maa«?stari
I
S.
7/
III CI €31 %Jt %Jr fm €31 %*M
Wat we van God ontvangen, geven we door aan de mensen
Oudste hamam
Sultanahmet
LILK.
Derwisjen draaien door Istanbul
door Irene Boonekamp
„Kom vanavond om acht uur naar
ons terug", zegt Nurdogan in zijn
toeristenbureautje, zeshoog ach-
ter. „Dan brengen we jullie en
nog enkele andere belangstellen-
den naar het klooster. Om acht
uur worden we ontvangen door
een man die zich tekenaar noemt
en onze namen kunstzinnig ver-
eeuwigd op papier. Er komt nog
een man het kamertje binnen,
gids Nurettin, die alle tijd neemt
een en ander over de derwisjen
uit leggen. „Waar we naar toe
gaan, danscn de derwisjen niet
voor toeristen maar voor 'eigen
mensen'." Nurettin belt nog even
en meldt: ..Jullie boffen, de der
wisjen zullen dansen vanavond."
Maar... daar kwamen we toch
voor? ..Jawel. Maar je weet het
maar nooit."
Op straat staat een busje voor ons
klaar met chauffeur. „De andere
belangstellenden? Oh die komen
niet." We stappen een beetje ver-
twijfeld in. Aan de rand van een
armetierige buitenwijk stoppen
we, met Nurettin lopen we verder
naar een voormalig klooster dat nu
dienst doet als, ja als wat: kinderen
en arme mensen krijgen er te eten,
we passeren een aantal donkere
lege bidruimtes en net wanneer ik
denk: 'als dat maar goed gaat', ho-
r|nVe gezang. Monotoon gezang,
in cadans.
Nog in de ban van het aangrij-
pende ritueel stappen we in een
taxi, Nurettin geeft de naam van
ons hotel, betaalt de taxichauffeur
en blijft zelf achter: ..Goodnight, it
was me a great pleasure."
Derwisjen zijn Sufi moslims die tot
verschillende religieuze gemeen-
schappen behoren. Het meest be-
kend zijn de Mevlevi, de draaiende
derwisjen. De eerste draaiende der-
wisj was de uit het huidige Afgha
nistan afkomstige dichter/theoloog
Jallaledin Rumi die zich rond 1230
voorgoed vestigde in de Turkse stad
Konya. Toen een goede vriend van
hem werd vermoord, volgens de
overlevering ofwel door jaloerse
vrienden dan wel door zijn eigen
zoon, trok Rumi zich terug in zijn
mystieke wereld, schreef gedichten
en uitte zijn liefde voor zijn vriend
door gedichten aan hem te zingen
terwijl hij ronddraaide. Hij steeg
boven zichzelf uit, voelde zich in de
ban komen van een hogere macht,
van Allah, en raakte al draaiende in
trance. Maar liefst 30.000 gedich
ten schreef hij en bezong ze ieder
op dezelfde wijze. Zo ontstond de
sema, de rituele dans. Zijn volgelin-
gen noemden hem Mevlana, mees-
ter, en na zijn dood in 1273 noem
den zij zichzelf Mevlevi (zij die de
weg van hun meester volgen).
Nurettin opent een deur... we staan
verstijfd! In een zaaltje, stijl kamer-
ensuite, zingen in de ene kamer
zo'n 200 geknielde mannen met
witte mutsjes op in trance, bege-
leid door de Arabische fluit en een
trom. Aan het einde van de andere
kamer zitten enkele medegelovigen
op de grond achter een hekwerk.
We willen er, naast Nurettin, plaats-
nemen maar hij verwijst ons naar
het vrouwengedeelte en geeft ons
een hoofddoek. Niemand zegt iets,
iedereen wacht af, ernstig. Na drie
kwartier gezang schrijden de der
wisjen, de dansers binnen.
