Cultuur
O
In Japan verkocht hij miljoenen exemplarenvan 71784. Nederland is klaarvoorde Murakami-
mix van engesekten, ijspriemmoordenaarsen levenslange liefde.
BOEK
RECENSIE
Roman Haruki Murakami s 'lq84'
Fundamentalistische
ideeen zijn
geestelijk junkfood
dat je niet helpt.'
Honderdtipswaar
je niets aan hebt
OOO
Apple wilde 'Ulysses' censureren
Dolly P. geeft 25 miljoen boeken
9fc Een nacht met Murakami
MaasstadPers
Woensdag 23 juni 2010
Nieuwe literaire kiloknaller van 2010
Dirk Koppes
ROTTERDAM
Als in Japan een nieuw boek van Ha
ruki Murakami verschijnt, dan is dat
meteen de grootste literaire gebeurte-
nis van het jaar. De inhoud van lq84
werd in 2009 tot op de dag van publi-
catie geheim gehouden. Om 0.00 uur
speelden zich Haruki Potter-achtige
taferelen af met twintigers en dertig-
jarige fans die de roman uit handen
van boekverkopers rukten.
Inmiddelszijn ruimtwee miljoen
exemplarerr verkocht5van lq84 en
verschijnt zaterdag de Nederlandse
editie. De Engelse versie volgt pas
over een jaar. Gaat Nederland deze
zomer massaal aan de typische Mura
kami-mix van contactgestoorde sin
gles in de grote stad, pratende dieren,
oude jazz en macabere sekten? Vier
redenen waarom iedereen Murakami
moet lezen op het strand.
ISurrealisme
Murakami (1949, Kyoto) is een
meester in het langzaam uit de hand
laten lopen van alledaagse situaties.
Wat begint als een voor iedereen her-
kenbare gebeurtenis, ontaardt al snel
in een stroom van onverwachte plot-
wendingen. Verslavend. Door een
ogenschijnlijk simpele neutrale
schrijfstijl wordt de lezer aanvanke-
lijk op het-verkeerde been gezet.
Neem de opening van lq84. Fit-
ness-instructeur Aomame zit in een
taxi vast in het verkeer. De taxichauf-
feur raadt haar aan met een noodtrap
de snelwegte verlaten en beneden op
de metro te stappen. Niets vreemds
aan. Later blijkt dat de ladder een
deur is tussen twee parallelle univer-
sums. Op dat moment betreedt Ao
mame 1 q84, een wereld die sprekend
opTokio in 1984 lijkt, maar die twee
manen heeft. En er komen Little Men
in voor. Geen lieve kleine elfjes, maar
creaturen die de balans tussen Goed
en Kwaad in de wereld verscheuren.
Dat klinkt meer als reguliere horror,
maar Murakami weet hun aanwezig-
heid in het verhaal tot een minimum
te beperken.
Uiteindelijk draait lq84 om twee
geliefden, die elkaar na de lagere
school zijn kwijtgeraakt en twintig
jaar later nog steeds naar elkaar ver-
Murakami kent de westerse denkwereld van nabij. cedricmartigny
langen. Aomame is fitnessinstructeur
plus latent lesbische ijspriemmoor-
denaar van vrouwenverkrachters.
Haar oogappel Tengo is een aspirant
schrijver geworden, die een verhaal
vervalst om de Nationale Debutan-
tenprijs te winnen.
2 Crossover
Sommige Japanse critici vinden
Haruki's boeken te westers en niet
passen in de Japanse verteltraditie.
Een minpunt dat juist in zijn voor-
deelwerktbij Nederlandse lezers. Mu
rakami's hoofdpersonen citeren regel-
matig schri j vers als Ts jechov en vooral
Dostojevsky, luisteren naar Billie Ho
liday, drinken dubbele espresso's en
koken Italiaanse pasta. Murakami
kent de westerse denkwereld van na
bij, hij vertaalde jarenlang Amerikaan-
se auteurs in het Japans, werkte aan de
Princeton University en runde het
jazz-cafe Peter Cat in Tokio.
Hamki's hoofdpersonen zijn vaak
vrijgevochten loners die hebben ge-
metro door de Aum Shinriko sekte
hebben grote indruk op hem ge-
maakt. In Underground publiceerde
hij interviews met 60 overlevenden
van de aanval. Hij was 00k gefasci-
neerd door het verhaal van Yasuo
Hayashi, die lid werd van Aum Shin
riko zonder dat hij wist waaraan hij
begon en later zo werd gemanipu-
leerd dat hij acht mensen doodde.
'Zijn leven was de kiem voor 1 q84',
zei Murakami in een krant. "We leven
in een tijd waarin het extreem moei-
lijk is een eenduidig ethisch oordeel
over goed en kwaad tegeven. Degrens
tussen mensen die misdaden begaan
en de rest is vager dan je zou denken.
