OP HET JUISTE MOMENT OP DE JUISTE PLAATS
Henk Slechte
Foto's: Jan van der Ploeg
3
Musis 70
co
p=
Uj
O
5
het verzamelbeleid op het gebied van de hedendaagse kunst
door deze kwantitatief en kwalitatief opzienbarende aankoop
een degelijke start kreeg èn dat het museum mede daardoor
tot op heden een geheel eigen plaats in de kunstwereld heeft.
Er zijn natuurlijk meer voorbeelden van de grote invloed van
verzamelaars op de collectievorming van musea. Het bekendste
Nederlandse museum dat het resultaat is van de verzameldrilt
van particulieren, is het Museum Kroller-Muller in Otterlo, en
een goede tweede is Boymans-van Beunmgen in Rotterdam,
dat zelfs de namen van twee verzamelaars draagt. Een voor
beeld van een klein museum dat eveneens voortkomt uit par
ticuliere kunstliefde is De Wieger in Deurne, in het voormali
ge woonhuis van de schilderende arts Hendrik Wiegersma
(1891-1969), die werk van tijdgenoten verzamelde. Zulke
musea zijn gedenktekens voor verzamelaars. Er zijn echter ook
kunstverzamelaars met grote invloed op de collectievorming
van musea, naar wie geen museum genoemd wordt. Zo'n
nadrukkelijk monument past niet bij hun opvatting over de rol
van de verzamelaar, of zij gaan anders, wellicht strategischer,
om met de resultaten van hun verzameldrift dan de bouwers
van grote collecties.
De afgelopen jaren heeft het verzamelen van kunst meer
museale aandacht gekregen dan lang het geval is geweest. Een
greep. Scheveningen kreeg het Museum Beelden aan Zee dat
de sculpturen-verzameling van het Haagse echtpaar Scholten
laat zien in een schitterend gebouw van Wim Quist. Het
Amsterdamse Stedelijk Museum richtte in het kader van het
honderdjarig bestaan de schijnwerper op de verzameling-
Regnault, de basis van de museum-collectie. Het Amsterdams
Historisch Museum liet een reconstructie zien van de collec-
tie-Fodor, ooit getoond in het gelijknamige museum dat
Waarom is uitgerekend het Stedelijk Museum van Schiedam
bekend om zijn Cobra-collectie? Omdat toevallig op het juiste
moment op de juiste plaats een verzamelaar met het juiste
inzicht woonde: advocaat, kunstverzamelaar en kunstadviseur
Piet Sanders die bevriend was met Karei Appel.
Mr P.Sanders pleitte er in 1954 voor het plaatselijk museum
een museum voor hedendaagse kunst te laten worden. Hij
overtuigde de stadsbestuurders dat het verstandig zou zijn
gerenommeerde externe deskundigen daarover te laten advise
ren. Dat werden de rijksinspecteur voor roerende monumen
ten, en de directeuren van Boymans-van Beuningen, het Haags
Gemeentemuseum, en het Museum van Land-en Volkenkunde
annex Maritiem Museum 'Prins Hendrik' in Rotterdam. Zij
vonden dat het museum zich moest gaan toeleggen op het
aankopen en exposeren van Nederlandse eigentijdse kunst.
Samen met collega-verzamelaar en mede-Schiedammer Goos
Verweij, en conservator Daan Schwagermann legde Sanders de
eerste contacten met de Cobra-kunstenaars. In 1958 kocht hij
voor het museum 26 gouaches van Appel. Een aankoop, waar
aan Sanders nog steeds met plezier terugdenkt. Appel wist niet
wat hij voor de gouaches moest vragen, waarop Sanders gene
reus het hele aankoopbudget van het museum beschikbaar
stelde. Toen Appel hoorde dat dat slechts f 6.000 bedroeg, zei
hijLO.k. Piet omdat jij het bent.' Deze aankoop legde de basis
voor de Cobra-collectie van het museum. Belangrijker is dat
expositiegebouw werd voor hedendaagse Amsterdamse kunste
naars, en inmiddels is herbestemd tot vormgevingsinstituut.
Ook dat kan gebeuren met de geestelijke en materiële erfenis
van een verzamelaar!
Nederlandse musea exposeren ook buitenlandse collecties. Het
Van Reekum Museum in Apeldoorn bijvoorbeeld maakte in
1993 een tentoonstelling van de collectie van de Duitser Gert
Gruber, een goed voorbeeld van het belang van een verzame
laar. In de jaren zeventig begon hij als jongen grafiek en teke
ningen te verzamelen van levende kunstenaars. Die adviseer
den hem thematische lijnen in zijn verzameling aan te bren
gen. Zo'n thema werd de beeldende kunst die in de jaren tus
sen 1933 en 1945 in Europa tegen de verdrukking in was
gemaakt. Gruber ontdekte kunstenaars die sinds 1945 in de
vergetelheid waren weggezakt en die dankzij zijn verzamel
activiteiten toch nog een plaats hebben gehouden in het col
lectieve geheugen van de mensheid.
Deze en andere nieuwe musea en tentoonstellingen illustreren
het belang van de kunstverzamelaar voor het culturele leven.
Dat belang kan divers zijn. De verzamelaar kan degene zijn die
een schitterende collectie bijeen brengt en die in een 'eigen'
museum onderbrengt of aan een bestaand museum nalaat.
Belangrijk zijn ook verzamelaars als Gruber die bij na-vergeten
kunstenaars terugbrengen op de kunstkaart. Soms is het belang
van een verzamelaar dat hij één kunstenaar levenslang volgt en