Vlak voor ons - ik kan ze aanra-
ken! - staan ze stil, doen de zwarte
mantels uit en op een knikje van de
'overste' gaan ze een voor een de
houten vloer op: langzaam draaiend
op het monotone gezang, de handen
gekruist op de schouders. Wanneer
ze in snelle cadans om hun eigen as
tollen, gaan de armen gespreid, de
rechterhandpalm naar God, de lin
ker naar de aarde gericht. De witte
rokken staan wijduit. De derwisjen
draaien, de zangers zingen en wan
neer het staccato tempo wordt opge-
zweept roepen de aanwezigen op de
maat he he hehe, alle hoofden, ook
die van ons, gaan op de maat mee,
links, rechts, links rechts... Twee
uur lang. Foto's maken verboden,
applaus ongewenst.
In opdracht van Mustafa Ataturk
werd hun klooster in Konya in 1925
gesloten en de dans verboden om-
dat de Mevlevi te nadrukkelijk de
Islam verkondigden. Sinds in 1960
het verbod is opgeheven, draaien
de derwisjen weer in Konya tijdens
de jaarlijkse Mevlana feesten in
december.
Konya is het middelpunt van de
derwisjen gebleven, maar ook in
andere steden zoals Istanbul, zelfs
in Nederland draaien de derwisjen
hun mystieke dans. In hun geloof
liggen thema's uit de islam, het
Christendom en het boeddhisme op-
gesloten. Liefde en tolerantie zijn
belangrijke thema's.
Ook onder de Mevlevi zijn weer
groeperingen gevormd, waaronder
zij die alleen voor toeristen dansen,
maar ook die alleen voor hun ei
gen gemeenschap dansen. Laatstge-
noemden raken volledig in trance,
Iijken met de voeten van de aarde
los te komen. Tijdens hun dans
worden ook gebeden opgezegd en
de sfeer is meer ingetogen dan bij
de toeristische performance, waar
ook geapplaudisseerd wordt.
Tijdens de dans keren de derwisjen
zich naar binnen en zoeken contact
met God, waarna ze in trance ge-
raken. De gekruiste armen aan het
begin van de dans geven de eenheid
van God aan. De rechterhand wordt
naar God geheven om zijn goede
gaven te ontvangen en deze via hun
lichaam en de neerwaarts gehouden
linkerhand aan de aarde, de mensen
door te geven.
Hun witte kleden (jurken) symbo-
liseren de rouw voor hun meester,
de zwarte mantel de tombe waarin
hij ligt en de cilindervormige hoge
rode of bruine hoeden de grafsteen.
Ook wordt wel beweerd dat de witte
jurken het aardse leven voorstellen,
de bruine hoeden de overgang van
aarde naar het hemelse leven.
Voor de toeristen dansen de derwi
sjen in Istanbul dinsdag en zaterdag
om 19.30 uur in de zaal van het
fraaie treinstation Sirkegi, legen-
darisch eindstation van de Orient
Expres en iedere tweede en laatste
zondag van de maand in de Galata
Mevlevi Temple.
Meer informatie is te vinden op
www.lesartsturcs.com en
www.corendon.nl.
Over de Bosporus en naar de Prinseneilanden
Met de boot over de Bosporus.
We staan al vroeg in de rij voor
een kaartje. Betaal een paar euro
en je bent de hele dag zoet. Met
de lokale bevolking delen we het
dek: een bejaard echtpaar zit nog
kettingen te rijgen voor de markt
bij het volgende haventje, musice-
rende jongeren, zonaanbidders,
grote families die een dagje naar
bet strand gaan en alvast op de
grond zittend een voorproefje ne-
men van de copieuze homemade
lunch. Het snelbuffet zorgt voor
een gevulde maag en drankjes.
Bij iedere halte krijgen we een
glimp van leuke haventjes en ei-
landjes te zien. Slechts een ketting
moet ons ervoor behoeden in het
water te vallen. We varen de hele
Bosporus af richting Zwarte Zee,
onderweg schitterende oude houten
Ottomaanse huizen en paleisjes. Bij
het eindpunt Anadolu Kavagi lopen
we de haven tjokvol restaurant-
jes, terrasjes en souvenirwinkeltjes
voorbij en ontmoeten de ware be-
woners. We klimmen een berg op
staan vis-a-vis met een oude
me in nachtjapon. Ze zit voor
ltuar huisje te zitten, dagenlang ziet
z,p niemand en dan nu opeens twee
vrouwen uit ver weg! Ze blijft maar
lachen, charmant slechts drie tan-
den tonend. We drinken Turkse
koffie met eigengebakken koek,
beetje oud maar heel lekker. Als
we afdalen hebben we onze handen
vol vers afgeplukte abrikoosjes, de
lieve dame staat op het puntje van
het pad, de wind bolt haar nacht
japon, met haar hoofddoek zwaait
ze ons uit al haar macht na. Nog
verder doorlopen en je komt bij een
godverlaten begraafplaatsje en een
verlaten, afgebrokkeld kasteel.
