of fosfaat werd genoemd en waar zijn pa werkte. Altijd over gewone mensen, soms hard en ruw maar altijd recht-door-zee en daar om ongewoon in deze tijd met z'n yuppies, koopsompolissen en pri- veklinieken. Lopend door Vlaardingen ontmoe- ten wij, nee hij, op straat allerlei mensen. Winkeliers, buren en pas- santen. Mensen die hem kennen als schrijver of als (over)schilder van oude reclame teksten op de ge- vels. Vaak gewone Vlaardingse mensen die 'effe iets kwijt moeten' of gewoon een praatje maken. Zo als Tessa een kordate vrouw met pensioen. Zij wordt amicaal be- groet met: „Hai, Tessa ouwe socia list van de Paasheuvel." De kwie- ke Tessa begint meteen uit te varen tegen de stadsbestuurders en klaagt over de leegstand van winkels in de Hoogstraat. Als ik vergoeilij- kend -om haar wat op te beuren- zeg dat tegenwoordig elke stad wel 'n dichtgespijkerde Hoogstraat heeft zonder middenstand waar al leen Blokker, Zeeman en Halfords overblijven', riposteert Tessa fel met: „Wat koop Ik daarvoor, voor- lopig staan die panden wel leeg, hoor". Vlaardingse mensen met het hard op de tong. Ik hou daar- van; net Schiedammers, zou ik zeggen. Peter de Jong is geboren in 1956. Geboren en getogen in het oude centrum. Als schoffte van net twaalf jaar ging hij naar de scheep- vaartschool om in de voetsporen van roemruchte zeebonken te kun nen treden. Van 1968 tot 1978 weg geweest. Werken op de binnen- vaart naar Duitsland, in Ierland en de wereld rond op een zeesleper. Terug in zijn stad bleek zijn Vlaar dingen veranderd; een nieuw cen trum met grote nieuwe wijken vol met arbeiderspaleizen en beter ge- situeerde goudkustjes. Peter ging wonen op de Westha- venplaats waar vroeger de Slaven- burgs Bank zat. Hij heeft daar een van zijn pseudoniemen aan te dan- ken. Peter Boven de Bank stond boven zijn alcoholische rekening. Voor zijn deur twee mooie oude huisjes met zadeldakjes. Peter be gint te vertellen over vroeger... en zal niet meer ophouden. Op de stoep drie tegels met voetafdruk- ken van plaatselijke 'beroemdhe- den'Ted van der Parre -krachtpat- ser-, Chiem van Houweninge -tv- schrijver van Zeg eens A- en Ge rard van der Berg. Wie? Van de NCRV quiz 'Zo vader, zo zoon'? Geen tegeltje of straatnaam voor Vlaardinger Koos Vorrink of Fe- nand van den Oever. Niet te vergeten zijn de blunders van de regenten in de opbouwjaren vijftig en zestig. Met de nieuwe brug over de haven werd de Schie- damseweg verbreed en dus aan een kant gesloopt. Een-grote-door- gaande weg met viaduct dwars door de stad. Alleen jammer dat de havenfagade hiervoor doorbroken moest worden en dat de Vondel- straat in een haakse hoek aan de andere kant van de binnnenstad lag. „Zeker een dronken uitvoer- der", zegt Peter „Drie graden naar links en en de weg was wel goed uitgekomen." Het doet hem pijn doen maar hij houdt zich groot. Hier is zijn ge- boortewijk van de jaren vijftig; met straatjes en stegen. Ingeruild voor de vooruitgang. Hij noemt het de Wederafbraak met als symbool het allerlelijkste gebouw van Ne- derland: het V&D gebouw van ar- chitekt Kraaijvanger. Over de GVD of Gruwelijke Vroom en Dreesman heeft Peter met z'n vele aliassen (Har Pekel ing, P.K. van Ebscheuten of Walt. Wonderland) een boekje gemaakt. Citaat: „Het enige gemotoriseerde verkeer wat we kende was een ijzeren hond van de waterstoker die eens per week de straat inreed... Mijn oma woon de aan de overkant, links daarvan tante Ger, rechts tante Geert, een deur verder me ome Aad, naast ons familie de Licht en de rest van hun en mijn familie in de Steinstraat, Wettstraat en Riebeeckstraat." Zo schrijft hij over z'n jeugd in de Transvaalbuurt waar nu het win kelcentrum is. Voort gaat onze tocht via arbei- derswijken, havens, mooie of juist verziekte oude huisjes zoals op de Korte Dijk. Hij vertelt over de plannen voor het volbouwen van het Buizengat. Eens drukke haven vol met scheepwerven voor loggers, aken en klippers. Toen hij als jongetje opgetogen wachtte op de reusach- tige golf -die viel meestal wel te gen- bij de tewaterlating van een nieuwe schuit. Nu een leeg en ver- vallen bouwterrein voor luxe stadsvilla's van meer dan vijf ton. Kwakkelstein, Kornaat, VMV en Hoogendijk. Mooie oude namen. Vlaardingen met zijn vaart en de sluizen van Delfse Veer: West landse schaatsers die midwinter hier de ijzermoppen kopen om als bewijs in een zakdoek op de rug de lekkernij heel terug te brengen voor de boerin. Hier vlakbij het centrum plots een verstild jaagpad met het kippebruggetje, twee jaar geleden gesloopt. Zie hier hoe de weilanden als een taartpunt zo de stad in lopen. Alles naadloos en verstild inelkaar overlopend. Het water van de Vliet, het gras van de Broekpolder en het begin van de let Vlaardingse college van B en W besloot de komst van het li/loermanmuseum tegen te houden, na protesten over antisemitische uitlatingen in een manuscript van dokter Moerman. Foto Roger van der Kraan stad. Vlaardingen meer dorps dan stads. Alhoewel even verderop de rijks- weg en de woonboulevard Hoog- stad je toeschreeuwt. MacDonalds torent er boven uit. Ernaast het Kolpabadterrein met huizen van deze tijd 'D'Engelse Boomgaert'. Weer zo'n dure naam uit 'n ge- schiedenis boekje. Even verderop. Een prachtige laan van oude bo- men met kiezelstenen: de boerderij van Moerman. Nu een enclave te- midden van lawaaiige nieuwbouw met lawaaiige namen als Hoogstad en Meubelboulevard. Dokter Moerman een echte beroemde Vlaardinger; vernieuwend onder- zoeker of kwakzalver van de eeuw? In elk geval een prachtige hofstede met opstallen en monu- mentale duiventil. Toch mag het oude huis geen Moermanmuseum worden van de politiek. Vlaardin gen op zijn smalst: woning op slot en niet meer naar omkijken. De V&D, volgens DeJong het lelijkste gebouw van Vlaardingen. Foto Roger van der Kraan

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Maaspost / Maasstad / Maasstad Pers | 2002 | | pagina 5