maasstad
De voikeren uit het Nabije Oosten
Gegroet, keizer Trajanus!
Beleefhet verleden in het Rijksmuseum van Oudheden
1
ROTTERDAM - Het is lastig voor te stellen dat je in een
gebouw kennis kunt maken met talloze eeuwenoude en
verloren beschavingen. Stelt u zich voor dat u binnen een
paar uur geheel op de hoogte bent van het oude Egypte, de
Grieken, de Romeinen, de Etrusken en Nederland in de
Romeinse tijd. Het lijkt onmogelijk, maar toch kan het.
Verscheidene facetten van de antieke geschiedenis zijn on-
dergebracht in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Om de geschiedenis van al de bovengenoemde voikeren en
tijdperken zo levendig mogelijk te maken is het sinds kort
mogelijk middels audiovisuele materialen een zo eigentijds
mogelijk beeld te krijgen van de Oudheid. Op die manier is
een uitstapje naar het Rijksmuseum van Oudheden een ei-
gentijdse 'reis' door duizenden jaren beschaving.
Beleven
Informatie
Ongeacht of de interesse van
de bezoeker zich voorname-
lijk richt op de Grieken, Ro
meinen of andere voikeren;
het interesseveld zal zeker
worden verbreed tijdens een
bezoekje aan het Rijksmuse
um van Oudheden. Alle pre
sentaties zijn uitgebreid en
laten eigenlijk nauwelijks
vragen over bij de nieuwsgie-
rige bezoeker.
Mummies
De Grieken
De Etrusken
De Leidse sleutel tot antieke beschavingen
door Daan de Neef
foto's Frank Greiner
Een dagje naar het Rijksmuseum
van Oudheden kan natuurlijk niet
los gezien worden van een uitstap
je in Leiden zelf. Deze stad aan de
Oude Rijn voorziet al voor een
groot gedeelte in de geschiedenis-
behoefte. Zo vindt de bezoeker de
Burcht: een heuvel van ongeveer
elf meter uit de twaalfde eeuw na
Christus. Onder deze burcht zijn
overblijfselen van nederzettingen
uit de tiende eeuw na Christus ont-
dekt. Niet alleen de Burcht; ook
het Stedelijk Museum de Lakenhal
en de Pieterskerk zijn zeker de
moeite waard om een kijkje te ne-
men. Een nadeel is wel dat al deze
bezienswaardigheden vrij ver van
elkaar verwijderd zijn. Wie zo veel
mogelijk geschiedenis om zich
heen wil voelen en niet de benen
uit het lijf wil lopen, kan gerust het
Rijksmuseum van Oudheden be-
zoeken.
Veel geschiedenisliefhebbers zijn
al lang bekend met het museum.
Tenminste: dat denken ze. Het
museum in zijn totaliteit heeft
een spectaculaire metamorfose
ondergaan. Half mei opende het
vernieuwde Rijksmuseum van
Oudheden zijn deuren voor het
publiek. Er is meer ruimte gecre-
eerd. En meer ruimte betekent in
museum-jargon: meer relikwie-
en. Door de overdekte binnen-
plaats bij het museum te betrek-
ken telt de uitgestalde collectie
nu zesduizend voorwerpen. De
pronkstukken blijven toch wel
de authentieke Egyptische mum
mies en de stenen Romeinse kei-
zerportretten.
De conservatoren van het museum
hebben de afgelopen jaren niet stil-
gezeten. Tegelijkertijd met de her-
opening van het museum kent de
collectie een aantal nieuwe aan-
winsten die niet mis zijn. Zo treft
de bezoeker een complete Griekse
bronzen wapenuitrusting uit de
vierde eeuw voor Chrisms aan.
Ook twee uiterst zeldzame Soeda-
nese houten beddepoten en een be-
schilderde Libanese reuzenschelp
uit de zevende eeuw voor Christus
behoren tot de nieuw vergaarde
pronkstukken.
Sluit uw ogen eens en probeer eens
een gemiddelde museumbezoeker
voor te stellen. Met een rugzakje
op en de handen achter de rug ziet
u een man of vrouw naar een vitri-
nekast kijken. Vooral 'kijken' is
iets wat de meesten associeren met
een museum. Voor de directie van
het Rijksmuseum van Oudheden is
'kijken' niet genoeg. Geschiedenis
moet beleefd worden. En dat kan
alleen maar als de menselijke fac
tor uit het tijdsgewricht getild
wordt. Op een innovatieve manier
heeft het Rijksmuseum voor Oud
heden hier vorm aan gegeven. Zo
ontmoeten bezoekers op veel
plaatsen gidsen uit de geschiedenis
die hun eigen verhaal vertellen.
Dit kan een arbeider of keizer zijn.
Het maakt niet uit. Het doel van de
verhalen is de bezoeker in de tijd
van de gids te verplaatsen. Dit
wordt slim gedaan door het ge-
bruik van driedimensionale recon-
structies, decorstukken, maquettes,
bewegende beelden, geluidsfrag-
menten en interactieve multime
dia.