Wat niemand zou mogen missen is
een boottocht naar de Prinsenei
landen. Zelfde sfeer aan boord, en
in anderhalf uur komen we aan bij
het grootste, naar zeggen mooiste
eiland van de archipel voor de Azi-
atische kust: Biiyiikada. Gemotori-
seerd verkeer is hier verboden en
aan de haven, een mooier welkom
nauwelijks denkbaar, wemelt het
van de koetsen. Felgekleurd, met
baldakijntjes, een vorstelijk ver-
voer. We gaan eerst maar een stukje
lopen op dit autovrije eiland. In de
winkelstraten rijden de paard-en-
koetsjes af en aan, in een zijstraat
staan ze in een lange file. Nieuws-
gierig lopen we erop af, dringen
langs de lege koetsjes met paarden
en staan opeens in het midden van
een plein. Mijn hemel, 360 graden
om ons heen alleen maar koetsjes
en paarden, wat een lucht. Zover
we kijken kunnen, het lijkt wel of
we in het centrum van een doolhof
zijn beland. Een stem galmt door
een microfoon, we verstaan er niets
van en daarom wordt de stem steeds
harder. Uiteindelijk begrijpen we
dat de stem het tegen ons heeft: of
die tweie dames zich uit dit gevaar-
lijke gebied willen begeven. Het
is de 'garage' voor de koetsjes. In
strategische volgorde rijden ze op
afroep uit de microfoon af en aan.
Ziet er uit als een grote chaos.
Aan het begin van plein kunnen we
kaartjes kopen, na een half uur door
het stoffige plein manoeuvreren zit
ten we hoog, droog en vorstelijk.
De paarden rijden ons het hele
eiland rond, hun drollen worden
keurig opgevangen door een aan
hen vastgeketende drollenvanger,
zo blijft het eiland schoon Hier
en daar prachtige doorkijkjes naar
de zee tussen pal men, metersho-
ge bougainvilles en oleanders. De
winkelstraatjes voorbij hobbelen we
langs de mooiste, oude houten Otto
maanse villa's die je maar bedenken
kunt. Rijke Turken hebben hier hun
resort. „Als ik nog eens opnieuw
op huwelijksreis zou gaan, droomt
mijn zusje, „Dan ga ik hier naar toe.
Wat een hemels paradijs!"
Istanbul heeft meer dan honderd
hamams, Turkse baden. We kiezen
de oudste, de (jemberlitas Hamam
uit 1584, vlakbij de grote bazaar.
Afzonderlijke baden voor hem en
voor haar. We laten ons door de
vrouwelijke, schaars geklede mas
seuses insoppen met zeepschuim,
schrobben met de ruwe washand,
boenen, voeten masseren en haren
wassen. Emmers water worden over
ons heen gegooid en terwijl we naar
het oude sterrenplafond staren, lig
gen we een tijdje bij te komen op
een grote ronde warme marmeren
tafel, heeeerlijk! Drie dagen later
nog een zacht en glad velletje.
Istanbul kun je niet verlaten zonder
op de grens van twee werelddelen,
onder de Galatabrug, op een van
de terrasjes neer te strijken, een
vers visje te eten en te genieten
van het boeiende uitzicht op de
PMMI
vele fraaie gebouwen en minaretten
van de oude stad, de drukbeklante
viskramen op de kade en de vissers-
en passagiersboten op de Gouden
Hoorn. Doe het 's avonds: dat is
nou 'duizend en een nacht'.
