Achtergrond
Wereldorde De zon komt op in het Oosten
ZestigjaarlangwasEuropa militaireneconomisch
nauw verbonden met de Verenigde Staten. Die
verbintenis heeft haartijd gehad. Europa moet
de VS loslaten. Het liefst zo snel mogelijk.
OO®
De Verenigde Staten kruipen in hun schulp
sjs Reus in de verte
sjc Niet klaar voor de oorlog
sge Vliegende start
Tt
MaasstadPers
Woensdagi9januari 2011
Vaarwel
Amerika
Marcel Hulspas
Jan-Hein Strop
Toen Winston
Churchill in
1941 de Ameri-
kaanse presi
dent Roosevelt
ontmoette, om
Amerikaanse
steun te vragen
in de strijd tegen Hitler-Duitsland,
zou hij tegen Roosevelt hebben ge-
zegd: 'Give us the tools and we'll finish
the job.' En dat is wat Roosevelt deed.
Washington redde het failliete Groot-
Brittannie en de VS werden 'het arse-
naal van de democratic'. Direct na de
oorlog vormde het Amerikaanse le-
ger de enige garantie tegen een Rus-
sische bezetting, en dankzij de mil-
jarden dollars uit het Marshallplan
kon West-Europa zich daarna econo-
misch herstellen. Europa is de VS bui-
tengewoon veel verschuldigd.
Maar nu, zestig jaar later, wordt
hethoogtijd dat Europa de Verenigde
Staten vaartvel zegt. Dat we de blik
niet langer westwaarts rich ten, maar
oostwaarts. De VS kampen met ern-
stige problemen, in binnen- en bui-
tenland, in de economie en in de po-
litiek. De American Century loopt ten
einde. En als Europa wil overleven,
moet het de banden snel verbreken,
of in iedergeval veel losser maken.
Amerika's grootste probleem is
een intern probleem. Het alom ge-
roemde regeringssysteem functio-
neert al geruime tijd niet meer. De
volstrekt vergiftigde partijpolitieke
tegenstel 1 i ngen zorgen ervoor dat het
Congres en het Witte Huis elkaar al
zo'n twintig jaar voor de voeten lo-
pen, en niet in staat zijn om hoogst
noodzakelijke wetgeving door te voe-
ren. Het landsbestuur gaat kapot aan
partijpolitieke tegenstellingen.
Onoplosbaar probleem nummer
een is het begrotingstekort van 1.300
miljard dollar, waardoor de staats-
schuld in moordend tempo toe-
neemt. Minister Clinton van Buiten-
landse Zaken bestempelde het
begrotingsprobleem als 'de grootste
bedreiging voor de nationale veilig-
heid', maar een weguithetfinanciele
moeras is verder weg dan ooit.
Keihard bezuinigen: not
Waarlanden als Ierland, Griekenland
en Portugal in staat zijn tot rigoureu-
ze bezuinigingen, tegen alle publieke
verontwaardiging in, staat het mach-
tigstelandterwereld machteloos. De
Congressional Budget Office voor-
spelt dat de rentelasten, bij voortzet-
ting van het huidige beleid, tot 2020
zullen verdriedubbelen. De renteaf-
dracht, als percentage van de belas-
tinginkomsten, neemttoevan 9 pro-
cent nu tot 20 procent in 2020 en tot
58 procent in 2040.
Er blijft zo weinig geld over voor
beleid, zodat een dingonvermijdelijk
is: keihard bezuinigen. Maarsnijden
in populaire programma's als Medi
care, Medicaid en Social Security is
net zo moeilijk als het terugdringen
van het heiligverklaarde wapenbezit.
Wat defensie betreft (naar schatting
700 miljard per jaar, en stijgende)
bleek een uiterst bescheiden voorstel
van minister Gates van Defensie om
de stijging een beetje in te tomen al
voldoende voor heftig verzet.
Extra belastingen om het tekort
aan te pakken staan gelijk aan poli-
tiekezelfmoord. Sterker, de Republi-
keinen zijn vast van plan om het be
grotingstekort in stand te houden.
Onder de oude begrotingsregels
'pay-as-you-go') was een toename van
bestedingen alleen toegestaan als er
tegelijkertijd voor hetzelfde bedrag
gesneden werd of extra inkomsten
werden gegenereerd.
Maar vorige week, bij het aantre-
den van het nieuwe Huis van Afge-
vaardigden, heeft de Republikeinse
meerderheid nieuwe begrotingsre
gels ingesteld, die een uitzondering
maken voor het verlagen van de be
lastingen. Tax cuts mogen dus einde-
loos gefinancierd worden zonder te
bezuinigen. Hiermee hoopt de partij
de belastingverlaging voor de aller-
rijksten, die in december tijdelijk is
verlengd, straks permanent te kun-
nen maken. Met de tijdelijke verla-
ging wordt in vijf jaar al 900 miljard
dollar toegevoegd aan het tekort.
