H
Een land in de pubertijd
Platteland
Rila Klooster
Pobiti Kamani
Wintersport
Sofia
Melnik
Bansko
■ft
beschilderde voorgevels hebben en
de plafonds met houtsnijwerk zijn
versierd. Of de schilderachtige, te-
gen de tsarenheuvel geplakte stu-
dentenstad Veliko Tarnovo, dat ge-
heel onder monumentenzorg valt.
Op het platteland wordt in deze tijd,
eind oktober, overal geoogst. Niet
alleen door boerinnen, maar ook
door mensen van de fabrieken. „Het
is hier al jaren de gewoonte dat alle
fabrieksarbeiders tweemaal per jaar
een week op het land werken." Zo
ook de aardappelraapsters die er
met z'n alien een vrolijk feestje van
maken. Zingen, rooien, picknicken,
lachen en om de beurt trekken ze
een gekleurde gazen zak van de
tros die als een staart aan een van
de dames hangt. Hupsakee vul-
len maar, ze hebben het best naar
de zin.„Zo leer je ons mooie land
kennen en we maken veel vrien-
den." Ook de boerinnen zelf lijken
het oogsten geen nare bezigheid te
vinden. Met guile hand geven de
vriendelijke dames ons hier een
handje uien, daar een zakje aardap-
pels en even verder krijgen we een
paar mai'skolven in de tas gesplitst.
Al die vrolijke vrouwen op het land
in kleurige kleding, de paardenwa-
gentjes volgeladen met wuivende
gezinnen op weg naar hun landje,
het levert mooie plaatsjes op.
Tussen Velingrad en Plovdiv staan
kraampjes langs de weg met van
alles en nog wat. In plaats van win-
kels, die hebben ze hier niet. Hier
en daar staan kassen, een Neder-
lands hulpproject. „ln deze streken
zijn de mensen erg arm en krijgt
Bulgarije veel hulp vanuit Neder-
land, van de overheid maar ook
van serviceclubs." We rijden langs
verlaten sovchozen en kolchozen,
herinnering aan het communisti-
sche regime.
Op het platteland heeft niemand
haast, maakt men tijd voor elkaar.
Wanneer ,ik vanuit een berg een
dorpje inwandel kom ik langs de
achtertuin van een oude woning,
waar de vrouw me wenkt en trots
haar wijnkelder toont. Ze pakt een
oude fles, spuit'm schoon met een
tuinslang, veegt'm droog met haar
schort en giet hem vol met jonge
wijn. Draaidop erop en alsjeblieft
voor jou! Hollanda? Ze schudt haar
onderarm. de vingers tegen de duim
gedrukt: goed! Of ik misschien
dennenhoning wil kopen? Natuur-
lijk. Ik zal maar een extra tas kopen
voor al deze guile gaven van Bul-
gaarse bodem.
Op weg naar het oosten passeren we
het berenpark. opgezet met geld van
de Brigitte Bardot foundation en
waar beren een goed leven hebben.
..Dansende beren zijn nog steeds
niet verboden, maar het is inmid-
dels wel verboden om jonge beren
te leren dansen. Vrijwel alle beren
zijn opgekocht onder meer met geld
van de BB Stichting maar ook van
uit Nederland. In totaal zijn er nog
zeven dansende beren in Bulgarije,
gelukkig een uitstervend beroep."
Rijd maar een weg in, sla maar een
hoek om, Bulgarije is het land van
moskeen, van orthodoxe en by-
zantijnse kerken en kloosters. Vele
daarvan zijn schitterend gelegen,
zoals het ingetogen mooie schuil-
kerkje in landelijk Arbanassi. Het
kerkje uit 1596 ziet er van buiten
uit als een boerenschuur omdat in-
dertijd de Turken de orthodoxe kerk
verboden. Veel van de fresco's in
het grotkerkje zijn uniek, achter-
aan, in het heiligste der heiligen,
hangt een van de oudste iconen van
Bulgarije, al sinds 1650.
