n
'Geen applaus is het mooiste applaus'
'Vieren en herdenken in Rotterdam'
Oude 'Rotten': een
echte mannencultuur
'Rotte's Mannenkoor begeleidt het leven in de Maasstad'
Dirigent Rene Verhoeff:
Expositie Gemeentearchief
De Koninklijke Zangvereeniging Rotte's Mannenkoor bestaat 150 jaar en dat is uniek. Mannen-
koren komen voort uit de Duitse Liedertafelgezelschappen, waarvan de eerste pas in 1809
wordt opgericht. Dat gebeurt in Berlijn. In 1854 ontstaat binnen de in 1847 opgerichte Rotter-
damse Liedertafel 'Amphion' tijdens de voorbereidingen voor een groot Rotterdamse muziek-
feest een ruzie. Negentien leden verlaten de club en beginnen een eigen zangvereniging, de Lie
dertafel Rotte's Mannenkoor. Dirigent van Amphion, C. de Vliegh, volgt hen korte tijd daarop.
Een traditie is geboren, want 150 jaar later wordt Rotte's Mannenkoor nog steeds gekenmerkt
door grote trouw en loyaliteit tussen dirigent en zangers.
Ondergeschoven
kindje
Schoenmaker
Klassiek en modern
Goede bak
Emoties
ROTTE'S
MANNENKOOR ZINGT
Liefdadighefds-Coocert
Koninklijke Zangvereeniging
Rotte's Mannenkoor 150 jaar
floititiidijbc ^ngverccnigiHij;
R ftTTE'S MANNENKOOR,
Door Irene Boonekamp
Behalve het geven van concerten is
een van de doelstellingen van het
koor het opluisteren van officiele
gebeurtenissen in Rotterdam. Door
het geven van volksconcerten
groeit de populariteit en daarmee
het aantal leden. Tijdens het Inter
nationale Zangconcours te Brussel
in 1867 verzorgen maar liefst 100
leden een optreden. In hetzelfde
jaar 1867 aanvaardt Koning Wil-
lem III het beschermheerschap -
dat nu nog door Prins Bernhard
wordt vervuld - en de viering van
het 45-jarig jubileum in 1899 ein-
digt in een vorstelijke apotheose:
uit handen van Koningin Wilhemi-
na ontvangt het koor het predikaat
'Koninklijk' waardoor de naam
verandert in 'Koninklijke Zang
vereeniging Rotte's Mannenkoor'.
In 1902 is het aantal leden fors ge-
zakt maar door een aantal-mannen
te lenen doet het koor met 157 man
mee aan zangwedstrijden, behaalt
hoge scores en dat trekt weer leden
aan. Het gouden jubileum in zicht,
veel nieuwe leden melden zich, het
feest wordt gevierd met 170 zan
gers Dan komt het moment dat het
bestuur voorstelt dames toe te laten
Het kerkbestuur van de Hartebrug-
kerk in Leiden vraagt hem 12 jaar
geleden het gemengd koor te diri-
geren. Een koor dat uit slechts 13
leden bestaat, de Hoogmis wordt
bezocht door maximaal 60 men-
sen. Hij gaat er voor 100% tegen
aan, eist een goede organist en van
de koorleden discipline. Nu is de
kerk iedere zondag tijdens de
hoogmis zeer goed bezet, het koor
is uitgegroeid tot een gerenom-
meerd koor dat uit 65 leden be
staat! Dat, zeggen de leden van het
Rotte's Mannenkoor, typeert nou
ten voeten uit onze dirigent Rene
Verhoeff.
Rene Verhoeff, bevlogen dirigent,
leidt het Rotte's Mannenkoor al 28
jaar met verve. Is dat niet heel erg
lang? „Zolang je het gevoel hebt
als artistiek leider dat de koorleden
als zodanig niet op je uitgekeken
zijn en jij niet op hen, staat voort-
zetting niets in de weg. Ik meen dat
ik het koor muzikaal nog steeds
iets te vertellen heb, dat ik ze op
een nog hoger niveau kan tillen.
Met de jaren rijp je in je vak, ga je
dingen anders doen. Je maakt ook
veel mee met het koor: grote suc
cesses verhuizingen en overlij-
dens. Je deelt lief en leed met el-
kaar. Ook dat vormt je een stukje
en hecht onze relatie."
