Achtergrond
Tf,
Reconstructie Hoe het in de horeca kon mislukken
In andere landen waren er helemaa I geen
problemen m et d e i nvoe ri ng va n h et roo kve rbod.
Terwijl hier in Nederland vooral het beeld van cafeetje
pesten ontstond. Waar is hettoch misgegaan?
20
OOO
Nieuw-Zeeland was er vroeg bij
Echte ontmoediging :je
Binnen buiten
MaasstadPers
Woensdag2i april 2010
De zweem die rond het
Camil Driessen
Je bent Ab Klink, de kersverse
minister van Volksgezond-
heid. )e houdt zelf wel van
een sigaartje en van jou hoeft
het niet zo nodig. Maar coali-
tiepartner ChristenUnie wil
het heel graag. En je weet dat
je het kunt, die horeca rook-
vrij maken. Mooie kans om je visite-
kaartjeaftegeven. Dusbeloofjeop22
februari 2007, de dag dat je wordt be-
edigd, dat alle horecabedrijven bin-
nen een jaar rookvri j moeten zi j n
Op 1 juli 2008 is het dan zover.
Hetgaatgoed. Restaurants, hotels; ze
houden zich keurig aan het verbod.
Er zijn maar een paar rotte appels,
vooral kleine cafe-eigenaren, die het
verbod aan hun laars lappen. In Den
Bosch bi jvoorbeeld waar ze collectief
de asbak terugzetten. Maar daar weet
je wel raad mee. Je stuurt meer VWA-
controleurs het land in. Je rolt met je
spierballen door te zeggen dat het je
'ernst' is. 'In dit land dienen wetten
nageleefd te worden en die gelden
voor iedereen.'
Je dreigt met het inschakelen van het
OM om ze te vervolgen voor een eco-
nomisch delict. Na die onverwachte
uitspraak van het Hof in Den Bosch
ga je gewoon door met controles. En
dan komt die genadeklap van de
rechters in Leeuwarden, die het ver
bod voor eenmanszaken eveneens
onwettig verklaren. De controles
moet je afblazen. En volhoudep dat
het rookverbod zo'n succes is, wordt
steeds lastiger. Voorjaar 2009 hield
83 procent van de cafes zich eraan en
in het najaar, mede dankzij die rech
ters, 68 procent. Bij eenmanszaken
zelfs 58 procent. Je krijgt kritiek.
'Het negeren van het rookverbod
heeft desastreuze gevolgen voor het
gezag en de geloofwaardigheid van
deoverheid', vindt hoogleraarpoliti-
cologie Rinus van Schendelen van de
Erasmus llniversiteit, gespecialiseerd
in Brusselse en Haagse besluitvor-
ming. Bij uitstekkenner van het rook-
dossier, omdat hij vanaf2001 zes jaar
lang tabaksgigant British American
Tobacco (BAT) adviseerde en het be-
sluitvormingsproces rond het verbod
in hoge mate van achter de tafel mee-
maakte. 'Je maakt een dikke wet en
spuit de afgelopen jaren dikke teksten
over de handhaving ervan.' Maar
kroegen in overvloed waar wordt ge-
rookt. 'Daardoordenken burgers: de
overheid hoef je niet serieus te nemen
en dat spekt het cynisme.'
Politiek 00k niet echt lekker dat je
vereenzelvigd wordt met dat 'mis-
lukte' rookverbod, denk je dan als
minister. Dus zeg je dat je altijd hebt
opengestaan voor creatieve oplossin-
gen. Maar in je hoofd spookt die ene
vraag: waar is het toch fout gegaan?
Europa
Het recht op een rookvri je werkplek,
via deTabakswet sinds 2004 in Ne
derland van kracht, is een afleidsel
van de Europese Tobacco Ban Directive
waarmeetabaksgebruik in de EU ont-
moedigd moest worden. Uiteindelijk
is er maar een hogere wet en dat is de
Europese. Maar die staat wel heel veel
variaties toe, blijkt uit voorbeelden
uit andere lidstaten.
