Hebriden: stil, desolaat
en wonderschoon
Het whiskyproces
Nosing en tasting in de Schotse
In vogelvlucht: Edinburgh
i
I
Praktisch
Over Whisky
Levenswater
Tourist
information 34 y
(seasonal.
tThe
Glenlivet
Balvenie Castle
Adventure centre
and bunkhouse
Whisky Trail
SiU
s
■e
I '{rrxs$I
gi-sa
LS5
AufhetltlC
CitUttllv"
scotch vm&Kt
SPHtXMM
irnoM,
\9$7
IRSTALKS
j^sxm
ipHv-ti-n 83iaa^
HlAHO
door Irene Boonekamp
„Je moet een paar druppels wa
ter bij de whisky doen. Belang-
rijk voor de nosing en tasting,
voor de geur en de smaak."
Voor ons staan twintig kleine
lege whiskyglaasjes waaruit we
de komende twee uur twintig
verschillende combinaties van
Speyside single malts met di
verse waters zullen proeven en
beoordelen. Maar eerst ruiken.
„Ruiken is fundamenteel, het
waren de 'nosers' die de eerste
whisky's samenstelden."
Wanneer we de eerste whisky krij-
gen voorgeschoteld verdwijnen zes-
tien neuzen langzaam in het glaas-
je... Hemels! Alleen het ruiken is
al verrukkelijk. Met een pipet drup-
pelen we er enkele druppels water
in, geen gewoon water, oh nee.
„Het ene water is bij lange het an-
dere niet. Iedere whisky vraagt om
een gelijkgestemd water. Mooiste is
wanneer je water uit de omgeving
gebruikt, volmaakte harmonie. Kun
je in flessen kopen in goede whis-
kywinkels."
Wanneer een Amerikaanse dame
een ijsblokje vraagt, schrikt mees-
ter Dr Stephen Cribb ervan: „Oh
dear, you dont have taste: ijs bij
whisky, dat is een vloek." Stephen
Cribb kan het weten, is een kenner
en wereldwijd bekend vanwege de
vele whiskyboeken die hij heeft
geschreven. Hoe meer we ruiken en
proeven, hoe vrolijker de stemming.
Maar ook hoe minder we weten
wat we proeven, zo doorgewinterd
zijn we nu ook weer niet. Maar het
smaakt heerlijk.
We volgen een cursus water/whisky
tijdens de oogstfeesten in het be-
roemdste malt whiskystadje ter we-
reld Dufftown, in het noorden van
de Schotse Hooglanden. Slechts
1.800 inwoners, zeven verschillende
malt distilleerderijen rijk. Het me-
rendeel van de bewoners werkt in
de distilleerderijen en het toerisme.
Eenmaal per jaar, tijdens de oogst
feesten eind September, verandert
dit kleine stadje een week lang in
een feestoord waar whiskyminnend
binnen- en buitenland massaal aan-
wezig is en de whisky rijkelijk uit
de hoorn des overvloeds vloeit. Er
wordt gemusiceerd, gedoedelzakt,
Vanuit Nederland bereik je met eigen auto de Schotse Hooglanden het
makkelijkst (en leuk en voordelig) bootoversteek met DFDS Seaways.
Vertrek uit IJmuiden tegen de avond, aankomst in Newcastle volgende
ochtend vroeg.
www.dfdsseaways.nl.
Aanrader voor overnachting: The Royal Hotel in Elgin, vlak bij Duff
town
www.theroyalhotelelgin.co.uk
Voor alle informatie: www.visitbritain.nl
It
lit
l/gj Historic Scotland
A -v.
gezongen en gedanst.
Tijdens de ceilidhs, de eet- en dans-
feesten, dragen de heren hun fa-
miliekilt met bijbehorende kousen
en schoenen. Er worden allerlei
evenementen georganiseerd: ex-
cursies naar omliggende distilleer
derijen, proeverijen, demonstraties
kiltmaken, diverse malen een Talk
Taste in het whiskymuseum,
feestavonden, diners, internationale
malt nosing competition (ruiken en
raden), lezingen, workshops, op-
tredens van straatartiesten, boog-
schieten, jagen met roofvogels, en
in de openlucht dansen de Schotten
in hun fraaie rokken naar de pijpen
van de doedelzakspelers. Op zon-
dagochtend vroeg lopen de onuitge-
slapen diehards de Ben on the Ben:
- Schotse whisky wordt anders
geschreven dan alle overige
whiskey.
