Vrije
Geluiden
Wim Schelberg
Musis 26
Er zit muziek in Schiedam.
Dagelijks schallen popkreten via
vele luidsprekers over de
Hoogstraat, overstemd vaak door
de voorkeurzenders van menige
kledingzaak. Zodra je de winkelstraten
uit bent, wordt het weer stil. Toch heeft
Schiedam méér te bieden dan alleen het
opgedrongen luidspreker-geweld. Zo
kent de stad een beiaard, verschillende
orgels (Schiedam heeft op het gebied
van orgelbouw een zekere naam) en
vinden er op verschillende plaatsen met
enige regelmaat uitvoeringen plaats.
Schiedam lijkt daarmee een paradijs
voor de muziekliefhebber, met voor
iedereen wat wils: doordeweeks luid
sprekerkakofonie; vrijdag- en zaterdag-
avonden jazz, funk, blues, folk en - uit-
eindelijk - op zaterdagmiddag en zondag
èu orgelconcerten, klassieke muziek en
koren. Voor de één eindigt de week met
2 een kater, terwijl de ander thuisblijft, om
zaterdag of zondag toch alsjeblieft niet
te laat te komen. Waar het massa-pro-
dukt de hele week om aandacht jengelt,
vindt het bijzondere plaats in het week
einde. Zo ook in Schiedam.
De aankondiging van orgelconcerten op
de zaterdagmiddagen in het Stedelijk
Museum was dan ook verrassend. Te
beginnen met een orgelconcert van Aad
Zoutendijk - sinds 1974 organist van de
Grote Kerk in Vlaardingen. (Dat ver
klaarde meteen het feit, dat hij hier op
zaterdag speelde: op zondag moest hij
weer in Vlaardingen present zijn).
Werken van onder andere Scarlatti, Bach
en Marpurg stonden op het programma,
zo liet een krante-artikeltje weten. Aad
Zoutendijk werd in 1941 in Vlaardingen
geboren en doorliep het conservatorium
in Brussel, waar hij zich toelegde op
harmonie en improvisatie bij Willy
Climan en orgel bij Kamiel D'Hooghe.
Deze horen spelen op het schitterende,
intieme Hess-orgel in de aula van het
Stedelijk Museum, beloofde een middag
van puur muzikaal genot.
De opkomst viel ook daarom tegen.
Welgeteld eenentwintig mensen (waar
van de meerderheid niet eens uit
Schiedam afkomstig was) volgden in de
aula de prestaties van Zoutendijk. Naast
de in het krante-artikeltje vermelde
componisten, werd er ook werk van
Gerhardus Havinga, Johann E. Eberlin
en van de (onterecht hier nog) vrij
onbekende Joao de Sousa Carvalho
(1745-1798) ten gehore gebracht.
Maar.., vier mensen konden de slotnoot
van het eerste werk niet eens afwachten,
terwijl een deel van de overblijvenden
enigzins lacherig reageerden toen van
buiten het draaiorgel weerklonk dat elke
zaterdag de Hoogstraat domineert.
Scarlatti tegenover het Eigen Huis van
Rene Froger. Na iets meer dan drie
kwartier stond ik weer buiten. Het
eerstvolgende orgelconcert zal plaats
hebben op 17 februari 1996. Ruim drie
maanden na het laatste zondagmiddag
concert in de aula, waarop drie dames;
een alt, een sopraan en een dame aan de
piano duetten ten gehore brachten van
o.a.Liszt, Brahms, Mendelssohn-
Bartholdy en Schumann. Snel begaf ik
me naar de Grote Kerk, waar op zater
dag de inloopconcerten georganiseerd
worden. Een veel grotere ruimte her
bergde daar ongeveer honderd man bij
een mannenkoor dat net bezig was aan
de laatste nootjes. Jammer, dat de meeste
uitvoeringen van klassieke muziek gere
serveerd worden voor de zaterdag tussen
drie en vier uur 's-middags, of de zon
dagmiddagen - een veeg teken voor wat
de appreciatie door de Schiedamse
bevolking betreft.
