NTEN IN DEMOCRATIE
21 Musis
enerzijds ontzuiling en anderzijds een
zich terugtrekken van clubs uit het
openbare leven, waren nieuwe ijkpunten
nodig. Er ontstond op wijkniveau
behoefte aan plekken waar je én je
sociale gedrevenheid kon botvieren én
waar tenminste zicht was op enig, liefst
vlot resultaat. De bewonersverenigingen
waren een belofte. Ze zorgden voor bin
ding tussen idealisten met hart voor hun
wijk. Enkele jaren voordat de grote
stadsvernieuwingsgolf ook over het
oude Schiedam zou heen spoelen, kon-
nisten die elkaar in de weg gingen zitten
en soms blies een radikaal of een pacifis-
tisch-socialist een deuntje mee. De niet-
politieke wijkbewoners moesten niets
van die heibel hebben: ,,We zitten hier
geen politiek te bedrijven, we moeten
het hebben over de toekomst van de
wijk."
Interessant is dat hier een ontkoppeling
is ontstaan: alsof politiek en het wij-
kwelzijn twee dingen waren, die niets
met elkaar van doen hadden. Het mis
verstand kon ontstaan, omdat politiek
den wijkbewoners zich warmlopen in
het opkomen voor je buurt. De politiek
was veel mensen te wijdlopig geworden;
naar zulke vergaderingen gingen ze niet
meer. Als gewone burger raakte je trou
wens bekneld tussen een nieuwe lich
ting van radicalen en strategen - zo
werd in de PvdA steeds luider geklaagd
over de kloof tussen de jaren-zestig-doc-
torandussen en de arbeiders die de partij
hadden groot gemaakt.
Politieke partijen raakten ontvolkt. Maar
in een bewonersvereniging kon je aan je
wijk gaan werken. En je had je buren
mee, want zij waren ook lid. De politie
ke partijen raakten afgunstig als ze de
ledenaanwas beschouwden van de oplui-
kende bewonersverenigingen. „Deze
maand weer honderd leden erbij!" In
het kantoor van de bewonersvereniging
Schiedam-Zuid hield Armand van
Puyvelde een thermometer bij: de
koorts liep op tot over de 1600 leden.
De Schiedamsche Courant zat er boven
op. In die dagen werd de nieuwe cul
tuur breed uitgesmeerd in de kranteko
lommen. De bewonersverenigingen
startten dan ook met imposante, succes
volle acties tegen sloop, voor kabeltele
visie, tegen huurverhoging, voor een
zwembad, tegen discriminatie, voor
woonerven. De vaart zat er goed in.
Maar al na een paar jaar - 't nieuwtje
was eraf - trad behalve gewenning een
fase in van middelpuntvliedende krach
ten. Menige bewonersvereniging kampte
met politiek getinte conflicten, want de
nieuwe aanpak van eensgezindheid in de
wijken leed onder botsende ideologieën.
Opgezet door progressieve politici ten
slotte, werden de jonge bewonersvereni
gingen door politiek bewogen figuren
gedomineerd. De conflicten lagen in
feite in de opzet besloten. Het waren
vooral sociaal-democraten en commu-
werd vereenzelvigd met partijpolitiek.
In het atelier achter zijn chocolaterie op
de Hoogstraat kwam later Gerard
Verhulsdonk, terwijl hij smachtende
bonbons aan het vullen was, tot de slot
som dat de opkomst van de bewoners
verenigingen funest was geweest voor de
belangstelling voor politieke partijen. De
fractievoorzitter van de VVD was
gewend dat de Schiedammers in zijn
winkel langs kwamen, als ze politiek iets
gedaan wilden krijgen. Nu bleven de
klanten voor chocoladerietjes wel
komen, maar steeds minder voor de
kwaliteiten van de winkelier als
gemeentebestuurder. De lokale VVD-lei-
der gaf de betweterige bewonersvereni
gingen de schuld. Ze ontfutselden de
partijen een achterban. Deze opvatting,
de Verhulsdonk-doctrine, kreeg bijval
van politieke zijde. Maar het was een
virtuele werkelijkheid, niet op feiten
gestoeld. Alleen wist niemand dat, want
politieke partijen en bewonersverenigin
gen gingen niet bij elkaar op de thee.