Op 27-jarige leeftijd wordt hij ge-
vraagd dirigent te worden van een
van Nederlands beste mannenko-
ren: Die Haghe Sanghers. „Ik weet
nog dat mijn vader, zelf dirigent,
zei: Jongen hoe kun je dat nou
doen, je komt net kijken, je mist er-
varing!" Ditjaarishij al30jaarde
dirigent van het koor. Bij toeval is
ook bij dit koor Jos Vranken sr.
zijn voorganger. Niet zo verwon-
derlijk dat, toen men doorhad wat
Verhoeff met Die Hage Sanghers
bereikt, hij na het overlijden van
Vranken, ook gevraagd wordt voor
het Rotte's Mannenkoor. „Vran-
ken sr. is een voorbeeldfunctie
voor de Nederlandse mannenkoor-
zang in het algemeen, hij was het
die deze koren 'mannenkoren'
heeft laten zijn! Het repertoire
voor mannenkoren is lange tijd een
ondergeschoven kindje gebleven.
Pas in de 18e eeuw heeft o.a. Schu
bert de eerste echte werken voor
mannenkoren geschreven. Inmid-
dels bestaan er veel composities
voor mannenkoren. Van Henk
Badings, Marius Monnikendam,
Jaap Geraedts, Aart de Kort, Ed
win Schimscheimer en Tsjechische
componisten als Bohuslav Marti-
nu."
Verhoeff weet zelfs gerenommeer-
de componisten te inspireren om
speciaal voor het Rotte's mannen
koor, composities schrijven. Waar-
om juist voor het Rotte's Mannen
koor? „Omdat we vernieuwend
bezig durven te zijn en een heel ei
gen klank hebben, zoals alleen het
Rotte's Mannenkoor die kan neer-
zetten. Dat inspireert vooraan-
staande componisten. Je kunt je
verlagen tot bewerkingen of de uit-
daging aangaan je in te zetten voor
iets nieuws, hoe moeilijk soms
ook." Hij krijgt er nog zweetdrup-
peltjes van als hij terugdenkt aan
die ene, wel zeer gedenkwaardige
dag: „Folkert Grondsma, toen
hoofdleraar Rotterdams conserva-
torium, had voor ons een werk ge-
componeerd. Zo verschrikkelijk
moeilijk, niet uit te komen! De
componist heeft toen nog een en
ander gewijzigd, maar het bleek
haast niet te doen. Tijdens de uit-
voering zat de Doelenzaal vol pro
fessionals, bloednerveus was ik.
Grondsma zat met een hevige mi-
graineaanval in de dirigentenka-
mer mee te zweten, diezelfde
avond kregen we het bericht dat
het groothandelsgebouw in de
brand stond en dat er een bommel-
ding was voor de Doelen. Het con
cert ging fantastisch, ik heb me
weinig momenten in m'n leven zo
fysiek uitgeput, maar ook zo ge-
lukkig gevoeld!"
Een van die zeldzame momenten
was ook na afloop van een concert
dat hij gaf in het Tsjechische Polie-
ka, waar de componist Martinu is
geboren. „Martinu was uitgewe-
ken naar Amerika, het regime ac-
cepteerde zijn avant-gardistische
muziek niet. Hij is begraven is
Amerika maar naderhand herbe-
graven in Polieka. Zijn vader was
schoenmaker en koster, het gezin
woonde in de toren van de kerk,
waartegenover hij herbegraven
werd. Hij is erelid van ons koor en
we wilden in die kerk een eerbe-
toon aan hem geven door zijn com-
positie te zingen. We mochten van
het stadsbestuur echter alleen zin
gen op het kerkhof, de kerk zou in
te slechte staat zijn, evenals het or-
gel." Verhoeff sloeg het verbod in
de wind, belde aan bij de pastoor
en zei hem: „Luidt de klokken, we
geven nog vanavond een concert.
Een half uur lang klokkengelui, uit
alle hoeken kwamen heel veel
mensen aansnellen. We zongen het
oratorium uit 'The mount of three
lights' voor mannenkoor, prachtig.
Na afloop bleef het doodstil, nie-
mand applaudisseerde, teveel on-
der de indruk. De pastoor nam me
mee naar de doopvont en zei; 'hier
is Martinu gedoopt, maar u heeft
hem hergedoopt.' Dat gaat door je
donderheen!"