Meest bezocht en beroemdst is het
op 1.150 meter hoog en afgelegen
Rila (Rilski) kloostercomplex, ten
zuiden van Sofia. Lopend door de
ingang van de vestingmuur, niets
bevroedend, schrik ik me rot. Heb
toch al heel wat kloosters gezien,
maar Rila slaat alles. Staaltje van
grootmeesters uit de Bulgaarse ar-
chitectuur, schilderkunst en hout-
snijkunst van de nationale renais
sance. Die kloosterlingen hadden
het toch heel wat slechter kunnen
treffen. Arcades, balkons, trap op
en opnieuw arcades en balkons.
Temidden van de facades staat de
hoofdkerk Sveta Bogorodica, een
combinatie van de oude drieschepi-
ge basiliek met de kruiskoepelkerk
van de Griekse berg Athos en de
Italiaanse koepelkerk. Wie de mys-
tiek van een nacht in het afgelegen
Rilaklooster wil meemaken, kan
voor weinig geld een gastenkamer
boeken.
Vanuit het binnenland naderen we
langzaam de oostkust, een totaal
ander gebied dan de rest van Bul
garije. Veel hotels zijn al gebouwd
maar staan nog leeg, hoewel het
aantal toeristen toeneemt is er geen
sprake van massatoerisme. Wie van
zon. Zee en watersport houdt, en
passant ook nog iets wil meenemen
van de Byzantijnse bouwkunst, van
de vriendelijke bevolking en de
lage prijzen (wel duurder dan in het
binnenland), die vindt in de fraaie
kustplaatsen als Varna, Nesebar en
het Proven9aals aandoend Balchik
alles wat het hart begeert.
Tip: Kom je vanuit het binnenland
vergeet dan niet om een kleine
twintig kilometer voor Varna een
stop te maken bij het 'versteende
woud' van Pobiti Kamani. Vooral
met de avondzon een traktatie van
jewelste om tussen de tot 7 meter
hoge reuzestalagnieten te lopen die
hier zo'n 50 miljoen jaren geleden
gevormd werden.
Bulgarije ligt op dezelfde breedte-
graad als Zuid-Frankrijk. Met een
huurauto door Bulgarije kost ge-
middeld 29 euro per dag. Wil je
het supervoordelig houden: Vanuit
Sofia gaan snelbussen naar alle uit-
hoeken van het land. Vijf busmaat-
schappijen onderhouden een dienst
tussen Sofia en Varna, in vijf en
een half uur voor 5 euro! Onderweg
kun je op veel plaatsen uitstappen.
Derde mogelijkheid is de trein (ook
slaaptrein) en tenslotte: liften is in
Bulgarije heel gewoon.
Voor alle informatie:
www.terrabulgaria.com
0341 - 26 22 10
kathedraal staan in de hoop een
paar leva's binnen te halen. Ze slaan
een kruis en kussen dankbaar onze
handen. Koop of geef in Bulgarije
altijd een oneven aantal bloemen,
een even aantal geef je alleen bij
begrafenissen.
De volgende ochtend vroeg wan-
del ik vanuit ons guesthouse door
een buitenwijk van Sofia naar een
houten supermarktje en krijg van
de plaatselijke arbeiders koffie
aangeboden. In de steile straten
grenst een verwaarloosde tuin met
verroeste auto-onderdelen aan een
fraai aangelegde tuin met aan de
straatzijde een houten hut op palen
voor prive-bewaking. Dergelijke
bewakingshuisjes zullen we in de
steden nog veel tegenkomen. Ik
vraag Henk Spelt hoe het in dit land
zit met de veiligheid. „Nu wel goed,
enkele jaren geleden was dat veel
minder en heerste de maffia. Die
is nog niet helemaal weg, daarom
hebben de rijken vrijwel allemaal
prive-bewaking en gaan velen naar
het werk met bewakingsauto's voor
en achter de eigen auto. De puissant
rijken hebben na de wende op het
juiste moment toegeslagen en zich
helaas dikwijls verrijkt ten koste
van de armen." Spelt heeft zelf in
de afgelopen jaren ook drie keer
zijn kantoortje, vanwaar reizigers
uit Nederland begeleid en geholpen
kunnen worden tijdens hun reis
door Bulgarije, uit veiligheidsover-
wegingen moeten verhuizen.