- Malt whisky is een whisky ge-
stookt van gemoute gerst.
- Single malt is een whisky uit
een distiileerderij.
- Pure malt is whisky van ver
schillende maltwhisky's uit
verschillende distilleerderijen.
- Blend is een mix van verschil
lende whisky's.
- Volgens de British Medical As
sociation voorkomt het gebruik
van 30 gram alcohol per dag
hartziekten.
- Het alcoholpercentage in whis
ky moet minstens 40% zijn.
- Van alle whisky die in Neder
land gedronken wordt is 90%
Schotse Whisky, waarvan 85%
blended Scotch en 5% Malt
Whisky.
- De lengte en vorm van de pot
still is van belang voor de kwa-
liteit van de whisky.
- De smaak van Schotse whisky
onderscheidt zich van alle an-
dere vanwege de specifieke
weersomstandigheden.
- Slainte... proost.
Na de Dufftownfeesten trek-
ken we, flessen whisky en fles
sen water in de kofferrruimte,
van de noordelijke Highlands
naar de westelijke Higlands,
Van Inverness (mooie distii
leerderij, heerlijke proeverij)
langs de westelijke oevers
van de Ness naar de stad Fort
William. Natuur en uitzichten
overweldigend: de plotseling
doorbrekende herfstzon kleurt
de kale en bemoste bergruggen
oranjebruin en helgroen. De
vele rivieren en meren blauwer
dan blauw.
we maken een pittige klim naar de
top van de Ben Rinnes berg; op het
hoogste punt schenkt de gids met
royale hand plastic bekertjes vol
met goddelijke Ben Rinnes whisky
(de distiileerderij ligt aan de voet
van de berg). De laatste dag eindigt
met de Dreg Party: dan mogen
degenen die nog overeind staan
de restjes uit de flessen drinken...
slainte!
Sinds enkele jaren wordt ook in
het voorjaar een internationaal en
groots aangepakt festival gehouden:
'The spirit of Speyside' (www.spiri-
tofspeyside.com) Dit jaar is het feest
van 3 tot en met 7 mei. Eveneens
met veel proeverijen en evenemen
ten, waaronder whiskybeurzen, ja
gen met vogels en als hoogtepunt de
uitreiking van de Spirit of Speyside
awards aan de beste single malts.
Veel van de festiviteiten spelen zich
af in Aberlour, Dufftown en Elgin.
Niet alleen het doel ook de weg
ernaar toe is belangrijk, voordat we
Dufftown bereiken bezoeken we
nog een aantal andere distilleerde
rijen aan de bekende Whisky trail
in dit Speyside gebied, paradijs van
de malt whisky. Speyside is een on-
derdeel van de Highlands whisky's
maar wordt apart vermeld omdat
in dit kleine gebied meer dan vijf-
tig van de honderd Highland malt
whisky distilleerderijen liggen met
als centrum Dufftown. Verspreid
in het desolate landschap liggen
de juweeltjes van beroemde dis
tilleerderijen: Aberlour, Balvenie,
Dufftown, Glenfiddich, Glen Elgin,
The Glenlivet, Mortlach, Strathisla,
Glendullan, Glenmorangie....Som-
mige van de distilleerderijen be-
trekken water uit onderaardse bron-
nen (Strathisla), de meeste liggen
echter aan ofwel de rivier de Spey
of aan een van de vele zijtakken en
zijn ook dikwijls naar deze wateren
genoemd zijn. Zoals de 'Glenlivet'
dat letterlijk dal van de Livet bete-
kent, een van de beste whiskygebie-
den. Alleen de distiileerderij die in
dit dal ligt mag de naam Glenlivet
dragen en noemt zich dan ook The
Glenlivet.
We bezoeken ondermeer de al-
lerkleinste distiileerderij uit 1825,
Edradour, even buiten Pitlochry,
waar slechts drie mensen werken.
De naam whisky is afkomstig van 'uisge beatha', het Keltisch voor
levenswater. Het soort water is dan ook van grote invloed op het ka-
rakter van de whisky, ook tijdens het proces. Behalve water is ook van
essentieel belang de ligging van de distiileerderij, het gebruikte mout,
de lengte van de stills, de rijpingstijd, houtsoort van de vaten en wat er
eventueel eerder in deze vaten heeft gezeten (sherry, bourbon, port) en
de ruimte waar de whisky ligt te rijpen. De Speyside wateren zijn helder
en zacht, ook de whisky's zijn zacht, In tegenstelling tot de Islay whis
ky's, waarvan de distilleerderijen aan zee liggen en waarop turf, zeewier
en jodium van invloed op het karakter en de smaak zijn.