Rene Verhoeff dirigeert 6 grote
koren in Nederland, ook gemeng-
de- en dameskoren. Wat onder-
scheidt een mannenkoor van ande-
re koren? „De klank! Een mannen
koor kan in een harmonische enge
ligging zingen, dat wil zeggen dat
de klanken dicht bij elkaar liggen.
Ik heb me bijzonder veraiept in en
veel beziggehouden met de klank
van het repertoire van het Rotte's
Mannenkoor. Doe je dat niet, dan
kan het koor nooit optimaal klin-
ken. Die klank van het Rotte's
Mannenkoor is heel mooi. Daar
ben ik trots op!"Zingen bij een
koor, Rene Verhoeff zou heel Ne
derland willen overtuigen hoe
mooi dat is. „Kom nou allemaal
eens van die bank, achter de tv
vandaan. Gaje leven verrijken, ga
zingen. Het doet je zo verschrikke
lijk goed en het geeft zo verschrik
kelijk veel voldoening!"
tot het koor, en hupsakee, daar
gaan weer een aantal leden weg.
De dames zijn overigens nooit ge-
komen.
De mobilisatie van 14 zangers in
1914 en het kluisteren aan het
nieuwe fenomeen radio maakt de
spoeling nog dunner. De glorietijd
voorbij, bovendien hebben weini-
gen nog zin om, terwijl ze in armoe
leven, een beetje vrolijk te gaan
staan zingen. Voor een keer wordt
het glibberige pad der populariteit
gezocht, dirigent Jos Vranken sr en
de leden zijn bereid om bij de ope
ning van het Feijenoordstadion het
Wilhelmus te zingen, in de hoop
door deze 'aderlating' meer jong
bloed te krijgen. Helaas, de tweede
wereldoorlog met het bombarde-
ment gooit roet in het eten: op 14
mei 1940 verliezen 24 leden al hun
bezittingen, veel anderen verliezen
de moed nog te zingen. Na een
dreiging dat de koorleden de pijp
aan Maarten geven, gaat het koor
in 1944 toch verder, als kerkkoor.
Leden enthousiast en kerken goed
bezet, het aantal leden loopt op tot
100 leden. Het gaat weer goed,
concerten en buitenlandse reizen
volgen elkaar op en een aantal jon-
geren komen de gelederen verster-
ken. In 1957 bereikt het koor een
dieptepunt met slechts 60 leden.
Maar wanneer een van de Rotter
damse dagbladen kopt met 'Rot
te's Mannenkoor begeleidt het le
ven van de Maasstad' herkrijgen
velen het wij-gevoel. Bovendien
wordt het repertoire hier en daar
minder 'zwaar' en ook de buiten
landse reizen trekken.
In 1967 is een nieuw record be
reikt: 131 leden. Het katholieke le
ven gaat achteruit en daarmee de
kerkkoren, veel zangers stappen
over naar neutrale mannenkoren.
De grote afstand tussen klassieke
en moderne muziek wordt door di
rigent Jos Vranken sr. overbrugd:
in 1971 treden 90 zangers op bij
het Top Star festival in de Ahoy-
arena. Interesse voor andere zaken
waaronder de voetbal op televisie
doet het aantal zangers weer zak-
ken, maar de toenemende kwaliteit
van het koor en de succesvolle bui
tenlandse reizen heeft het aantal
inmiddels weer omhooggestuwd
tot 65, waaronder ook veel jong
bloed. Het Rotte's Mannenkoor
2004 staat en gaat ervoor. Niet lul-
len maar zingen, de longen volge-
zogen met Rotterdamse lucht, de
mouwen continu opgestroopt. Het
vertrouwen in dirigent en bestuur
is wederzijds. Gezamenlijke in-
spanning resulteert in een plaats bij
de vijf beste Mannenkoren van Ne
derland, De Koninklijke Zangver
eeniging Rotte's Mannenkoor ge-
niet belangstelling van binnen- en
buitenland.
In vreugd en rouw elkaar getrouw:
Voorzitter Cees Beukema is erg
ziek. De Rotte's mannen missen
hem, niet alleen als voorzitter, niet
alleen z'n prachtige le tenorstem,
maar ook de persoon Cees. Ze be-
zoeken hem veelvuldig en velen
bidden dagelijks voor hem. Het
gaat wonderwel weer goed met
Beukema. Nog even en hij wil
weer komen zingen, hij mist ver-
dikkeme zijn donderdagavondjes!