De vernieuwde presentaties in de zuideiijke vleugel van het Rijksmuseum van Oudheden.
.ji
De tempelzaal in het Rijksmuseum van Oudheden.
Het is niet goed om verscheidene
voikeren over een kam te sche-
ren, maar in het Rijksmuseum
van Oudheden maakt dat in dit
geval niet uit. Want voordat de
welbekende Romeinen, Grieken
en Egyptenaren de kop op sta-
ken waren in het Nabij Oosten al
tal van voikeren die stadstaten
hadden: Assyrie, Urartu en
Elam. De mensen die toen leef-
den waren verantwoordelijk
voor uitvindingen zoals het
schrift, het wiel, astronomie en
wiskunde. Ook hielden de voike
ren uit het Nabije Oosten zich in-
tensief bezig met landbouw. Dit
blijkt wel uit de spijkerschrift-
teksten en dierenfiguurtjes die te
vinden zijn in de expositie in het
museum.
Natuurlijk waren er in de tijd van
het Nabije Oosten ook goden en ri-
tuelen die gepaard gaan met de
verering. Dit blijkt uit de goden-
beeldjes en een rotsgraftombe uit
Jericho uit ongeveer 1700 voor
Christus. De tombe is een recon-
structie van een origineel.
Dat de Romeinen een oorlogs-
zuchtig volk waren, is een bekend
gegeven. Ook Nederland werd niet
overgeslagen in de drift tot expan-
sie. Omstreeks het begin van de
jaartelling rukten de Romeinen op
tot de Rijn en zetten hun welbe
kende kampen op in Nederland. In
het Rijksmuseum van Oudheden
kan de bezoeker kennis maken met
de Romeinse cultuur in Nederland
middels wapens, maskers en hel-
men. Maar niet alleen wapentuig
voert de boventoon in de expositie.
Ook munten, beelden, altaren, ser-
viesgoed, mijlpalen en nog meer
authentieke Romeinse spulletjes
spelen een illustere rol in deze ex
positie.
Het Rijksmuseum van Oudheden
hoeft niet altijd een beroep te doen
op de vrijgevigheid van andere
landen. Zo kent het museum eigen
opgravingsprojecten in Eygpte en
Syrie. Samen met archeologen van
de Universiteit Leiden voert het
museum opgravingsprojecten uit.
Begin dit jaar deed het team een
unieke vondst in Sakkara in Egyp
te. Tijdens opgravingen stuitte het
team op een grafcomplex van op-
perpriester Meryneith. Hij was te-
vens rentmeester en schrijver on
der farao Achnaton (1353-1336
voor Christus). In het grafcomplex
ontdekte het archeologenteam een
dubbelbeeld van Meryneith en zijn
vrouw Inioeya.
In Syrie is het onderzoeksteam van
het Rijksmuseum van Oudheden al
veertien jaar bezig met een onder-
zoek naar vondsten in een heuvel.
In deze heuvel zijn voorwerpen
gevonden die duiden op bescha
vingen uit de prehistorie.
Dat niet alleen bezoekers enthousi-
ast zijn over het museum blijkt wel
uit de indrukwekkende lijst van het
comite van aanbeveling bij herin-
richting. Op deze lijst staat een
aantal namen van welbekende
mensen vanuit verschillende hoe-
ken van onze samenleving. Te vin
den zijn Hans Dijkstal, de huidige
fractievoorzitter van de WD in de
Tweede Kamer. En ook Jan Wol-
kers, de bekende schrijver en kun-
stenaar staat op de lijst.
Het Rijksmuseum van Oudheden is
gevestigd aan het Rapenburg 28 in
het centrum van Leiden en slechts
tien minuten lopen vanaf NS stati
on Leiden Centraal. Het museum
is geopend van dinsdag tot en met
vrijdag van 10.00- 17.00 uur. Op
zaterdag, zondag en feestdagen is
het museum open van 12.00-17.00
uur. Voor scholen is het museum
ook op maandagen open, reserve-
re n is dan wel noodzakelijk. Het
museum is gesloten op 1 januari, 3
oktober en 25 december.
De toegangsprijs bedraagt voor
volwassenen: 13,20 gulden (6 Eu
ro); 6- tot en met 18-jarigen 12,10
gulden (5,50 Euro); 65+ en CJP-
pashouders 11 gulden (5 Euro);
Museumjaarkaarthouders hebben
gratis toegang.
Combinatietickets NS en Rabo
krijgen 50procent korting. Alle za-
len in het museum zijn toegankelijk
voor rolstoelen.
Voor meer informatie kunt u con
tact opnemen met het Rijksmuseum
van Oudheden. Telefoon: 071-
5163163. Fax: 071-5149941. E-
mail: info@rmo.nl. Internet: ww-
w. rmo.nl
Middels de presentatie 'De Egyptenaren' krijgt de bezoeker een goed inzicht in de tijd van de farao's.