Toch moeten er ook in Schiedam ruime
mogelijkheden bestaan om concerten
boven een 'inloopniveau' uit te tillen.
Het aantal concerten dat al georgani
seerd wordt, is niet gering, getuige bij
voorbeeld het jaarprogramma van de
Grote Kerk - waar ook op dinsdagavon
den nog wel eens muziek te beluisteren
valt. Zou klassieke muziek dan echt niet
lonen?
Om die vraag goed te kunnen beant
woorden stelde ik in de buurt van de
podia die regelmatig bezocht worden
door grote aantallen Schiedams publiek
en passant de vraag, 'of er wel eens
muziek ten gehore gebracht werd'. Heel
wat ongelovige blikken vielen mij daar
op ten deel. 'Natuurlijk: aanstaande
zaterdag al!'. Op mijn vraag of dat klas
sieke muziek was, werd het meestal stil.
Klassiek? In een kroeg?
Welgeteld één café vond ik, waar wél
een deel van het programma bestond uit
'live' klassieke muziek. Op mijn vraag of
het dan druk was, werd min of meer
bevestigend geantwoord: 'Het is in ieder
geval nooit leeg geweest als er optredens
waren - druk is een andere zaak.
Mensen lopen eigenlijk in en uit. Maar
een heel klein gedeelte van het totale
aantal bezoekers zit een hele middag
uit'. Misschien wordt klassieke muziek
daarom minder geschikt geacht voor het
gemiddelde Schiedamse oor. De
Schiedammer wil en kan niet stil zitten.
Muziek terwijl je winkelt is okee, maar
muziek met als enige vluchtweg de
bodem van een leeg bierglas is een
nachtmerrie. Het vreemde verschijnsel
doet zich daarbij voor, dat veel van de
muziek die - toen de noten op papier
gezet werden - bedoeld was om als
'muzikaal behang' te dienen, nu wordt
geschaard onder het 'langdradige', waar
bij je ook nog eens verplicht zo stil
mogelijk moet zijn. Terwijl er in wezen
niets veranderd is, want ook de muziek
van nu wordt alleen geaccepteerd, wan
neer je tegelijkertijd bezig bent met
andere zaken. Want waar zit nu tijdens
een jazz-optreden in een café iedereen
op zijn stoel te wachten tot de uitvoe
rende artiesten hun 'concert' beëindigd
hebben?
Jammer, dat zelfs muziek al onderhevig
is aan de geestelijke slijtage die een
massa-consumptiemaatschappij van
RTL-5 formaat nu eenmaal instigeert.
Het draaiorgel knalt elke zaterdag de top
tien in orgeluitvoering over de
Hoogstraat - de winkelende horden
horen hooguit André Rieu. Jammer
ook, dat veel mensen, die pretenderen
cultureel te zijn, nauwelijks aandacht
hebben voor of contact hebben met wat
er op dat gebied in Schiedam gaande is.
Natuurlijk ageer ik: je kunt nu eenmaal
niet overal tegelijkertijd zijn - een mens
moet nou eenmaal keuzes maken, mij
zelf niet uitgezonderd. Toch vindt er een
versmalling van de 'culturele basis' plaats:
wellicht een gevolg van vervreemding
van het eigen verleden ('A holiday from
history', zoals George Steiner het uit
drukte). Ook cultuur en verleden zijn
sterk trendgevoelig geworden. Men
schaamt zich voor de 'stokpaardjes van
toen' en slechts een bescheiden aantal
mensen waagt zich op 'gewijde' grond,
om te genieten van wat Schiedam nog
aan klassiek cultureels te bieden heeft. Ik
kan alleen hopen, dat het niet altijd 'a
holiday from history' blijft. Want als het
draaiorgel op de Hoogstraat even
ophoudt met jengelen kun je horen dat
Scarlatti op het barokke orgel in de Aula
van het Stedelijk een belevenis is. A
holiday In history, zou ik haast willen
zeggen
