Achtergrond Tweespalt Laag of hoog opgeleid Dwars door de Nederlandse samenleving loopt een kloof, die ook nog eens steeds groter wordt. Onderwijs bepaaltofjemeetelt, ofdatje altijd een loserzult blijven. 22 OOO Conservatieve revolutie in de VS •fs En wat doet je pa? Rijk, reinheid, regelmaat Goed gezien MaasstadPers Woensdagi2januari 2011 Zonder een diploma ben je een nul Marcel Hulspas Eerst het goede nieuws: de jeugd van Nederland wordt steeds ge- zonder. Datblijkt uit een rapport van het Sociaal Cultureel Planbu- reau dat vorige maand verscheen. De jeugd is de af- gelopen tien jaargezondergaan eten, minder gaan roken (00k minder hasj), en minder gaan drinken. Vijf jaar geleden had driekwart van de jongeren tussen elf en zestien al ge- dronken, nu is dat 65 procent. Maar dan nu het slechte nieuws: 'de' jeugd bestaat niet meer. Eris spra- ke van een groeiende kloof tussen jotigeren in het vmbo en havo en jon geren in het vwo. Neem roken: vijf jaar geleden rookte een kwart van de vmbo/havo-leerlingen, en vijf pro- cent van de vwo'ers. Nu zijn die per centages 15 en 1 procent. Het drink- gedrag laat eenzelfde verschuiving zien. Roken en drinken, gewoontes die een direct funest effect hebben op de levensverwachting, zijn straks ken- merkend voor lageropgeleiden. Met alle gevolgen van dien. Nu is het al zo dat hogeropgeleiden een paar jaar langer leven dan lageropgeleiden. Dat verschil zal de komende jaren nog groterworden. Het is een voorbeeld van een ver- ontrustend verschijnsel: de Neder landse samenleving valt steeds dui- delijker uiteen in twee klassen die nauwelijks nog met elkaar omgaan. Klassen die afgebakend worden door eenenkeleeigenschap. Nietafkomst, nietinkomen, niet het geloof. Oplei ding, daar draait het om. Zal het klikken? De traditionele zuilen hebben afge- daan. Geloof speelt geen rol meer in de samenleving; de arbeidersklasse bestaat niet meer. Nederland is egali- tairder dan ooit tevoren. Maar onder- tussen splijt het verschil in opleiding de moderne samenleving in twee. Opleiding bepaalt hoe we praten, waar we gaan wonen, met wat voor mensen we omgaan en 00k met wie we trouwen. Iedereen kent de onder- zoekjeswaaruitblijktdat mannen bij het kiezen van een partner vooral op het uiterlijk letten, en vrouwen vooral op het inkomen. Dat klopt. Maar in de praktijk blijkt 00k dat mannen een vrouw aantrekkelijk vinden als ze ambitie heeft die hij kan waarderen, en een vocabulaire dat bij het zijne aansluit. En vrouwen letten niet op inko men, maar veel meer op inkomens- potentieel: wat de partner zal gaan verdienen. En om dat in te schatten, letten ze vooral op opleiding en taal- gebruik. Dat zorgt ervoor dat een ge- lijke of gelijkwaardige opleiding mo- menteel de beste voorspeller is als het gaat om de vraagof het zal 'klikken'. De opleidingskloof is daarmee een zichzelfversterkend verschijnsel. En het reikt over generaties. De oplei ding van de ouders is de beste voor speller van het opleidingsniveau dat de kinderen zuilen halen. En onze eigen opleiding voorspelt op haar beurtweer de opleiding van onze kin deren. Nog niet eens zo lang geleden werd gedacht dat opleiding de Grote Gelijkmaker zou zijn: de weg waar- langs slimme arbeiderskinderen op konden klimmen tot de top, en waar- langs de domijie nazaten van de elite alsnog naar beneden zouden tuime- len. In de nieuwe 'meritocratische' samenleving had iedereen evenveel kans om te klimmen. Menige (vooral socialistische) onderwijsminister heeft getracht om het onderwijs zo- danig te hervormen dat het werkelijk zo zou functioneren. Zonder succes. De praktijk bleek taaier dan de droom. Het vwo anno 2011 is netzoexclu- sief, net zo voorbehouden aan de elite als de gymnasia van een eeuw geleden, zoals de Nijmeegse onder- wijssociologe Nicole Tieben heeft aangetoond. De maatschappelijke elite van nu stoomt haar kinderen klaar voor een geheel eigen traject langs de betere (witte, dure) scholen, veiligverwijderdvan alle maatschap pelijke tegenstellingen. En de onder- wijsverschillen zijn de laatste jaren alleen maargrotergeworden. Nietal- leen door het wegvallen van de zui len, waarbinnen organisaties beston- den die talentvolle kinderen omhoog konden stuwen, maar 00k door ver- anderingen binnen het onderwijs. De