maasstad
Paradijselijk Jersey
Paradijselijk voor natuur-
en sportliefhebbers
Veelzijdig en betoverend eiland
Engels, Frans en Duits
Ook al staat de tijd
soms stil, het is tekort
Zelf naar
Jersey: met
auto en boot
of vliegen?
H
In de zucht van een heen vlie-
dende zee; zwelt Jersey met
achterlating van dood en ge-
heimzinnig leven; wanneer de
zee weerkeert; krimpt Jersey
als een Atlantische long, met
de zee verweven.
Langs de kustlijnen en door
het binnenland van Jersey lo
pen veel wandelpaden die al
lemaal hun eigen charme heb-
ben. Jersey heeft maar liefst
300 verschillende, dikwijls
thematische, wandelingen uit-
gezet. Zowel georganiseerd
als individueel te belopen.
Leven op het ritme van
eb en vloed
door Irene Boonekamp
Van het thuisfront horen we dat het
in Nederland koud hondenweer is,
de weerkaart toont vandaag op de
Britse TV dat Engeland en Frank-
rijk in een depressie liggen. En wij
lopen deze ochtend in de stralende
zon over de bodem van de zee op
Jersey, het kanaaleiland met de
meeste zonuren per jaar. Puur geluk
of toch de warme Golfstroom?
De oostkust van Jersey kent een ge-
tijdenverschil van maar liefst twaalf
meter, het op een na hoogste en
sterkste getijden ter wereld. Voor
toeschouwers een spektakel van je-
welste wanneer de zee zich terug-
trekt en het oppervlakte van het ei-
land met twintig procent toeneemt,
om vervolgens de geheimen die
de zeebodem tijdens eb prijsgeeft,
weer onder water te zien lopen. Op
het moment van uiterste eb is het
mogelijk om met een gids zo'n drie
mijl de 'droge zee' richting Frank
rijk in te lopen tot aan de Seymour
tower die met vloed grotendeels
onder water staat.
Vier uur lopen over de droogge-
vallen bodem van de zee. Over
een buitenaards maanlandschap.
Een paar kinderen met schepnet-
jes rennen voor ons uit. Andrew,
marinebioloog en gids, staat om
de haverklap stil om ons op iets
bijzonders te wijzen, een natuur-
verschijnsel te verklaren en ons de
zeeschatten te laten horen, zien,
ruiken, voelen en proeven. Trossen
zeewier hechten zich vast aan ste-
nen en rotsen. „Wanneer je bij mist
de weg kwijt bent, werkt zeewier
als gids: hoe roder het zeewier hoe
verder van de kust." Andrew snijdt
een bolletje van het zeewier open en
drukt de gel eruit. „Dit kost in de
cosmeticawereld een fortuin. Smeer
het geregeld op de huid en je bent
voor altijd verlost van de meest
hardnekkige huidaandoeningen als
psoriasis."
Terwijl hij ons even verderop zee-
kruid laat proeven (beetje speculaas,
kerriesmaak) staan er achter ons
een paar mensen met rode hoofden
heftig aan het zeewier te rukken en
rugzakken te vullen. „Weten jullie
dat een krab inademt door de bek
en uitademt door de achterpoten en
dat er in de wateren rondom Jersey
honderd verschillende soorten krab
leven?" We lopen over de 'warm
sands' en passeren oesterbanken
die normaal diep onder het zeewa-
ter staan. „Jaarlijks worden hier 4
miljoen oesters gekweekt. De eitjes
worden met honderdduizenden te-
gelijk uit Frankrijk gehaald (10.000
in een beker), eenmaal op de bank
worden ze acht maal per jaar ge-
draaid totdat ze, na pakweg acht-
tien maanden, geschikt zijn voor
consumptie." En dat speelt zich
allemaal onder ons af, wanneer we
in deze zee bij vloed zwemmen!
„Een kreeft", gilt een puber. Ja-
wel hij heeft een lustig spartelende
kreeft in zijn hand, van opwinding
kleurt zijn hoofd zo rood als zijn ge-
vangene. ..Kreeft is een delicatesse,
kies in een restaurant uit het aqua
rium nooit de mooiste maar altijd
de lelijkste, dat zijn de lekkerste."
Halverwege de 'maanwandeling'
staat een smalle hoge ijzeren trap-
toren. „In geval de mist en zee on-
verwacht snel oprukken kun je hier
naar uit wijken. Moet je wel een uur
of twaalf blijven zitten. Het gebeurt,
wanneer mensen alleen op pad gaan
en niet weten wanneer het getij wis-
selt." Hoe dichter we het fort nade-
ren hoe ruiger het landschap: hoge
en lage, kale rotsen wisselen elkaar
af, hier en daar gescheiden door
een kleine zeeplas. Steeds meer
krijsende zeemeeuwen vergezellen
ons en vliegen ons om de oren wan
neer we onze eindbestemming, het
fort beklimmen. „Vanaf hier is het
nog maar veertien kilometer naar
Frankrijk, zo'n 6.000 jaar geleden
kon je bij eb doorlopen tot Mont St.
