Achtergrond
OO
'Ikprobeerde
mensen al
heellangte
waarschuwen
datdeboel
hiergaat
instorten.
Maarwiewil
datnuhoren?'
Spitsbergen Klimaatverandering
Klimaatverandering is eenserieusprobleem,roepenveel politici.Tegelijkzijn ze eralsde
kippen bij wanneerde olierijkdom onderde smeltende gletsjers verdeeld moet worden.
OO0
"17
'"g
Snelle deeltjes
Permafrost
He Protest
He Gletsjergedrag
MaasstadPers
Woensdag 26 mei 2010
Weg met dat ijs
Steeds meer landen gaan op expeditie op Spitsbergen om er wetenschappelijk onderzoek te doen. henning Hansen
Eva Ludemann
m k was de enige weten-
g schapper', zegt profes
sor Mark Hermanson.
Hij verschuift een berg
papieren op het bureau
in zijn kamertje aan de
Universiteit van Sval-
bard (UNIS) in Longyearbyen. Afge-
lopen augustus verruilde hi j zijn baan
bij de prestigieuze Ivy League Univer
sity of Pennsylvania voor een functie
aan UNIS. Op uitnodiging van de
Noorse overheid. Het leek hem fan-
tastisch te werken in het grootste
openluchtlaboratorium terwereld:
Spitsbergen. Daarvan is hij intussen
wel wat teruggekomen.
'Zo'n maand geleden was ik uitge-
nodigd in Bmssel, voor de EU Arctic
Footprint Conference', vertelt Herman-
son. 'Er waren 23 mensen, uit allerlei
Europese landen, waaronder 00k Ne-
derland. De insteek van de conferen-
tie was klimaatverandering, ze wilden
van mij weten hoe snel de aarde op-
warmt. Maar niet uit bezorgdheid.
Iedereen had slechts een vraag: wan-
neer is er genoeg ijs gesmolten om te
kunnen boren naar olie en gas?'
Europa heeft een nieuw Arctisch
beleid: 'zeer betrokken raken bij alle
lcwesties die aan het Arctisch gebied
zijn gerelateerd'. Aldus een verklaring
van de EU begin dit jaar. De EU pro-
beert al langer observant te worden
bi j de Arctic Council, de raad van acht
landen die gebied hebben in de Pool-
cirkel, maar tot nog toe zonder suc-
ces. De EU wil 00k graag een interna-
tionaal Arctisch verdrag realiseren.
Dat is evenmin gelukt.
Proefballonnetje
Arctica is hot. En naarmate de aarde
opwarmt, wordt het steeds hotter.
Naar verwachting komen respectie-
velijkl 3 en 30 procentvan de wereld-
wijde olie- en gasreserves binnen
bereik als het ijs er smelt. Volgens de
Amerikaanse Geological Survey Arctic
Climate Impact Assessment (ACIA) en
het VN Intergovernmental Panel on Cli
mate Change zal de Arctische Oceaan
vanaf2020's zomers ijsloos zijn. Tus-
sen 1979 en 2008 is de oppervlakte
die met ijs was bedekt geslonken met
40 procent. Het nog resterende ijs is
de helft dunner.
Vlaggen
De hamvraag is: van wie zijn de fos-
siele schatten onder het ijs? In 2007
toonde de Russische politicus Artur
Chlingarov trots een foto van een
Russische vlag op de zeebodem op de
Noordpool. Een idioot vertoon,
maar de toon was gezet. Een van de
laatste acties van president George
Bush was het uitgeven van een White
House Arctic Paper begin vorig jaar,
waarin onder andere een claim werd
gelegd op een deel van het Arctisch
gebied dat 00k Canada opeist, Elle-
smere Island. De Canadezen plant-
ten er terstond een groep Inuits om er
de Canadese vlag te zwaaien. Kort
daaropkwamen ookNoorwegen, IJs-
land, Denemarken/Groenland, Zwe-
den en Finland met hun Arctische
beleidslijn en claims. En de EU.
Arctica is niemandsland en het be-
heer over de Arctische Oceaan is ner-
gens vastgelegd. Afgelopen maart
lieten de Russen in Miami een proef
ballonnetje op, tijdens een overleg
over klimaatverandering door verte-
genwoordigingen van alle acht Arcti
sche landen: de VS, Canada, Rusland,
Denemarken, Noorwegen, Zweden,
Finland en IJsland. De Russen stelden
voor dat de, in de toekomst ontdooi-
de, Arctische oceaan onder gezamen-
lijk Russisch-Amerikaans beheerzou
komen. Het idee werd natuurlijkver-
worpen, maar het ligt sindsdien wel
op tafel. Tijdens de EU Arctic Footprint
Conference een maand later kwam het
opnieuw ter sprake.