instroom van allochtone leer- lingen heefthetonderwijsniveauvan basisscholen in de achterstandswij- ken ernstig aangetast. Die 'zwakke' en 'zwarte' scholen worden door de op- leidingselite zorgvuldiggemeden. En de leerlingen van zwakke scholen stromen voor een belangrijk deel door naar de vmbo's die in de greep waren van het 'Nieuwe Leren'. Daar draaide alles om het 'leren hoe te le ren'. Concrete kennis en vaardighe- den, een vak leren, waren niet langer noodzakelijk, want de samenleving ontwikkelde zich immers zo snel. Al dus de hogeropgeleiden die het voor het zeggen hadden. Het was onge- twijfeld goed bedoeld, maar die neer- buigende houding leidde er alleen maar toe dat de kloof tussen 'hoog' en 'laag' nog groter werd, en het zelf- beeld van de vmbo-leerling kelderde. Hij weet waar hij straks zal belanden. Gezond leven? Je 'normaal' gedra- gen? Het zijn hun waarden allang niet meer. Opleidingselite De nieuwe opleidingselite beheerst de top, en deelt de lakens uit. We zijn beland in een 'diplomademocratie', zoals de politiek filosofen Mark Bo- vens en Anchritt Wille het noemen. De Nederlandse politieke, bestuur- lijke en economische top bestaat vol- ledig uit mensen met een academi- sche opleiding - een ander traject naar de top bestaat niet meer. Door het wegvallen van de oude zuilen voelt de opleidingselite geen solidariteit meer met enig deel van de lager opgeleide klasse. Men werkt uit- sluitend voor zichzelf - en is er 00k heilig van overtuigd dat men het suc ces geheel aan zichzelf te danken heeft. In hun vorige maand verschenen studie De diplomademocratie schetsen Bovens en Wille een zelfvoldane kliek van 'kosmopolieten' die neerkijkt op Nederland en minachting koesteren voor 'gewone' Nederlanders en de politieke thema's die zij aandragen. I f V H: m a 'A, w 1 De politiekeaardverschuiving die zich in ons landheeft voorgedaan is uiteraard niet uniek. Ook elders in Europa is 'nieuw rechts' in opmars. De omslag was er dertig jaar geleden al in de VS. In de 'conservatieve revolutie' lieten de laagopgeleiden de Demo- cratische Partij in de steek, en kozen voor het ethisch reveil van de Repu- blikeinen onder Ronald Reagan. Dat bleek niet tijdelijk: Clinton kon de verkiezingen uitsluitend winnen door Reagans morele en economi sche agenda over te nemen. Toen al constateerden politicologen dat miljoenen Amerikaanse kiezers hun economische belangen opofferden aan culturele en morele kwesties. In zijn beroemde studie What's the Matter with Kansas? (2004) re- construeerde Thomas Frank deze omslag in zijn eigen staat. De Repu- blikeinen kunnen niets fout doen, zo ontdekte hij. Er heerste in brede lagen van de bevolking een gevoel van malaise, en de oorzaak van alle ellende was de gesloten liberal elite in Washington. De aandacht voor onderwerpen als wapenbezit, ho- mohuwelijk en abortus was volgens hem ingegeven door frustratie. Ook president Obama blijkt daarvan overtuigd te zijn Hij veroorzaakte commotie met zijn uitspraak dat de kiezers in het (in chronisch econo- misch verval verkerende) Midden- Westen 'verbitterd' zouden zijn; 'Ze stemmen niet op basis van econo mische issues, omdat ze denken dat niemand hen op dat vlak zal helpen.' Die opmerking leidde tot een telle repliek in de New York Times, van de vooraanstaande socioloog Larry Bartels van de Universiteit van Prin ceton. Lageropgeleiden hebben re- latief veel vertrouwen in de over- heid, zo stelt hij vast, en ze stemmen niet meer dan anderen op grand van dedoorde Republikeinen opgeklop- te moral issues. Bartels waarschuw- de dat de Democraten door dit soort neerbuigende opvattingen eiecto- raal ten onder zouden gaan. Het- geen afgelopen najaarookge- schiedde. O Gecorrigeerd voor de individuele intelligentie, wordt de schoolprestatie voor 40 procent bepaald door de maatschappelijke positie van de ouders. Hoogopgeleiae ouders hebben beter presterende kinderen. De invloed hiervan is groter dan die van de kwaliteit van de school en die van de leerkracht. Los daarvan halen kinderen met wie thuis veel wordt gepraat, die een eigen bureautje hebben en die thuis kranten en boeken aantreffen, hogere cijfers.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Maaspost / Maasstad / Maasstad Pers | 2011 | | pagina 22