Michel."
De terugweg gaat aanzienlijk snel-
ler, maar stel dat het water... Laten
we opschieten. Opnieuw staat An
drew echter stil bij een curiositeit:
lijkt op een sliert helgroene snot,
maar wanneer hij er met een stokje
tegenaan tikt, trekt het zich terug in
de zandbodem. Natuurlijk peuren
de kinderen erop los wanneer deze
groene aaltjes zich bovengronds be-
geven, om zich halsoverkop terug
te trekken. Wanneer we 's avonds
laat langs deze kust lopen zien we
heel in de verte het topje van de
Seymour Tower uit zee steken. En
daar liepen we vanmiddag!
We verkiezen een wandeling in
ons uppie over het kliffenpad aan
de ruige noordkust vanaf Greve
De Lecq tot aan het 'Devil's Hole.
Een hele klim voordat je op het
pad boven de kliffen bent, maar de
beloning is groot: wat een schit-
terende vergezichten terwijl je tus-
sen allerlei grassen en bloeiend
onkruid loopt. Geen moeilijk te
lopen pad en bovendien staan op
mooie uitkijkpunten banken. Na
twee uur lopen mag je dan einde-
lijk heel stijl afdalen naar het De
vil's Hole waarna het doorsmeren
van de droge kelen met een 'pint
beer' op het terras van de Priory
Inn opnieuw een aardige bezig-
heid blijkt. Gelukkig komen bij
veel wandelpaden bussen die je
terug naar stad of auto brengen.
Wij houden de stoute schoenen
nog even aan en lopen het pad, op
nieuw twee uur, terug. Ongeloof-
lijk dat dit dezelfde kliffen zijn, de
terugweg geeft totaal andere ver
gezichten! Tussen de kliffen kun
je, als je durft, ook zeekajakken of
duiken naar prachtige zeevissen.
Aan de westkust liggen brede zand-
stranden, die uitdagen tot sporten
als zeilen, kitesurfen en blokarten:
zeilen op het droge in een kar-
retje op wielen. Vooral geliefd bij
jongeren, evenals het abseilen. De
immer aanwezige wind maakt ook
vliegeren tot een feest.
Achter de brede stranden van de
westkust Iigt in de duinen het na-
tuurreservaat Les Mielles met de
wedlands, vooral in de avondzon
onvergetelijk mooi. In de zuidwest-
punt staat de beroemde vuurtoren
van Corbiere, waar de zee flink
tekeer gaat. Alleen bij eb komt de
weg ernaar toe boven de zee uit.
De zuidkust is de drukstbezochte
kust vanwege de vele stranden en
de plaatsen St Aubin en St Helier
aan de fraaie St Aubin's baai.
Denk niet dat de stranden op Jer
sey overvol zijn, meer dan ruimte
voor iedereen en slechts hier en
daar superschone uitspanningen
met terras. Schoon is Jersey overal,
nergens vuil op straat en nergens
ter wereld hebben we zulke brand-
schone openbare toiletten (gratis)
gezien die hier op ongeveer iedere
hoek van straat of weg staan.
Van de kusten naar het heuvelach-
tige binnenland, waar wandelaars
terechtkunnen op een 75 kilometer
lang netwerk van 'Green Lanes'.
Op deze smalle groene landweg-
getjes wordt de snelheid voor au-
tomobilisten aan banden gelegd
tot maximaal 15 mijl/uur en heb
ben fietsers en voetgangers altijd
voorrang.
Of je nu langs de west-, oost-,
noord- of zuidkust loopt, overal
zie je hoge stenen torens uit zee
oprijzen, verdedigingswerken om
de Fransen in de gaten te hou
den. Onbetwist hoogtepunt van de
verdedigingswerken is het hoog-
gelegen Mont Orgueil Castle. Blijft
toch vreemd dat de Kanaaleilanden
al meer dan 1700 jaar tot het Ver-
enigd Koninkrijk behoren terwijl
ze veel dichter bij Frankrijk liggen.
Schrijver Victor Hugo die lange
tijd op Jersey woonde, schreef:
De Kanaaleilanden zijn een stukje
Frankrijk dat in zee is gevallen
waarna het door Groot Brittannie is
opgepikt. Ooit hebben de eilanden
aan Frankrijk toebehoord en tot de
jaren zestig was Frans de officiele
voertaal. Dat verklaart, mede door
de ligging, de mix van Engelse en
Franse invloeden. Zo vind je in St.