Veiliger op straat dus, ook in het
verkeer? „Pakweg tien jaar gele
den waren er in Bulgarije amper
autorijscholen. Men kocht een oude
Lada, haalde de auto zelf in en uit
elkaar, leerde de auto kennen en
oefende op eigen terrein: heuvel op,
heuvel af, voor en achteruit en had
je dat onder de knie dan ging je de
weg op. Pas als je wat ervaring had
ging je met je auto richting grotere
steden. Het gekke was dat er hoege-
naamd geen ongelukken gebeurden.
Dat kwam toenrdp: Lada steeds-va-
ker vervangen werd door Europese
auto's, die te ingewikkeld zijn. Het
aantal ongelukken nam snel toe en
pas toen werden rijscholen opgezet.
Tegenwoordig heeft iedereen een
rijbewijs en kun je veilig door het
land rijden."
Op een steenworp afstand van Sofia
ligt het Aleko wintersportgebied in
het wonderschone Vitosha gebergte.
Nog amper bekend bij West-Euro-
peanen, toch staan er mooi vijf ski-
scholen (ook Nederlands sprekend)
en verschillende hotels, de pistes
worden tot 22.00 uur verlicht. „Je
kunt hier goed snowboarden, skien,
langlaufen en voor slechts 7,50
maak je vijf dagen gebruik van
de lift." Weekendje Sofia: overdag
de stad, en 's avonds skien, het is
mogelijk!
Een ander wintersport gebied, je
kunt er zelfs helikopterskien, doen
we enkele dagen later aan bij Bans-
ko, waar het toerisme een inhaalslag
lijkt te willen leveren. Maar waar de
plaatselijke bevolking het hart voor
vasthoudt. „Bulgarije trekt steeds
meer toeristen aan, ook winter-
sporters. Aan de rand van Bansko
worden daarom in no time 88 luxe
hotels gebouwd en er worden extra
skipistes uit de grond gestampt.
Rijk zullen de inwoners er niet van
worden, hotelpersoneel komt van
de Zwarte Zee, omdat hier niemand
engels spreekt."
Het opkomende toerisme staat in
door Irene Boonekamp
In de luwte van omringende
vakantielanden, houdt Bulga
rije zich rustig. Onbegrijpelijk
eigenlijk. Want Bulgarije heeft
alles in huis voor een prach-
tige vakantie: wintersport- en
badplaatsen zijn volop in ont-
wikkeling, het land staat vol
met kuuroorden, de natuur is
overweldigend en maar liefst
300 plekken - van kloosters en
kerken'tot natuurgebieden en
complete dorpjes - worden be-
schermd door Unesco. Op het
platteland wordt iedereen gast-
vrij onthaald met een lach en
een paar uien of ander gewas
dat geoogst wordt. Welkom in
Bulgaria, laatste terra incog
nita van Europa, het land dat
nog van de Bulgaren is.
Hij is al sinds 1977's lands meest
bevlogen Bulgarijekenner en is
vorig jaar door de ambassadeur
van Bulgarije opnieuw onderschei-
den als 'Member of Honour of
the Netherlands-Bulgaria Society.
Vanwege zijn vele verdiensten voor
het toerisme in Bulgarije. Met Henk
Spelt in slechts een week van west
naar oost rijden betekent een reis
vanuit Sofia door het hart van Bul
garije, door graanschuren, de ro-
zenvallei en ruige bergen. Tot aan
de Zwarte Zee. Met bezoeken aan
Byzantijnse hoogstandjes en au-
thentieke plekken zoals de dorpen
Keskenovo en Vardoeh waar Po-
maken nog volgens strenge tradities
leven. Ontmoeting met gastvrije en
vriendelijke Bulgaren. Een reis die
iedereen betrekkelijk makkelijk en
zeer voordelig kan maken.