„Na de repetitie houdt het voor de
meesten niet op, gaan we de kroeg
in, ook de dirigent, dan is hij een
van ons, ouwe jongens krenten-
brood. En de reizen natuurlijk, die
zijn geweldig, mannen onder el
kaar. We hebben weleens de vrou-
wen meegenomen maar dat doen
we niet meer. Je moet voor de
vrouwen altijd zoveel organiseren,
en sommigen mieren zo snel!
Bovendien, je wilt wel een een
goede bak vertellen!" Wanneer de
longarts de longen van Beukema
test, houden alle Rotte's mannen
de adem in om deze vervolgens
met een sisser uit te blazen. 'Man'
spreekt de longarts, 'je hebt de lon
gen van een jonge meid, ga jij
maar weer zingen!' „Mijn koor dat
is alles voor me, is een deel van
mijn leven.' En dat zegt ook de 76-
jarige jarige Rinus de Kluiver, van
le tenor naar bariton, koorlid af
maar als lid van verdienste en mu-
ziekexpert nog nauw betrokken bij
het koor. Rotte's Mannenkoor een
goed koor? „Er zijn geen goede of
slechte koren, alleen goede en
slechte dirigenten, ons koor staat
aan de top van Nederland!" Hij
koos er indertijd bewust voor een
mannenkoor te kiezen. „Vrouwen
erbij? Ze zijn lief en leuk maar niet
om mee te zingen. In ons koor
heerst een echte Rotterdamse man
nencultuur, oude rotten en jong
bloed, we voelen ons een." Je
moet, vult de 87-jarige le tenor en
oudste lid Arie Mes aan, „Rotter-
dams denken, anders kun je het be-
ter vergeten. In vergelijking met
andere koren zijn wij ook meer ge-
dreven, we willen presteren, er de
schouders onderzetten. Komt Ver
hoeff met een nieuw Russisch stuk,
zegt ie vrolijk: dat gaan we eens
even mooi in de grondverf zetten.
Denken we 'hij wel, maar voor ons
veel te moeilijk.' Toch gaan we de
uitdaging aan en na een paar we-
ken staat het er, dat geeft enorme
voldoening. Juist dat gedrevene,
dat is echt Rotterdams."
Stoere, sterke mannen, maar ook
gevoelig. Of, zoals dirigent Ver
hoeff zegt: het typische van een
mannenkoor is dat ze kunnen la-
chen maar ook durven huilen: Ik
heb ooit met een mannenkoor een
concert in de grote Philharmonie-
zaal in St Petersburg gegeven waar
we het lied Spasie Boe zouden zin
gen. Dat werd ons verboden omdat
er heiligen in bezongen worden,
die door het toenmalige regime
verstoten waren." Ze slaan het
verbod in de wind, zingen toch
Spasie Boe. „De hele zaal is uitge-
laten, iedereen staat te wapperen
met witte zakdoeken. Wij hebben,
zo zeiden ze ons, hun heiligen
weer tot leven geroepen. Ze roepen
om herhaling. Maar het lukte niet,
de helft van het koor was gaan zit-
ten, in tranen van emoties." Emo
ties ook, toen het Rotte's Mannen
koor op het St. Pietersplein voor de
Paus zijn favoriete Poolse lied zon
gen. De emoties rolden door. „'s
Nachts zongen we, uitgelaten,
spontaan ergens op een pleintje,
een stuk uit een Italiaanse opera.
Er kwamen steeds meer mensen bij
en iedereen zong mee, wat een
sfeer!"
Mee naar het buitenland gaat Arie
niet meer, de gezondheid van zijn
vrouw bindt hem aan huis. „Maar
zolang ik kan autorijden blijf ik bij
het koor, het is een machtig mooi
stuk van mijn leven."
Een muzikaal evenement
liter <00>X>-.. >te* til* Wknult «oxo»> Rto ran <8«->.