Water, vuur en gerst zijn de be-
langrijkste componenten voor het
maken van Whisky. Een proces
dat aanvangt met de malting: Gerst
wordt in water gedenkt en op de
moutvloer uitgespreid om te ontkie-
men en te verworden tot mout. De
mout wordt gedroogd, nog vaak bo-
ven open turfvuur waardoor de geur
van de rook in de mout dringt. Ver-
volgens wordt het beslag gemaakt,
de mashing: de korrels worden
gemalen en met warm water ver-
mengd tot een graanbeslag waarin
zetmeel wordt omgezet in suikers.
Aan de verkregen vloeistof, 'wort',
wordt in de grote houten gistkuipen
gist toegevoegd. Vervolgens vergis-
ten de suikers tot alcohol, de fer-
mentatie, en na pakweg 24 uur is de
vloeistof een zoet, turfachtig bier,
'wash', geworden. Het alcoholper
centage is nu acht procent. De wash
wordt in de koperen distilleerketel,
de 'pot still* aan de kook gebracht.
Wonderwel is de vorm van de pot
still erg belangrijk voor het karak
ter van de malt whisky. Tijdens
de dagelijkse alcoholcontrole gaan
de distillaten door de 'spirit safe'
om de verschillende distillaten te
controleren.
Om een hoger alcoholpercentage en
zuiverheid te verkrijgen wordt de
geconcentreerde vloeistof na con
densate opnieuw gedistilleerd. De
drank ziet er grof en kleurloos uit.
Heeft al iets van whisky maar het
eigen karakter is er nog niet. Dat
verkrijgt hij pas na jarenlange ma
turation: de rijping in eiken vaten,
gewezen bourbon of -sherry vaten,
soms zelfs gewezen portvaten. Het
type fust draagt bij aan de uiteinde-
lijke kleur, harmonie en complexi-
teit van de malt whisky. Omdat het
hout enigszins poreus is, dringt de
omliggende lucht in de whisky en
verdampt een deel van de alcohol,
het deel der engelen, uit de vaten.
Na drie jaar is de malt whisky rijp
om gebotteld te worden, maar de
betere malts liggen veel langer op
fust, dikwijls meer dan tien jaar.
fUVATi Mr,
ELl.AR
rSRSTALKSB
gpaiT oPsmi$SK
n.» 'Ml
wtdrJ^M
Ktr-
T»»wt-s*Y
gfO-EAS )g£
-59B2
vafJTA«T
£D«S
(„To work here: its a manner of
life") Schitterend gelegen in een
dal aan de rivier de Burn, buiten
worden we al onthaald door een
doedelzakspeler, binnen - mind
your head - getrakteerd op een
rondleiding met kleine proeverij.
De alleroudste distiileerderij Strah-
tisla ligt eveneens prachtig, op een
boogscheut van Dufftown aan de
rivier de Isla. De distiileerderij
stamt uit 1786 en is vrijwel onver-
anderd gebleven. Later nam Chivas
Brothers het bedrijf over, slechts
een deel van de moutproductie is
bestemd voor de twaalf jaar oude
single malt, het overige wordt ver-
werkt tot Chivas Regal blends. Gids
Jeannette toont trots de grote kope
ren pot stills, boegbeeld van iedere
distiileerderij. Zoals Jeannette het
woord uitspreekt: helemaal mesjok-
ke is ze van hun 'stills'.
Een feest om bij Strahtisla op be-
zoek te gaan, we worden ontvangen
in een antiek interieur en proeven is
hier een manier van leven! De oud-
ste single malt whisky is vreemd
genoeg geen Strahtisla maar een
The Glenlivet. Eigendom van Per-
Onderweg is het de moeite meer
dan waard om bij Invergarry, een
flink stuk na het fraai gelegen Fort
Urquhart, de A830 westwaarts vice
versa te rijden: na het schitterende
'Five Sisters' gebergte wordt de om-
weg beloond met het mooist gelegen
kasteel van Schotland: het Eilean
Donan Castle dateert uit de der-
tiende eeuw en ligt op het mini-ei-
landje Loch Duich dat via een brug
te bereiken is. We rijden inmiddels
door de indrukwekkende Hebriden.