Daarom laat ik in het boek zien hoe
de Voorhoede-commune (vergelijk-
baar met Aum Shinriko) aanvanke-
lijk begin jaren zeventig een groep
Maoistische studenten was, die in de
macrobiotische gewassen ging, om
als new age sekte te eindigen. In deze
chaotische tijden is het makkelijk je
broken met hun familieverleden, iets
wat in Japan nog steeds ergongebrui-
kelijk is maar herkenbaar voor een
westers publiek. In lq84 heeft Ao
mame geen contact meer met haar
diepreligieuze ouders, terwijl Tengo
zijn vader haat. Het leed dat gezinsle-
ven heet, is universeel.
3Fundamentalisme
Murakami gaat niet voorbij aan
de maatschappelijke actualiteit. De
gifaanvallen in 1995 op deTokiose
Haruki Murakami
te laten verleiden tot extreem funda
mentalistische denkbeelden, geeste
lijk junkfood dat je uiteindelijk niet
verder helpt.'
4Hoop en liefde
De belangrijkste reden waarom
lq84 een literaire zomerblockbuster
van bijna 800 pagina's wordt, is dat
het uiteindelijk om een liefdesge-
schiedenis draait. Murakami brengt
tussen alle verkrachtingen, moord-
aanslagen en gebroken gezinnen
door een boodschap van hoop. Op
tienjarige leeftijd hadden Enzo en
Aomame eenmalig een diepzinnig
contact, waarna ze elkaar kwijtraak-
ten. Twintig jaar later hopen ze nog
steeds op elkaars liefde. Door alle
kosmische prietpraat en rare Little
People heen blijven zij naar elkaar
verlangen. Het maakt lq84 tot een
hartverscheurende pageturner. O
iq&4 ligt vanaf zaterdag in de winkels
XANDERDEROND
4 V s dit dan het geheim van Al-
I bert Einstein?', denkje ver-
A twijfeld, terwijl je met tegen-
zin nog een grote hap aardbeien
naar binnen werkt. Je bent op de
helft - nog tweeenhalve kilo te
gaan. Een kokhalsneiging onder-
druk je met een grote slok groene
thee. Hoe moet dat straks met die re-
pen pure chocola en de zakken drop
die nog op je liggen te wachten? En
mag dat gejengel van Mozart nou
eindelijk eensaf?
Tja, alsje slimmer wilt worden,
moet je er wat voor over hebben. Het
nieuwste plan om dat felbegeerde
hogere IQ te bemachtigen: alle tips
opvolgen uit het boekje Pimp je brein,
met ondertitel Om slimmer te wor
den. Dat moet toch lukken met de
liefst 92 tips die moleculair bioloog
Thijs Hannaart formuleerde naar
aanleiding van door hem bij elkaar
gezochte onderzoeken.
Of toch niet? In eerste instantie
lijkt het doel van het handzame
boekje dan wel om de lezer tips te
overhandigen om beterte kunnen le-
ren en slimmer te worden. Een voor-
beeld: onderzoek toont aan dat het
brein beter werkt op een lege maag.
De tip van Hannaart: hebje trek tij-
dens het leren? Eet dan niks. Prima,
duidelijk, daar kunnen we wat mee.
Maar de meeste adviezen halen dit
(toch 00k al niet al te hoge) niveau
niet. Alsje die werkelijkopvolgt, is je
iQ waarschijnlijk sowieso niet meer
te redden. Zo schrijft Hannaart dat
volgens onderzoek 'slimmeriken veel
vaker een kat hebben' en 'hondenbe-
zitterseen stukdommerzijn'. Deon-
feilbare iogica van de bioloog: 'Neem
een kat.' Uhuh, dat gaat vast helpen.
Inderdaad, een onzinboekje is het
en de meeste tips worden met een
vette knipoog gepresenteerd. Slim
mer ga je er niet van worden. Waar
schijnlijk 00k niet als het je lukt da-
gelijks de benodigde vijf kilo aard
beien naar binnen te werken (met
of zonder Mozart op de achter-
grond), al weet je het natuurlijk
maar nooit.
Maar vermakelijk is dit lekker
geschreven boekje wel. Slimme en
minder slimme onderzoeken, nutti-
ge en onzinnige tips en bij elk
hoofdstuk - dat moet gezegd - de
heldere toelichting van Hannaart,
de slimmerik die zijn eigen boekje
Thijs Hannaart
Pimp je brein
Apple weigerde een stripbewerking van James
Joyces Ulysses voor de iPad. Apple wil geen naakt op
de iPad. Later gaf het concern zijn vergissing toe.
Dolly Parton heeft met haar Imagination Library
2 5 miljoen boeken weggegeven aan arme kinderen.
600.000 kids krijgen maandelijks een boek.
Vrijdagavond om 2 2.00 uur vertelt Abdelkader
Benali in Selexyz Scheltema over zijn liefde voor
Murakami. Om 0.00 uur start de boekverkoop.
