wsmm
h
fit
9
a
m
ai
Vervoer naar
Tiengemeten
Wm&:¥
1rnmimm
i
i
i?
Nieuwtjes
Weemoed, Weelde
en Wildernis
Uniek project
Drie gezichten
r
i
y't -
Tiengemeten paradijs voor rustzoekers
tekst Ank Herstel
fotografie A. Van Efferen
REGIO - Het eiland Tienge
meten in het Haringvliet werd
in mei van dit jaar officieel ge-
opend. Het eiland, waar decen-
nia lang boeren een eenzaam,
maar vrij bestaan leidden is
teruggeven aan de natuur.
Tiengemeten is het laatst over-
gebleven eiland in Zuidwest-
Nederland.
Het eiland is ontstaan in de 17e
eeuw als onbeduidende zandplaat
in het toen nog ongetemde Ha
ringvliet. De oppervlakte van deze
zandplaat was tien 'gemet', onge-
veer vijf hectare. Hier komt de
naam van het eiland vandaan. Tus-
sen 1750 en 1860 is het eiland in een
aantal stappen ingepolderd voor de
landbouw. Het eiland is momenteel
ongeveer duizend hectare groot.
Sinds 1997 is het complete eiland
met oevers, polderland, boerderij-
en en zelfs pont eigendom van de
Vereniging Natuurmonumenten die
vanaf dat moment een van de meest
unieke natuurontwikkelingsprojec-
ten van Nederland op Tiengemeten
startte. De boeren die generaties
lang op Tiengemeten werkten en
woonden hebben inmiddels het ei
land allemaal verlaten, de boerde-
rijen en woningen, als stille getui-
gen achterlatend. Deze historische
gebouwen op Tiengemeten zijn een
bezienswaardigheid op zich. In een
aantal, nu nog vervallen woninkjes
zal na een grondige renovatie onder-
dak worden geboden aan recrean-
ten. Deze recreatiewoningen staan
op unieke plekken die liefhebbers
van stilte en natuur bijzonder zullen
aanspreken.
Er zullen ook gebouwtjes ten prooi
vallen aan de elementen en van
lieverlee helemaal vervallen. In een
schitterende negentiende-eeuwse
schuur is het Informatiecentrum
van Natuurmonumenten geves-
tigd. Hier worden bezoekers op de
hoogte gebracht van de allerlaatste
nieuwtjes op het gebied van na
tuur en recreatie. Een expositie in
het centrum geeft een goed beeld
van het toekomstige Tiengemeten
want ook al is het eiland officieel
geopend, de natuurontwikkeling is
nog in voile gang.
Vanuit het informatiecentrum ont-
plooit Natuurmonumenten talloze
activiteiten. Tientallen excursies,
algemene rondleidingen, vaarexcur-
sies en excursies speciaal voor voge-
laars, botanici en speciale aandacht
voor natuurontwikkeling staan op
de planning. In het centrum van
het eiland bij de Helenahoeve wordt
een speelbos voor kinderen aan-
gelegd. Klimbomen, watertjes en
hout om mee te bouwen bepalen het
beeld. Kinderen kunnen hier einde-
loos spelen, klimmen en klauteren,
vlotten en hutten bouwen. Voor
stadskinderen een ongekend genoe-
gen. Voor de vogelaars en andere
belangstellenden zijn maar liefst
drie uitkijkpunten gebouwd. In het
oosten is bij het vogelreservaat de
Griendweipolder een vogelkijkhut
op poten gebouwd. In het voorjaar
zijn hier honderden weidevogels te
zien en in de winter kan men slecht-
valken hun prooi zien slaan. Op een
sfeervolle rui'ne in het westen van
het eiland kijkt de bezoeker over
de imposante kreek die de getij-
den terug op het eiland brengt. De
vliedberg in het middendeel biedt
de 'vlieder' een prachtig panorama.
De vliedberg is met een 500 meter
lang wandelpad vanaf de pont te
bereiken.