Sofia doen we, vanwege de tijd,
in een vluggertje: kriskas door de
stad, sfeer snuiven, foto's maken,
we komen onder de indruk van
de vele bezienswaardigheden: Van
het strakke voormalig communis-
tische parlementsgebouw, het bij
trouwlustigen geliefde Russische
Sint Nicolaaskerkje en vele neo-
classicistische gevels, tot thermale
bronnen, weelderige vervallen ge
vels uit het Oostenrijk-Hongaarse
tijdperk, fraai aangelegde parken,
moderne winkelboulevards, iconen-
marktjes en de immense, orthodoxe
Aleksandar Nevski-kathedraal,
icoon van Sofia. De kathedraal
is gebouwd als eerbetoon aan de
gevallen Russische soldaten in de
Russisch Turkse oorlog (1878-1879)
en als dank voor de hierop volgende
bevrijding van Bulgarije uit het
Osmaanse Rijk. We kopen een paar
bloemen bij twee arme dametjes
op leeftijd die de hele dag voor de
dat de geestelijk zieken naarstig
inademden om rustig en gelukkig
te worden. Tegenwoordig slapen
er jonge mensen om over hun lief-
Vragend om veel zon, want dat is
wat de talloze wijnstokken in dit
stadje nodig hebben. Melnik leeft
van de wijn, kleine cooperaties heb-
tellen. „Niet alles, want er zijn hier
dingen gebeurd die geheim blijven,
dat hebben de doden met zich mee-
genomen." Wel mag vermeld dat
een kerkje in Melnik ooit dienst
deed als heelmeester voor psychi-
atrische patienten. „Ziekenhuizen
waren er niet, in dit kerkje waren
de zuilen bewust glad gehouden
zodat de gekken (patienten) er niet
in konden klimmen. Alles was be-
dekt met een soort 'goddelijk' kruid
desverdriet heen te komen." Een
beetje mystiek gaan ze in Bulgarije
nog steeds niet uit de weg.
Melnik is wellicht het meest bijzon-
dere, diep in een ravijn verscholen
dorpje van het land: tussen en ach
ter de monumentale houten huizen
richten hoge rode zandstenen pira-
miden zich naar de blauwe hemel.
ben de nummer een van Bulgarije
opgeslagen in enorme diepe in rot-
sen uitgehakte wijnkelders en ook
onder de meeste woningen bevin-
den zich uitgestrekte wijnkelders
om de robuuste, donkerrode wijn
goed en lang te kunnen bewaren.
Rond 1900 stonden er in het Grieks
Macedonische Melnik nog 1.300
monumentale woningen en zeven-
tig kerken. De voorspellingen van
een heks die in 1955 beweerde dat
dit kfeinste mu-
seumdorp van
Bulgarije zou
leeglopen, ble-
ken te kloppen:
sinds Melnik in
1980 van Bul
garije is staan
er nog pakweg
100 woningen,
twee kerken en
drie kloosters.
Midden op de
Thracische
hoogvlakte rij
den we alweer
een juweel
van een stad,
Plovdiv, bin
nen. Al meer
dan 6.000 jaar
laten de bewo-
ners er sporen
na: Thraciers,
R o m e i n e n
Byzantijnen,
Osmanen, en
uiteindelijk de
Bulgaren zelf.
Plovdiv staat
bekend als een
van de mooiste
steden van Eu
ropa. Gebouwd rond zes heuvels,
op de drie in het centrum is de
schitterende 19e eeuwse oude stad
gebouwd, die in zijn geheel is op-
genomen op de monumentenlijst
van Unesco. De architectuur van
de grote koopmanshuizen heeft een
eigen stijl, de 'barok van Plovdiv'.
Blauwe, roze en geel gekleurde
'houten' muren zijn bedekt met
schilderingen en beschilderde nis-
sen.
Tegenwoordig wonen in Plovdiv
veel intellectuelen en, naar wordt
gezegd, de mooiste meisjes van
Bulgarije. In de lommerrijke lanen
als de Alexandrovska is het goed en
goedkoop winkelen. De moderne
modezaken vertegenwoordigen veel
bekende merken, heel voordelig!