Voor informatie: www.corendon.nl
Schakel tussen twee werelddelen
i5=S#S5.
iimisni
Hi..Ill II
Istanbul wordt wereldwijd be-
schouwd als een van de meest
fascinerende, een van de leukste
steden op aarde. Gelegen op het
snijvlak van Europa en Azie her-
ken je overal in de stad invloeden
van beide werelddelen. Wanneer
je in het donker aanvliegt op de
stad (vlucht Corendon) ziet de
verlichte stad met vele moskeeen
er vanuit de hoogte sprookjes-
achtig uit.
Interessante bezienswaardigheden
te over. Op iedere hoek van de
straat kan gegeten en gedronken
worden en de prijzen, ook van de
duizenden taxi's, liggen laag. Naar
Istanbul ga je niet een keer, je komt
terug. In de sfeervolle oude wijk
Sultanahmet ligt het merendeel van
de bekende bezienswaardigheden
op loopafstand van elkaar.
Een wandeling door de multicul-
turele wijk Beyoglu met de alles-
overheersende Galatatoren en het
Taksimplein is een aanrader. Neem
er zeker een kijkje in het oude het
schitterende Pera Palas hotel, waar
krimischrijfster Agatha Christie
haar vaste kamer had, wanneer ze
met de Orient Express aankwam.
De lijs't met belangrijke gasten in
dit hotel is groot: Ataturk, Jacque
line Kennedy, Greta Garbo, Mata
Hari, EdwardVlII en vele andere
staatshoofden. De hal met antieke
liften is indrukwekkend, de portiers
uiterst vriendelijk en op verzoek
laten ze je de kamer van Christie
zien. Vlakbij ligt de overdekte win-
kelpassage Tiinel Geqidi met de
wereldberoemde antikiteitenwinkel
Atrium waar je recht tegenover de
lekkerste koffie van Istanbul vindt,
verder veel exclusieve winkeltjes en
gezellige binnenterrasjes.
In de oude wijk Sultanahmet liggen
de kopstukken van Istanbul dicht
bij elkaar. Vanuit ons nieuwe hotel
Grand Yavuz de Luxe (aanrader)
liggen alle bezienswaardigheden en
ook de Bosporus op loopafstand.
We bezoeken Topkapi Sarayi,
het sultanpaleis van duizend-en-
een nachten met de schitterende
Vierde Hof en het Haremgedeelte:
een doolhof van gangen, binnen-
plaatsen en met mozaiek ingelegde
vertrekken. In de 1400 jaar oude
Hagia Sophia, de machtigste ba-
siliek uit de byzantijnse tijd en,
op de Sint Pieter na, het grootste
koepelgebouw in de wereld, voel je
je wel heel nietig. De eerbiedwaar-
dige blauwe moskee, Sultan Ahmet
Camii, met de zes minaretten en
22.000 blauwe tegels met diverse
bloemmotieven, is volgens velen
de mooiste moskee van Istanbul,
maar wij vonden de minder beken
de, even buiten het centrum gelegen
Siileyman moskee, met fraai mau
soleum en moskeetuin, er zeker niet
voor onderdoen. Hier vlakbij ligt
in een heel oud straatje, de oudste
bazaar van Istanbul.
Schuin tegenover de Hagia Sophia
ligt de Yerebatan Sarayi, een van de
mooiste bezienswaardigheden van
de stad. Het ondergrondse labyrint
met 12 rijen van 28 zuilen vormde
in de 6e eeuw een van de talloze
waterreservoirs, cisternen, van de
stad. De oker- en roze gekleurde
zuilen worden fraai aangelicht. He-
lemaal achterin maak je kennis met
Medusa zelf.
Bazaars te over; natuurlijk bezoe
ken we de grote, overdekte bazaar:
druk, lawaaierig, duizenden win
keltjes en duizenden mensen die
succesvol afdingen. Loop de bazaar
uit richting gouden Hoorn, je neus
achterna en je komt in de krui-
denbazaar: kleurig en geurig. Tus
sen beide bazaars vind je de echte
openlucht bazaar waar de Turkse
mensen hun inkopen doen, voor ons
de leukste bazaar.
Het fraaie gebouw en interieur van
het Sirke§istation, eindpunt van de
Orient Express, ademt nog steeds
de sfeer van weleer. Er is niet veel
nodig om met half dichtgeknepen
ogen die puffende en piepende chi-
que trein te zien aankomen.