Tiengemeten moet een eiland wor
den met drie gezichten: Weemoed,
Weelde en Wildernis. Wildernis in
het westen en zuiden waar natuur
en water vrij spel hebben. Weelde
in het midden als een uitgestrekt
paradijs voor vogels en planten en
Weemoed in het oosten in de vorm
van cultuurhistorisch herstel van
de Oude Polder. Cultuurhistorische
waardevolle delen en gebouwen
blijven behouden. De oude, eerste
bedijking uit 1750 wordt hersteld.
In 1953 zijn bij de Watersnoodramp
ook hier op Tiengemeten de dijken
doorgebroken. Bij het herstel daar-
van zijn de binnendijken verdwe-
nen. Rondom de Oude Polder zullen
de nieuwe dijken weer worden aan-
gelegd, zo wordt het ontstaan van
het eiland gemarkeerd. In de Oude
Polder herleeft ook de Zeeuwse
tarweteelt van voor 1900. Zo ont-
staat een waardevolle biotoop voor
inheemse akkerkruiden die bijna
helemaal uit Nederland verdwenen.
Het midden van Tiengemeten wordt
weelderig en wijds. Dit midden ligt
van nature al wat lager en heeft een
bodem die het water slecht doorlaat.
De gemalen worden stilgezet en
dankzij regen en stormen verande-
ren de polders in de winter in een
groot open water. Duizenden gan-
zen, smienten en andere eenden-
soorten komen hier veilig rusten om
in het voorjaar weer plaats te maken
voor tienduizenden steltlopertjes
die foerageren op de drooggevallen
slikvlakte. Voor lepelaars en zilver-
reigers is het ondiepe water een
goedgevulde dis. Grauwe ganzen
gebruiken het moeras om in mei en
juni te ruien. De stukken die in de
zomer droogvallen raken begroeid
met gras waardoor graspieper en
tureluur hier broedgelegenheid vin-
den.
Het grootste gedeelte van Tien
gemeten wordt echte getijdenna-
tuur, geboetseerd door het water.
Aan de zuidkant van het eiland zal
in augustus 2007 een dijk worden
doorgestoken waardoor het eiland
onder invloed komt van het tijver-
schil van dertig centimeter in het
Haringvliet. Er zullen rietvelden,
ruigten en kleine kreken ontstaan
en getijdenplanten als de spindot-
ter en bittere veldkers breiden hun
leefgebied uit. Noordse woelmuis,
blauwborst, kiekendief, waterral
en roerdomp zullen deze Wilder
nis gaan bevolken. Er is zelfs al
een zeearend gesignaleerd. In deze
nieuwe Wildernis heerst de dyna-
miek van het water die getijdenna-
tuur maakt tot wat het is: zeldzaam
in Europa.
Met een beperkt aantal ingrepen
van graven, doorsteken en begrazen
worden op Tiengemeten voorwaar-
den geschapen voor het ontstaan
van nieuwe natuur. Het kost tijd
voor de Wildernis echt wild is. De
Weelde is al snel weelderig: zodra
het land onder water staat verschij-
nen de eerste vogels en zelfs daar-
voor zijn al diverse vogelsoorten
gesignaleerd. Maar ook de Weelde
moet groeien. De eerste jaren zal
het eiland nog kaal zijn maar het
geduld zal worden beloond.
Om de natuur zijn werk goed te
kunnen laten doen zijn allerlei voor-
zieningen getroffen. Roel Posthoorn
is programmaleider voor Tiengeme
ten bij Natuurmonumenten. „Het is
uniek om zo lang aan een project
te werken en het feit dat we de
kans kregen om alles in een keer te
veranderen maakt het helemaal een
uniek project." Het eiland Tienge
meten is sinds 1977 eigendom van
natuurmonumenten. De boeren die
oorspronkelijk van generatie op ge
nerate op Tiengemeten woonden en
werkten hebben in de loop der jaren
allemaal het eiland verlaten en heb
ben zich elders in Nederland geves-
tigd. Op dit moment zijn er nog vijf
vaste bewoners op Tiengemeten en
wordt een aantal vakantiewoningen
gebruikt.