Op de pleintjes staan iconenstalle-
tjes en leggen kunstenaars de laat
ste hand aan fraaie schilderwerken.
Lopend door het oude Plovdiv krijg
je stijve kaken van het oohh, oohh,
oohh-geroep. Bij de bijzondere hou
ten huizen als het Agir-Kujumdzio-
glu-huis met rijkversierde gevel (nu
etnografisch museum), het interieur
van het Hindilian-huis met fraai
dakterras, de 15e eeuwse Dzuma-
ja moskee met zonnewijzer op de
muur. de schitterende wandschil-
deringen in de Konstantin i Elena
kerk en in de zomermaanden is het
bijwonen van een klassiek toneel-
stuk of concert in het amfitheater
uit de 2e eeuw een must. Met gratis
uitzicht op het ruige Rodope-ge-
bergte.
Teveel om op te noemen, we be
zoeken zoveel mooie plaatsjes. Ko-
privstica bijvoorbeeld, waar veel
huizen uit de rijke 19e eeuw kleurig
schril contrast met de oude dorps-
kern. Waar in de straatjes alleen
het geluid van de koeien, geiten
en schapen de rust verstoort wan
neer deze 'huisdieren' elkaar in de
vroege ochtend begroeten op weg
naar het verzamelplein voor hun
dagelijkse dagje uit naar de wei met
de hoedster. Een vrouwtje loopt
tot aan de rand van het dorp achter
hen aan om alle verloren keutels en
vlaaien op te vegen. „Het land is in
de puberteit. Is
nog bezig met de
opbouw, tracht
het juk van de
Russische en Ot-
tomaans/Turkse
overheersing van
zich af te schud-
den. Dat gaat niet
altijd in logische
volgorde, als ze
niet oppassen
slachten ze hun
eigen kip met de
gouden eieren."
Bansko is ook
het dorp van de
traditionele ta-
pijtwasserijen:
met paard en
wagentjes wor
den de zware
tapijten tot voor
de enorme hou
ten schuimbas-
sins gereden, de
vrouwen draaien
de kleden met
grote stokken
door het water,
dat via een ingenieus systeem wordt
aan- en afgevoerd. De tapijten wor
den ter plekke aan lijnen te drogen
gehangen, soms wel een paar dagen.
Worden die niet gestolen? „Hier op
het platteland gaan huizen en auto's
niet eens op slot."
Een overnachtingplaats vinden is
in Bulgarije geen probleem. Naast
campings en de vele hotels bie-
den ook veel mensen thuis uitste-
kend comfort voor weinig geld.
In een van de buitenwijken van
Sofia, Simeonovo, slapen we bij
particulieren, in een guesthouse.
Warm welkom bij het vuur, verruk-
kelijke traditionele maaltijd en een
glas wijn van de eigenaar, wat een
onthaal. De slaapkamers, inclusief
badkamer zijn xxl en vanaf mijn
balkon kijk ik uit over Sofia en op
de eeuwige sneeuw van het Aleko
wintersportgebied.
In het afgelegen Middeleeuwse
dorpje Bozjenci slapen we in een
comfortabele oergezellige kamer
boven het dorpswinkeltje/restaurant
aan een idyllisch pleintje. Slechts
tien euro inclusief badkamer en
stevig ontbijt. Ook een aanrader is
het afgelegen voormalige klooster
in Kmetovtci. De kamers zijn luxe
en hebben prachtige oude houten
vloeren. Maar het meest bijzondere
is onze slaapplek in Melnik. In een
kleine voormalige (tot 1912) Otto-
maanse gevangenis. De tien cellen,
nu hotelkamer met douche/toilet,
liggen random de immer onveran-
derde en met druiven behangen bin-
nenplaats. Eigenaar Iwan Uzunov
krijgt er geen genoeg van ons in de
gelagkamer aan de hand van oude
foto's alles over het verleden te ver-