Dus terwijl ook bij de VVD de verga
derzalen van Novo tel en hotel
Rijnmond leger raakten, vroeg geen
mens zich af waar dan toch dieWD'ers
bleven op wijkbijeenkomsten.
De bewonersverenigingen ontpolitiseer-
den. Tot in de jaren tachtig kwam het
nog wel voor, dat een enkel kaderlid uit
de wijken de overstap maakte naar de
actieve politiek. Het was usance geweest.
Tiny Krikke-Hein, Arie Zwamborn, Gé
Brouwer, Hans van Kleef, Arie van
Loenen, Cor vanTilborg, Aad de Wolf,
Jos van der Lugt, Hans Bakker, Cor van
der Toorn, Jan Hagendoorn, samen met
minder bekende ingezetenen vormen ze
een flinke rij van lieden die hun politie
ke training eerst opdeden in bewoners
verenigingen. In de huidige gemeente
raad hebben jongeren als Maarten
Reuderink en Menno Siljee een soort
gelijke ervaring achter de rug. Zeldzaam
is de omgekeerde weg, van politiek naar
bewonersvereniging. In Schiedam-West
behoort Hans Konings tot de uitzonde
ringen. Tegenwoordig kom je eigenlijk
geen mensen meer tegen, die zowel op
wijkniveau als in de politiek actief zijn,
en de enkelingen die het probeerden te
combineren, Albert Bons, André
Marbus, hadden er vaker last van dan
plezier. Aldus zijn gescheiden circuits
ontstaan en dat typeert het meest wat
politieke partijen en bewonersverenigin
gen van elkaar vinden. Als het even kan,
zijn ze lucht voor elkaar.
Maar met de mond niet, welnee, met de
mond belijden stadsbestuurders dat de
bewonersverenigingen verschrikkelijk
nuttig zijn en omgekeerd zijn ze in de
wijken blij met elk complimentje, hoe
zuinig ook, uit het stadskantoor. De
bewonersverenigingen stellen hun drif
ten en verlangens keurig op schrift, de
correspondentie beslaat een leuk deel
van de lijst van ingekomen stukken van
de gemeenteraad, maar dan hebben we
het spannendste wel gehad. Op de barri
caden hoefje niet meer, want bewoners
en gemeente doen zaken in het project
team stadsvernieuwing. Actie voeren
voor verkeersdrempels hoeft ook al met
meer, daar heb je tegenwoordig het
wijkoverleg Beheer voor. Klachten over
scheefgezakte tegels? Bel de wijkonder-
houdsploeg en dezelfde dag nog kan het
recht leggen geregeld zijn. Ongemerkt
hebben de bewonersverenigingen en de
politieke partijen een patroon gevonden,
waarin ze elkaar in hun waarde kunnen
laten.Verder zwijgen ze elkaar zo veel
mogelijk dood, met respect uiteraard.
Alleen als confrontaties onvermijdelijk
zijn, blijkt dat het hemd nader is dan de
rok. De gemeenteraad van Schiedam
had met ingang van 1994 wijkbudgetten
ter beschikking gesteld, een gul gebaar
in een oprisping van bestuurlijke ver
nieuwing. Een enkele wijk, zoals
Nieuwland, gaf het grif uit, hindert niet
aan wat. Meer spaarzame wijken, die er
met beleid mee wilden omspringen en
bijvoorbeeld de eigen inzet van wijkbe
woners als voorwaarde stelden voor uit
gaven uit het wijkbudget, kregen het lid
op de neus. Ze werden gestraft voor hun
verstandig omgaan met gemeenschaps
gelden, want de gemeente nam terug
wat niet uitgegeven was. De rel hierover
in december 1995 toont nog eens ern
stig aan hoe karig het stadsbestuur is
naar de wijken. Het is vaak mondjes
maat, en met een krenterigheid waar
mee de Hollandse koopman het altijd
nog wint van een vrekkige Schot.