Onder de vaste bewoners is de mus-
kusrattenbestrijder -in ruste- Hugo
Schortinghuis; hij heeft in de sme-
derij zijn intrek genomen. Het ei
land is de afgelopen jaren compleet
veranderd. De provincie Zuid-Hol-
land wees Tiengemeten in het kader
van Deltanatuur aan als gebied voor
getijdennatuur. Na gedegen ecolo-
gisch, cultuurhistorisch onderzoek
en de nodige brainstormsessies ont-
stond het plan om in een gedeelte
van het eiland het getij mee te laten
spelen. Hiervoor werd in augustus
2007 een dijk doorgestoken waar
door een bepaald stuk bij vloed
onder water komt te staan. „De
bedoeling was dat het doorsteken
van de dijk in het vroege voorjaar
zou plaatsvinden", legt Posthoorn
uit. „Alleen heeft de natuur al bezit
genomen van juist dit gebied, er
broedden op dat moment ontelbare
vogels", zegt hij. „Het doorsteken
moest daarom wachten tot het vroe
ge najaar."
„Tiengemeten is een eiland met drie
gezichten: Wildernis, Weelde en
Weemoed. Wildernis is het gebied
in het westen en zuiden waar na
tuur en water vrij spel hebben; In
het midden biedt Weelde een uitge
strekt paradijs voor vogels en plan-
ten en Weemoed is het gebied waar
in het oosten waar het verleden van
Tiengemeten aandacht krijgt. Op dit
moment zie je al dat de Spindotter,
een plant die zich heeft aangepast
aan zoetwatergetijden, te vinden is
op Tiengemeten", zegt Posthoorn.
De verwachting is dat in de nabije
toekomst het eiland een eldorado
voor flora en fauna gaat worden
(en uiteraard ook voor de mensen
die hier van houden). Tiengemeten
is een eiland onder de rook van de
randstad waar stadsmensen terecht
kunnen om zuurstof, rust en stilte
in zich op te nemen. Een aantal
voormalige boerenwoningen zal in
de loop der jaren vanzelf verval
len maar er wordt ook een vijftal
eenheden als vakantiewoning in-
gericht. Huisjes die er nu desolaat
uitzien worden de komende tijd
gerestaureerd en van alle gemakken
voorzien om verhuurd te worden.
Sinds kort is op het eiland een
bed- en breakfast en een camping
gevestigd, evenals een gelegenheid
om iets te eten en te drinken. Het
eiland is autovrij. Dat betekent dat
de fiets het aangewezen vervoer-
middel is. Als een van de grootste
boerderijen is gerestaureerd dan zal
daar een zorgboerderij in worden
gevestigd.
W-
- -
Tiengemeten ligt in het Haring
vliet, ter hoogte van Zuid-Beijer-
land in de Hoekse Waard en valt
onder de gemeente Korendijk. Het
eiland is altijd open. Er is een
informatiecentrum bij de veer-
haven, een biologisch eetcafe en
natuurcamping (www.camping-
tiengemeten.nl) en fietsverhuur
(06 - 14740110 en 0186 - 660238).
Auto's zijn niet toegestaan op
Tiengemeten. Honden wel, rnits
aangelijnd. Met openbaar ver
voer is Tiengemeten alleen op
doordeweekse dagen te bereiken
vanuit Zuid-Beijerland en Oud-
Beijerland met buurtbus 191
rechtstreeks naar de veerpont bij
het dorpje Nieuwendijk. Met de
auto is het makkelijker om Tien
gemeten te bereiken. Neem vanaf
de A29 de afslag Numansdorp
richting Zuid-Beijerland en volg
daarna de borden naar veerpont
Tiengemeten in Nieuwendijk. Bij
de afvaartplaats van de pont is een
parkeerplaats met 145 plaatsen.
De pont heeft van maandag tot
en met zaterdag tussen 10.00 en
17.00 uur afvaarten op alle hele
uren vanaf Nieuwenwijk. Op zon-
dag 10.00, 12.00, 14.00 en 16.00
uur. Daarbuiten is de veerdienst
minder frequent en deels op af-
roep (06 - 53243129) beschikbaar.
Meer informatie over Tiengeme
ten is te vinden op www.tienge-
meten.deltanatuur.nl