(ax*. ,1, hx*ft ovoioi x»* w»
\4 jxcigeH fe$riKMr-
Pcwttoio*
i\ 8i do PofK-i"
MMgiSki JSr
R.;cow<t maxt.
rui fcwn f" •i—- ||j
o Wj «1
B (xtenfw. 3»r. Hotin* ttoKOrxWv.
dinprot TMm* ««i «o: uuxt
"ioi'Nt ft'
.-Ksrodinf
as Scv-tijV
JM lint vol wlMMHK. bwMw»
BxttR* S»TOx>*titior, twk
Of nfrsKC itirijrrirt i vto <-U,<tro txxo> .t«*t WIJ
o.m M«w j«o 4* Mfer. «<xs* HMttc'*
•Unifirolioi* l.a»« jaw »oit« IMtas: ym -tnw <Uo str***
kMwtiew. fn trvriv-.o tmocbt* to*iw .no<« w
txo
if'. If
Geen gelegenheid in Rotterdam zo
groot of het Rotte's Mannenkoor
geeft acte de presence. Al 150 jaar
'In Vreugd en Rouw elkaar ge
trouw.' De eerste steenlegging van
het stadhuis aan de Coolsingel in
1915, de officiele ingebruikname
van de Doelen in 1933, de over-
dracht van de Piet Hein in 1937,
bevrijdingsfeest in de Beurs op 11
mei 1945, opening van het Cen-
traal Station, de Willemsspoortun-
nel en de Culturele Hoofdstad.
Onthulling van de standbeelden
van Piet Heyn, koopman/dichter
Tollens en het Calandmonument,
de onthulling van het oorlogsmo-
nument De Wacht. Op zaterdag
avond 3 mei 1950 worden in de
Mathenesserkerk de politieke ge-
vangen herdacht die tijdens de
tweede Wereldoorlog om het leven
zijn gekomen. Het Rotte's Man
nenkoor zingt 'Het Lied der Acht-
tien Dooden', een gedicht van Jan
Campert (in een concentratiekamp
overleden), op muziek gezet door
dirigent Jos Vranken sr. Nog jaar-
lijks wordt het Lied der Achttien
Dooden' tijdens de dodenherden-
king door het koor gezongen.
Ter ere van de 150ste veijaardag
van Rotte's Mannenkoor en het
25-jarig bestaan van de Rotterdam
se archiefwinkel organiseert het
Gemeentearchief Rotterdam van 7
februari tot 5 mei 2004 een fotoex-
positie 'Vieren en herdenken in
Rotterdam, Rotte's mannenkoor
150 jaar present.' De expositie
wordt gehouden in de Archiefwin-
A ROTTE'S MANNENKOOR
Piraetearr a. H VS*!Hi
rtiB* fJ. DF HAAN MANIFARtlia
ea tlett Hrnt G Bi'NK,
at^rsnoodiliclencleri in
op Bonderdag, 18 April 1808.
kel aan de Coolsingel 91, open van
maandag tot en met zaterdag van
11.00 tot 17.00 uur; toegang is gra
tis. Te zien zijn ondermeer veel fo-
to's, affiches, krantenknipsels, het
vaandel, groepsfoto's, tekstuele in-
formatie en oude programmaboek-
jes. Het Rotte's Mannenkoor is tij
dens de expositie dagelijks te be-
luisteren aan de overkant in het ge-
meentelijk Archief Rotterdam aan
de Hofdijk 651
Schrijfster Tilly Jumelet-van Doe-
veren heeft een boek over het koor
geschreven. Op woensdag 24 fe
bruari geeft zij, tijdens het Histo-
risch Cafe in het Gemeentearchief
,een lezing over 150 jaar Rotte's
mannenkoor.
Op zaterdag 24 april geeft het Rot
te's mannenkoor een jubileumcon-
cert in de Laurenskerk, m.m.v. het
Philharmonisch koor Hagacantare
en de nieuwe organist van de RK
Kathedrale kerk Aart de Kort. So
lo's voor de alt Eline Harbers en
bariton Frans Kokkelmans. Ge
zongen wordt de Messe a 2
Choeurs et Orgues van Charles
Marie Widor. Aart de Kort heeft
speciaal voor deze avond een fees-
telijke 'Intrada' gecomponeerd
voor mannenkoor en orgel, op de
tekst van, hoe treffend, psalm 150:
Laudate Dominum!
Kaarten kosten 15 euro en zijn te
bestellen via 010-4470244, of 's
avonds aan de kerk.
De leden van het koor hopen dat
veel oud koorleden het concert ko
men bijwonen.
f