De voorstelling op deze askist is ontleend aan de Odyssee van Homerus.
In 1997 werd het gezicht van
Sensaos, dochter van een
hoge ambtenaar in Thebe,
gereconstrueerd. Zij overleed
in 109 na Christus.
De eerste confrontatie met een ver
loren beschaving is die met de Ro
meinen. In het museum vindt de
bezoeker een levensgroot portet-
beeld van keizer Trajanus (98-117
na Christus) onder wie het Ro
meinse Rijk zijn grootste omvang
kende. Het beeld is kwalitatief zeer
goed en is afkomstig uit Utica in
Noord-Afrika. Naast Trajanus zijn
er ook beelden te vinden van ver
scheidene Romeinse goden. Een
paar beelden verder staat een in
drukwekkende maquette van drie
bij vijf meter van het huizenblok
van de 'villa van de Meander' in
Pompeii. Een wat duistere zijde
van de Romeinse cultuur is te vin
den in het 'columbarium'; een
grafwand met daarin askisten en
portretten van de doden.
Denk aan Egypte en wat zie je? Pi-
ramides, sftnxen, Cleopatra en na
tuurlijk; mummies. Op de begane
grond van het museum bevindt
zich de presentatie 'Egyptenaren'.
Alle bekende elementen van Egyp
te zijn tijdens deze presentatie aan-
wezig. Nou ja, er staat natuurlijk
geen piramide maar wel een echte
tempel in de entreehal midden in
het museum, maar wel dertien ech
te mummies. Naast mensenmum-
mies treft de bezoeker ook vijfen-
twintig dierenmummies aan. Een
aardig gegeven is het feit dat een
onderzoeker met vernuftige appa-
ratuur het skelet van een gemum-
mificeerd meisje kon zien en naar
aanleiding van haar gelaatsstruc-
tuur een reconstructie kon maken
van het gezicht. Het wassen ge-
zichtje van het meisje 'Sensaos' is
ook te zien op de afdeling 'Egypte
naren'.
De Griekse cultuur heeft nog
steeds invloed op de Westerse sa
menleving. De wortels van het de-
mocratisch denken liggen in Grie-
kenland en ook fdosofisch gezien
is Griekenland een onuitputtelijke
Schuifaan tijdens een Grieks drinkgelach.
bron. Aristoteles, Socrates en Pla
to; allemaal droegen ze hun steen-
tje bij om Griekenland op de kaart
te krijgen. Het intellectuele erf-
goed is wederom te vinden bij de
Romeinen. Maar niet alleen vanuit
politiek-filosofisch oogpunt is
Griekenland interessant. Ook het
gewone dagelijkse leven is interes
sant genoeg om je er eens in te ver-
diepen. Om een duidelijk overzicht
te krijgen over de oude Grieken
loodsen de helden en goden Her
mes, Athena, Achilles en Nike de
bezoeker door de afdeling 'Grie
ken' in het Rijksmuseum van Oud
heden. De bezoeker krijgt op een
heldere, plezierige manier inzicht
in de manier waarop de Grieken
oorlog voerden, het hiernamaals
betraden, met elkaar spraken en
hoe ze vazen beschilderden.
De Grieken hadden een vrij stabie-
le samenleving totdat Alexander
de Grote het eilandenrijk verover-
de. De invloeden op onder meer de
kunst spreken boekdelen. Het 'rea-
lisme' werd meer naar voren ge-
duwd waardoor alle beeldvoorstel-
lingen niet alleen maar knappe,
heldhaftige strijdheren afbeeldden,
maar ook mismaakte mensen.
Dat de Griekse kunst en levenswij-
ze aanstekelijk werkten is goed te
zijn bij de Romeinen, maar ook bij
de Etrusken. Omstreeks de zeven
de eeuw voor Christus voerden de
Grieken aardig wat handel met de
Etrusken. Dankzij de intensieve
contacten met de Grieken introdu-
ceerde ook de Etrusken de Griekse
manier van kunst, ambachten en
gebruiken in hun samenleving. In
de presentatie 'De Etrusken' neemt
de Etruskische god Artumes, afge-
leid van de Griekse god Artemis,
de bezoeker aan de hand mee door
dit tijdsgewricht. Artumes laat aar-
dewerk zien en bronzen spiegels
waarop mythologische voorstellin-
gen gegoten zijn. Ook is een re
constructie van een Etruskische
tempel te aanschouwen met terra
cotta dakversieringen.
Ook de Etrusken hielden zich tij
dens hun aardse bestaan bezig met
de dood. Dit blijkt uit de grote hoe-
veelheid askisten die geexposeerd
zijn in het museum. Het hierna
maals was in hun ogen niet iets
sombers. Alle askisten zijn name-
lijk rijk versierd met allerlei voor-
stellingen van eeuwigdurende
maaltijden en feesten.
Een meer dan levensgroot beeld van keizer Trajanus (100 na
Christus). De keizer is geportetteerd als veidheer, gekleed in
een pantseren de karakteristieke mantel.