Normaal gesproken wordt fiscaal
onverantwoordelijke politiek bestraft
met oplopende rentes op staatsobli-
gaties. Maar de VS genieten al zestig
jaar het privilege dat ze's werelds re-
-servemunt drukken, en dat ze de
geldpersen onbeperkt kunnen laten
President Obama heeft geen meer
derheid in het Huis van Afgevaardig-
den, en slechts een uiterst kleine in
de Senaat. De verkiezingen in no-
vember hebben hem zwaar bescha-
digd, en de Republikeinen zijn ervan
overtuigd dat ze hem in december
2012 kunnen verdrijven. Obama's
overwinning blijkt een zeer tijdelijke
'ruk naar links' te zijn geweest; vrij-
wel alle commentatoren verwach-
ten in 2012 een grote en blijvende
'ruk naar rechts'. Welke kandidaat de
Republikeinen 00k naar voren schui-
ven, hij (of zij?) zal ernstig rekening
moeten houden met de Tea Party
Movement, die de politieke agenda
bepaalt. En deTea Party eistradicale
veranderingen. De belangrijkste Tea
Party-ideoloog, Glenn Beck, hamert
voortdurend op de christelijke wor-
tels van de Amerikaanse Grondwet
en wil de VS in een Great Awakening
terug laten keren naarde christelijke
idealen. Social security moet afge-
schaft. Beck gelooft dat alle onheil
het gevolg is van een samenzwering
van amorele liberals in Washington,
graaiende bankiers in Wall Street en
buitenlandse mogendheden. Zijn
oplossing is eenvoudig: de federale
regering moet bevoegdheden inle-
veren en mag zich niet bemoeien
met de gewone burger en 00k niet
met buitenlandse conflicten. Ooit
was hij een groot voorstander van de
oorlog in Irak, nu bepleit hij een
strikt isolationisme. Vergeet het bui-
tenland; de VS hebben al zat proble
men. Beck is geen presidentskandi-
daat, maar wie dat 00k wordt, zijn
radicalegeluid zal doorklinken. O
draaien. Daarmee koopt de Ameri
kaanse Centrale Bank haar eigen
staatsobligaties op om de rente laag
te houden, en verder (maar dat zal
het nooit toegeven) zorgt dat druk
ken ervoor dat de waarde van de dol
lar daalt, wat de VS weer competitief
maken op de wereldmarkt. Zo moet
de Amerikaanse economie uit het
slop worden getrokken. En snel.
Het experimentele monetaire be
leid jaagt de wereld schrik aan. Veel
landen, en vooral China, zitten met
enorme dollarreserves (2,8 biljoen
dollar) en zijn bang dat die reserves
straks niets meer waard zijn. Als de
dollar ineenzakt voordat de Ameri
kaanse economie opkrabbelt, brok-
kelt hun vertrouwen in de Ameri
kaanse kredietwaardigheid in hoog
tempo af. Als dat gebeurt, is de groot
ste Amerikaanse crisis allertijden een
feit: de VS krijgen hun schulden al
leen nog gefinancierd door nog meer
dollars te drukken. Hyperinflatie is
het waarschi j nl i j ke gevolg.
De aandelenmarkten vinden het
prachtig. Dat er met goedkoop geld
een groot risico is op nieuwe bubbels,
maakt politici niets uit: hun campag-
nekassen lopen vol, nu op Wall Street
de bankiers zich met hun hoge bo-
nussen weer suf lachen. Amerika ge
looft nog steeds in het cowboy-kapi-
talisme, metzijn boom-bust-cydus, in
leven op krediet.
Europa heeft pakweg dertig jaar in
die mallemolen meegedraaid. Het
wordt tijd om eruit te stappen.
Wijsheid uit het Oosten
We moeten uit de buurt blijven van
die onvermijdelijke crash. En dat
kan. De huidige crisis is al een puur
westerse crisis. Het zijn de westerse
economieen die stagneren. Elders
groeit de economie onstuimig door.
Wereldwijd groeide de economie in
2010 met 7 procent. Europa kan daar
bij aansluiten. Nobelprijswinnaar
Joseph Stieglitz noemde het 'bizar'
dat de wereld nog steeds denkt in
dollars. 'Dat zou het al zijn als de VS
hun economie op orde hadden. Maar
nu dat niet zo is, is die situatie ab
surd.' Lang hoeft dat niet te duren. Als
Europa zijn interne financiele pro
blemen heeft opgelost, wordt de euro
een aantrekkelijk alternatief. Dan
moet Europa die kans 00k grijpen.
In 1940 produceerde nazi-Duitsland drie keer zo veel
staal als Engeland. Maaf de VS produceerden toen al
meer staal dan de rest van de wereld bij elkaar.
De Amerikanen hadden in 1940 slechts 20.000
man onder de wapenen en beschikten over
1.700 verouderde vliegtuigen.
Eind 1942 produceerde de Amerikaanse
wapenindustrie al meer wapens en materieel dan de
As-mogendheden lapan, nazi-Duitsland en Italie.
