gekozen voor een theater waarin de elementen van het tradi
tionele hollandse theater, het teatro all'italiano en all'antica
verenigt zijn.
Daarom bevindt zich voor het theater een foyer die een geheel
eigen functie kan hebben, zijn daglicht en buitengeluiden toe
gelaten en staat het geheel aan een plein dat met de hal al
evenzeer een theatrale functie kan vervullen. Dat zijn drie
theateraccommodaties voor de prijs van één, die je bovendien
geheel naar je hand kunt zetten en waarin de meest fantasti
sche uitvoeringen denkbaar zijn.'
Toch is het niet geheel zeker dat het theater dat Ruijssenaars
voor ogen staat er ook in die vorm komt. Uiteindelijk wilde
Schiedam 'slechts' een traditioneel theater dat het voormalige
Passagetheater moet vervangen en doen vergeten tegelijk.
Ruijssenaars maakt er ook geen geheim van dat hij in het
reguliere overleg moeite moet doen om zijn plannen overeind
te houden. Dat het theater er komt staat buiten kijf, de vraag
alleen is hóe.
Ruijssenaars heeft een goed begrip voor de omstandigheid dat
architectuur door drie partijen tot stand wordt gebracht: door
de opdrachtgever (die het verlangen formuleert in een
opdracht en de realisering mogelijk maakt), de ontwerper en
de gebruiker die de betekenis van het geproduceerde in gang
zet. Daarin kan de aanleiding tot een verschil van mening
schuilen, waarbij Ruijssenaars het standpunt inneemt dat de
daaruit voortkomende keuze altijd beredeneerd en verant
woord moet kunnen worden. Die houding verleent hem de
kracht om in het proces van totstandbrengen, waarin politiek
en bestuur zware druk kunnen uitoefenen, overeind te blijven.
In Apeldoorn en Amsterdam weten ze daarvan mee te praten.
In Amsterdam duurde het vele inspraakronden voordat het
Casino werd gerealiseerd in de vorm en kleuren zoals de
architect ze had voorgesteld en uitgaande van de gedachte dat
hoogwaardige architectuur pas ontstaat wanneer in een goed
gemaakt gebouw werkelijk bezielde ruimte wordt gerealiseerd.
Voor Apeldoorn kwam de realisering van het stadshuis van
Ruijssenaars op een nog hogere prijs te staan. Hier werden
door CDA en WD vele vooraanstaande bestuurders opge
offerd aan de conflicten rondom de bouw, stapte de gehele
WD-raadsfractie op en werd een PvdA-wethouder naar huis
gestuurd.
Uiteindelijk heeft Apeldoorn naast de kater een stadhuis waar
op de stad trots mag zijn door de zorgvuldige doorvoering van
het ontwerp in kleuren, lichttoetreding, materiaalgebruik en
constructieve details. Precies zoals het Casino en Magna Plaza
inmiddels behoren tot de trots van Amsterdam.
Ruijssenaars zelt benadrukt waar hij kan dat het scheppen van
chaos een wezenlijk onderdeel is van het ontwerpproces. Dit
als uitvloeisel van onzekerheid, vervreemding en verwondering
naast het zoeken naar samenhang, structuren, historische ver
banden en stijl. Uiteindelijke keuzes die op voorhand géén
alternatieven zijn, worden met zorgvuldigheid gemaakt binnen
het proces. Ook als deze conflicten tot mogelijk gevolg heb
ben. 'Zeldzaam is de klassieke vertrouwensbasis', zei hij in zijn
inaugurele rede, 'waarvan we denken dat die vroeger zo
gebruikelijk was, maar waarschijnlijk ook toen bevochten
moest worden. Lees de biografieën er maar op na.
Gelukkig zijn er ook prachtige voorbeelden waarbij een kri
tisch vertrouwengevend opdrachtgeverschap wezenlijk is
voor de uiteindelijke kwaliteit.'
Het ontwerp van het nieuwe theater kan in dit opzicht heel
wat beloven. Maar ook Ruijssenaars kan op basis van de
plaatshebbende gesprekken geen andere conclusies trekken dan
dat er nog ruimte zit tussen ontwerp en uiteindelijke realiteit.
Wordt het theater in Schiedam een afspiegeling van het door-
luchte teatro all'antica, de functionele donkere doos. Of mis
schien iets daar tussenin?
Schetsdoorsnede theater
Schiedam. Geen pleidooi
voor alternatieven
Magna Plaza Amsterdam:
Een bijna Escheriaanse
sfeer.
43 Musis