Oostenrijk? Daar mochten cafes
kleiner dan 80 vierkante meter kiezen
om rook of niet-rook te zijn. Portu
gal? Daar wordt ventilatie als oplos-
singtoegestaan. Engeland? Daarkrij-
gen 00k rokers een boete. 'Het
ministerie is bij de omzetting van die
Europese richtlijn zowel ambtelijk
als ministerieel veel verder gegaan
dan Europees noodzakelijk was. Men
heeft er allerlei binnenlandse toeters
en bellen en extreme opvattingen aan
toegevoegd', vindt Van Schendelen.
De directive verplichtte niet tot een
rookvrije werkplek, maar gaf lidsta
ten erwel de mogelijkheid toe.
Dat Nederland die 00k nam wijt
Van Schendelen aan toenmalig mi
nister van Volksgezondheid Hans
Hoogervorst (WD), een net afgekick-
te kettingroker. Hij liet het rookdos-
sier in hoge mate over aan de ambte-
naar en 'extreme gezondheidsfreak'
Theo van Iwaarden (nu plaatsvervan-
gend directeur Directie Voeding, Ge-
zondheidsbescherming en Preven-
tie). Die zou zo aan zijn vrijheid
gewend zijn geraakt dat Klink hem
nu niet meer in zijn hok krijgt.
Hoogervorst had nog met Konink-
lijke Horeca Nederland (KHN) afge-
sproken dat horeca door zelfregule-
ring rookvrij zou worden. Via een
stappenplan waarin bijvoorbeeld
stond dat eind 2008 driekwart van
alle cafes en discotheken een rook
vrije zone moest hebben. Nadat Hoo
gervorst na teleurstellende tussenrap-
portages de horeca twee keer
waarschuwde, besloot Klink geen tus-
senstand meer af te wachten. Te vrij-
blijvend, dat stappenplan. Alleen
hotels boden steeds meer rookvrije
kamers aan. En de ChristenUnie een
cadeautjegeven kon in de prille, wan-
kele coalitie 00k geen kwaad
'Het is waar dat wi j ons er in het kabi-
net hard voor hebben gemaakt dat
het er in deze vorm zou komen', zegt
Kamerlid EsmeWiegman. En hoe. In
het op 7 februari gesloten coalitieak-
koord Samen Werken, Samen Leven
staat dat tijdens de kabinetsperiode
'in samenspraak met de branche zal
worden toegewerkt naar een rook
vrije horeca' en twee weken later heeft
Klink het over een rookverbod bin-
nen een jaar.
Verdeeld
De tabaksfabrikanten hadden er wei-
nig tegen in te brengen. 'Hopeloos
verdeeld', zegt Van Schendelen. De
lobbymachine stokte in Brussel en
Den Haag, omdat Philip Morris
dacht dat de Europese tabakswet, ge-
stoeld op ontmoediging, een godsge-
schenkvoorzewas. Philip Morris van
het grote Marlboro zou wat verliezen,
maar hun concurrenten veel meer.
Die moesten zonder reclame al hun
kleine merkjes in de lucht houden.
Gezondheidsorganisaties als
STIVORO, de nationale organisatie
voor voorlichting over roken en de
gezondheidsrisico's daarvan, waren
op de achtergrond belangrijk bij het
dumpen van het stappenplan.
'STIVORO speelde bi j de totstandko-
ming van het huidige rookverbod
vooral een agenderende rol om er-
voor te zorgen dat de uitzondering
die sinds 2004 voor de horeca gold
zou worden opgeheven', zegt direc
teur Lies van Gennip.
Een grote Kamermeerderheid was
ervoor: CDA, PvdA, ChristenUnie,
Al in 1876 werd in het regeringsgebouw in Welling
ton een rookverbod ingevoerd. Vanwege brandge-
vaar welteverstaan. Het gebouw is volledig van hout.
In 2004 verbood het Aziatische Bhutan roken op
publieke plekken en 00k de verkoop van tabak. m 2|
Gevolg: smokkel. Vorig jaar trok men het verbod in.
Roken op het strand is in zeker 13 Californische
steden verboden. In het stadje Belmont zelfs in
appartementen omdat de rook naar de buren glipt.
Daar in dat kleine cafe, daar begon de opstand tegen het rookverbod. foto'S: hollandse hoogte