Het debat over het beheer van Arc
tica wordt harder naarmate meer ijs
smelt. En dat gaat snel, want de aarde
warmt in dit gebied 40 procent snel-
ler op dan in de rest van de wereld.
Het is een proces dat zichzelf voedt:
hoe meer ijs smelt, des te meerzon-
nehitte het vrijgekomen land en de
wassende oceaan absorberen, waar-
door het gebied nog weer sneller op-
wacmt. Het is geen toeval dat UNIS,
het onderzoeksinstuut naar klimaat
verandering, in Longyearbyen staat,
een tweeduizend zielen tellend mijn-
stadje op Spitsbergen. En dat steeds
meer landen er wetenschappelijke
teams heen sturen. Om kennis op te
doen, maar 00k om hun claim vast te
manifesteren.
De effecten van de opwarmingzijn
op Spitsbergen al te zien. In de ver-
armde, slechtonderhouden Russische
nederzetting Barentsburg is de perma
frost onder het Pomormuseum zo ver
ontdooid, dat het pand ernstig is ver-
zakt, de kelder staat permanent onder
water. De opslag van het museum
heeft onlangs onderdak gekregen in
het magazijn van het Svalbard Muse
um in Longyearbyen. 'WODKA' staat
in rode kapitalen op zo'n vijftig dozen
cultureel erfgoed van de Russen.
Stadje op palen
Ook in het stukken welvarender
Longyearbyen zijn problemen, door-
dat een steeds dikkere laag van de
permafrost 'actief wordt, dat wil zeg-
gen dat hij in de zomer smelt en
's winters niet geheel weer opvriest.
Een van de toegangswegen naar
Longyearbyen is onlangs ingestort.
En de bodem van de kelder van de
gouverneur is gescheurd en de muren
staan bol: het bevroren land waarin
de kelder is gebouwd, is nu een dras-
sige massa. De plaatselijke aanne-
mer, Sandmo Svenkerud, heeft
vrieselementen in de muren geplaatst
opdatdeboel nietvolledigbezwijkt.
Longyearbyen staat op palen.
UNIS, de huizen, de winkels, de rio-
lering, waterleiding, elektriciteit, ver-
warming; vrijwel alles stut op palen
die in de permafrost zijn verankerd.
Met gloeiend hete staven worden
daarin achttien meter diepe gaten ge-
maakt, waarin daarna houten palen
wordengeslagen. Dievriezenvervol-
gens vast in de permafrost, waarna er
een constructie op wordt gebouwd.
'Ik probeer consultants en aanne-
mers al jaren te waarschuwen dat dit
niet heel lang meer houdt', klaagt Ian
Otto Larsen, geotechnisch ingenieur
en verbonden aan UNIS. "Vriesele
menten in muren zijn mooi, maarze
zijn niet de oplossing van het pro-
bleem. Over dertig, veertig jaar stort
heel Longyearbyen in. Maar wie wil
dat nu horen?'
In zijn kamertje, achterzijn met
paperassen bedekte bureau, schudt
Mark Hermanson zijn hoofd en
zucht. 'Aan de ene kant roepen de po-
litiek en het bedrijfsleven dat wij, we-
tenschappers, de klimaatverandering
overdrijven. Tegelijkertijd willen ze
niets lieverdan van ons horen dat het
ijs smelt, zodat ze naar grondstoffen
kunnen boren. Het is je reinste op-
portunisme.' O
Als permafrost smelt, komen
grote hoeveelheden broei-
kasgassen vrij. De molecu-
len van broeikasgassen, als C02 en
methaan, gaan in de atmosfeer vi-
breren als infraroodlicht (de zon)
op ze schijnt. Daardoor veroorza-
ken ze hitte die vervolgens ook an
dere gassen in de atmosfeer verhit.
Zoals ook water, dat zich in gasfase
als broeikasgas gedraagt. Hoe
meer C02 emissies in de atmosfeer,
hoe warmer die wordt, en hoe
meer water in gasvorm die kan
vasthouden, waardoor het proces
van opwarming steeds versnelt,
waardoor ook steeds meer ijs en
permafrost smelten.
In de noordelijke hemisfeer ligt zo'n 25 procent van
het land onder permafrost, permanent bevroren land.
Het meeste van dit land ligt in het Arctisch gebied.
Honderden klimaatwetenschappers plaatsten begin
deze maand een grote advertentie in het tijdschrift
Science uit protest tegen politieke druk op hun werk.
Gletsjers die op permafrost staan, smelten aan de
voorkant, maar groeien aan de bovenkant. De totale
omvang van de gletsjers op permafrost neemt wel af.