Helier veel tweetalige straatnamen,
overal op het eiland kom je naast
Engels, ook Franse bouwstijlen te-
gen, de vegetatie is mediterraan, de
meeste tuinen typisch Engels, inwo-
ners van Jersey, de beans, spreken
Engels, maar soms liever Frans en
de Engelse voertaal is doordrenkt
met Franse woorden.
Ook de Duitsers hebben huisgehou-
den op Jersey.De vele bunkers aan
de zuidwestkust getuigen van het
vijfjarige 'oorlogsverleden', waarin
8.000 bewoners van Jersey geeva-
cueerd werden, 1.200 gedeporteerd
naar kampen in Duitsland en ruim
300 bewoners werden veroordeeld
tot gevangenschap en concentratie-
kampen op het vasteland.
Erg indrukwekkend is het museum
'War Tunnels' dat gebombardeerd
is tot mooiste oorlogsmusem van
Europa.
Met moderne technieken wordt het
verhaal achter de Duitse bezetting
gedurende de Tweede Wereldoorlog
uit de doeken gedaan. Het complex
bestaat uit een groot ondergronds
gangenstelsel op 33 meter diepte
(koud, neem trui mee) dat tussen
1941 en 1944 is gegraven door voor-
namelijk buitenlandse dwangarbei-
ders, ook Hollanders. Middelpunt
vormt het ondergrondse ziekenhuis
bedoeld voor Duitse soldaten maar
zover is het nooit gekomen. Het
ziekenhuis is nooit gebruikt en na
renovatie nu ingericht als museum,
waar het kippenvel niet alleen van
de kou komt. Via tv-schermen ver-
tellen de overlevenden over de om-
standigheden. „De Duitsers deden
niemand kwaad maar stelden wel
nieuwe wetten: we moesten ineens
rechts gaan rijden, op school werd
Duits een verplicht vak, de centraal
Europese tijd werd ingevoerd, vis-
sen verboden, niemand mocht meer
dan een hond hebben en we moch-
ten niet naast elkaar fietsen. Veel
eiland bewoners waren gedwongen
samen te werken met de Duitsers
alleen om te overleven, zij hadden
ons maar wij hen nodig. De Engel-
sen waren ver weg, op hen konden
we niet rekenen. We hoopten aan-
vankelijk nog de Duitsers tegen
te kunnen houden. Veel munitie
hadden we niet, we hebben toen
in de haven veel vrachtwagens vol
aardappels (Jersey Royals) neerge-
zet. De Duitsers schrokken terug bij
het vanuit de verte zien van zoveel
'munitie'! Ze zijn uiteindelijk toch
gekomen."
De kanaaleilanden liggen dicht
bij Frankrijk maar behoren bij
Engeland. Jersey is het grootste
eiland (al 8.000 jaar) met een op
pervlakte van tien bij zestien kilo
meter. Het is een groot genoegen
om het eiland te verkennen.
Betoverende kliffenkusten, brede
zandstranden, getijdenstranden, be-
boste valleien, glooiende duinen en
torenhoge rotsen verkwikken alle
zintuigen. Het eiland buigt welhaast
door van de vele bloemen, de ver
schillende palmsoorten geven je de
indruk in Zuid-Frankrijk te zijn.
Zo ruig als de kust is, zo lieflijk en
idyllisch is het binnenland.
Waar zullen we vandaag naar toe
rijden. Je hoeft je niet te haasten,
van elke plek op Jersey zijn alle
uithoeken binnen pakweg anderhalf
uur te bereiken. Steden of dorpen
zijn er amper. Het eiland is verdeeld
in twaalf parishes, gebieden die elk
een klein gelijknamig conglome-
raat hebben met enkele winkels,
kerk, soms een schooltje, wat hui-
zen en een paar hotels. Hotels en
guesthouses zijn er in verschillen
de prijsklassen, voor Nederlandse
maatstaven aan de prijzige kant
maar wie het een beetje uitzoekt
kan veel value for money krijgen.
Zoals in het hooggelegen Christina
hotel, waar we vanuit onze kamer
met terras een fascinerend uitzicht
hebben over de schitterende St Au
bin's Bay. St Aubin is een stadje met
allure dat tegen en onder aan een
heuvel ligt. In de kronkelige straat-
jes naar de top staan fraaie huizen.
Ook het kleinere Gorey met haar
schitterende kasteel aan de oostkust
heeft allure en het authentieke vis-
sersdorpje in de Rozel Bay heeft het
mooiste haventje waar de scheepjes
op het droge naar water snakken en
snackkeet 'The Hungry Man' op
Er zijn verschillende manieren
om naar Jersey te gaan. Met
eigen auto rijden naar Frankrijk.
St Malo en vandaar met de boot
over.