Alsof hier nooit iemand komt, stil,
desolaat en wonderschoon. Zo mo-
gelijk is de tocht van Fort William
(schitterende distiileerderij, heer
lijke proeverij, aan voet van de hoge
Ben Nevis) naar het meest westelijk
bereidbare punt in Mallaig, nog
mooier. Meertjes, heuvels, bossages
nod Richard. Oprichter John Smith
kreeg in 1824 van de overheid als
eerste een vergunning kreeg om le-
gaal te stoken, The Glenlivet wordt
daarom beschouwd als de eerste
officiele Single Malt Whisky.
Wie van whisky houdt moet toch
eenmaal in zijn leven naar het Mek-
ka van dit levenswater, de Whisky
Trail rijden is een aangename bezig-
heid, door een fascinerende natuur
van de ruige hooglanden. Waarin
de vele fraaie oude gebouwen van
de distilleerderijen het landschap
wonderlijk kleuren.
Een keer gaan we echt ondergronds,
in Edinburgh, sinds 1492 de hoof-
stad van Schotland, onze laatste
stop voordat we de auto weer de
boot oprijden. Eigenlijk heb je een
week nodig om deze prachtige, ge-
zellige stad goed te bekijken, we
gingen er in vogelvlucht doorheen
en namen er nog een in het Scottish
Whisky Heritage Centre! Natuurlijk
bezochten we het zich boven de stad
verheffende kasteel, dat is gebouwd
op een vulkanische rots en vanwaar
je een magnifiek uitzicht over de
stad hebt. Vanaf het kasteel loopt
het oude, sfeervolle en gezellige
stadsdeel door de drukke Royal
Mile naar Holyrood Palace. Op de
Royal Mile komen veel steegjes,
closes, uit. Over een aantal van
deze smalle steegjes zijn al in de
18e eeuw nieuwe huizen gebouwd,
waardoor een stadje onder de stad
ontstond.
We dalen af in een van deze onder-
grondse steegjes de Mary King's
Close, die nog geheel in tact is.
Sinds enkele jaren wordt er een
griezeltour met verschillende acts
door georganiseerd. (www.realma-
rykingsclose.com)
In de steeg leefden de armsten der
armen in ongezonde toestand. Geen
toilet, maar een emmer, die tel-
kens wanneer de klokken van de St
Gilles luidden, geleegd werd. Veel
bewoners hielden vee. Slechts een
kamer was hun woning. Logisch
dat er vele ziekten uitbraken, Mary
King's Close is vooral bekend van
wege het groot aantal slachtoffers
dat hier viel tijdens de pestepidemie
in 1644. De gruwelverhalen van
De afgelegen Glenuig Inn.
en bergruggen wisselen elkaar af.
Uren kom je niemand tegen. Om
dan eindelijk, heel in de verte in
een vallei uit wit huisje te zien, het
enige huisje in de ganse omgeving,
de Glenuig Inn. Binnen is het, mid
den op de dag, bijna uitgestorven.
Er hangt een zwaar rookgordijn.
Enkele wandelaars uit Australie,
de enige gasten, vertellen bij de
immense open haard hun beleve-
nissen, de lady bartender schenkt
de whiskyglazen extra vol. Ook al
heeft ze slechts enkele tanden in
de mond, ze lacht breeduit om alle
verhalen maar wordt ernstig wan
neer we de draak willen steken met
het monster van Loch Ness.
Schotland heeft iets met het on-
zichtbare, met monsters, spoken,
het ondergrondse circuit. Wie kent
niet de angstaanjagende verhalen
over het monster dat op de bodem
van het Loch Ness (meer van Ness)
leeft en door velen gesignaleerd is.
Wanneer we langs de Ness rijden
maakt de dreigend donkere lucht de
sfeer wat spannend. Je zou er bijna
in gaan geloven. In het dorpje zelf
geloven veel bewoners heilig in hun
monster, in de toeristenwinkeltjes
kun je 'Nessie' in alle maten, soor-
ten, kleuren en materialen kopen.
De koperen distilleerketel, de spirit safe.
Het kasteel van Edinburgh.
de gids worden verlevendigd door
verschillende acteurs: In een hoek
van een huis ligt een lijk, in een bed
ligt een zieke vrouw en in een ander
bed haar zieke zoontje. De dokter
ziet er grimmig uit, in plaats van
een doek draagt hij een ravensna-
vel voor zijn mond om besmetting
tegen te gaan. Ben je in Edinburgh,
mag je dit niet missen!