Wij kozen voor de snellere en
zeer aangename weg: Sunair
verzorgt dagelijkse vluchten
vanuit Rotterdam via Londen. in
de zomermaanden op zaterdag
ook directe vluchten met VLM
vanuit Amsterdam en Rotterdam
naar St.Helier. Vandaar struin-
den we met een huurauto het
gehele eiland af.
Soortgelijke reizen zijn te boe-
ken bij Sunair 0180-392030
Voor informatie, vluchten. hotels
en autohuur: www.sunair.nl
Informatie over de kanaaleilan
den: www.kanaaleilanden.com
sfeervolle wijze voor de inwendige
mens zorgt.
De enige echte stad is de hoofdstad
St. Helier, die hier en daar mediter
raan aandoet. Zoals op het Royal
Square met terrasjes onder zware
hazelnootbomen. Je kunt er heerlijk
winkelen en in de grote Victori-
aanse markthallen liggen producten
van Jersey's bodem uitgestald.
Grote trots van het eiland zijn de
Jersey Royal New Patatoes, nog
nooit hebben we zulke lekkere,
creamy aardappels gegeten die
dan ook beschermd zijn door een
appellation controlee. Nog meer
culinariteiten: Producten van La
Mare Vineyards zijn te koop in de
markthallen, maar veel leuker is het
deze wijngaard zelf te bezoeken in
het noordelijke binnenland. Waar
wijn- en appelboomgaarden de uit
de 18e eeuwse granieten boerderij
omzomen en iedere bezoeker de
fameuze appelcider, appellikeur of
appelbrandewijn kan proeven. Ook
nevenproducten als de beroemde
jersey black butter (zwarte, sterk
gekruide appelconfiture) worden
hier bereid.
Een week op Jersey, het is te kort
om alles te doen, alles te zien. We
maakten een selectie en bezochten
het Pallot Steam Motor general
museum, vol oude locomatieven,
treinwagons, auto's, naaimachines,
fietsen, boerengereedschap enzo-
voort.
Heel erg leuk en prachtig gelegen.
Op donderdag kan er een ritje ge-
maakt worden met een stoomtrein.
Ook een bezoek aan Hamptonne
mag je niet overslaan, het leven van
weleer op de boerderij met fraaie
tuinen komt er tot leven. En wat de
vele tuinen betreft: je bent niet op
Jersey geweest wanneer je niet ten-
minste een keer een high tea hebt
genoten in een van de schitterende
tea-gardens.
La Hougue Bie, een immense graf-
heuvel uit 3.800 voor Christus,
wordt terecht een van de mooiste
prehistorische monumenten van
Europa genoemd en voor ons geen
mooiere dierentuin dan het Jersey
zoological park 'Durrel Wildlife
conservation trust', een zeg maar
dierentuin waar met uitsterven be-
dreigde diersoorten de ruimte krij
gen in natuurgetrouwe omgeving.
Molens, jawel, die zijn er ook op
Jersey, meest fotogeniek is de wind-
molen bij Catherine Best, waar je
met eigen ogen kunt zien hoe de
bijzondere sieraden van dit bedrijf
gemaakt worden. In de zomerman-
den staat Jersey in lavandelbloei, in
het Lavendelmuseum is te zien wat
er allemaal gemaakt wordt van deze
diepblauwe, geurende bloemen.
Nog een kasteel: het fraai in zee
gelegen Elizabeth Castle ligt voor
de kust bij St. Helier is alleen bij
eb over een weg te bereiken. Wij
vaarden er naar toe tijdens vloed
in een van de amfibieboten/auto's
die op de boulevard gereed staan,
zeker doen!
Ook vaarden we naar een van de
kleinere kanaaleilanden Sark, waar
auto's verboden zijn en paard en
wagens of tractors met een 'bakkie'
je afhalen van de boot. En waar we
langs de kliffen naar 'klein Sark'
wandelden in een adembenemend,
ongerepte natuur. Minder ongerept
maar ook erg mooi zijn de Itali-
aanse tuinen van La Seigneurie, het
kasteeltje waar de seigneur van Sark
het beheer over het eiland voert. De
high speed boot van 'Manche lies'
vaart in een klein uur vanaf Jersey
naar Sark.
We hadden nog zo veel meer wil-
len bezoeken: de 'Living Legend'
waar de geschiedenis van het eiland
speels wordt uitgelegd. De orchi-
deeenkwekerij van de EricYoung
foundation en de zwarte orchideeen
kwekerij in Les Mielles. Het Ma-
ritiemmuseum, een doe-museum.
Leuk voor kinderen, evenals Sama-
res Manor, een statig oud herenhuis
waaromheen kruidentuin, speeltuin,
Japanse tuin.valkenjachtdemonstrati
es en een lie eeuwse duiventil.
Jersey is een eiland om naar terug
te keren.
