HET HEMAPLEIN OPGETILD IN DE RUIMTE
Rik van Dolderen
WEEFSEL.
TMSS£W£W/#7E
HOF
orjectev
XO'MTE *OA/Dt*\
iscHiemM] pfyR^
Alleen een parkje of alleen wonen
is een te schrale invulling voor
deze bijzondere plek.
Musis 238
Dat het centrum van de stad van
iedereen is mag blijken uit de
uiteenlopende meningen die zich
voordoen rondom de toekomsti
ge herbestemming van het voor
malige Hemaplein aan het Broersvest.
Zo zijn er voorstanders voor de inrich
ting van een stadspark terwijl anderen
geen heil zien in de aanleg van een
groene ruimte op dit cruciale punt van
de stad en pleiten voor bebouwing. Op
historische gronden hebben beiden
evenveel recht van spreken. Om echter
werkelijk recht te doen aan de potenties
die deze plek voor de stad heeft is het
interessant om een combinatie van beide
invalshoeken te bewerkstelligen. Niet
onr zo tot een compromis van vlees nog
vis te komen, maar vanuit het besef dat
de gegroeide, historische binnenstad
haar kracht ontleent aan de gelaagdheid
van verschillende vormen en funkties.
Alleen een parkje of alleen wonen is een
te schrale invulling voor deze bijzondere
plek.
Het stedelijke landschap van onze histo
rische binnensteden vormt zich laag
over laag in de tijd. Onder invloed van
veranderende wensen en behoeften van
de mens verschuift dit beeld van de stad
voortdurend. In dit landschap vinden
continu wisselingen plaats, straten,
grachten, pleinen en gebouwen verdwij
nen waarop weer opnieuw wordt
begonnen. Om de rijkdom van dit ste
delijke weefsel niet kapot te maken is
het van belang voorzichtig om te gaan
met het hergebruik van bestaande loka-
ties.
Op het voormalige Hemaplein zijn ech
ter alle sporen uitgewist. Slechts in het
gemeentearchief is de oorspronkelijk
heid van de plek terug te vinden.
Bestudering van de oude stadsplatte
gronden geeft een invalshoek om de
karakteristiek van de plek terug te
halen. De verschillende tijdslagen die
deze kaarten laten zien kunnen worden
gebruikt als tekens van informatie voor
het reconstrueren van de stad op de stad
en om vanuit het historisch besef tot
een nieuwe ontwikkelingslaag te
komen.
In eerste instantie bevond de plek zich
aan de rand van de stad met het
Hollandse landschap als horizon. Toen
het Broersvest nog een gracht was
vormde de plek een dichtbebouwd
stadsdeel van langgerekte kavels en
kleinschalige bebouwing. Het binnen
terrein van dit stadsdeel was een groene
ruimte, de voormalige Baanspinnerij
genaamd 'Oude Doelen'.
Later vonden verdichtingen in de stad
plaats. De open ruimte van de binnen
tuin 'Oude Doelen' werd bebouwd met
de kleine arbeiderswoningen die tesamen
het 'Broersvesthof' vormden. Zoals
zoveel andere hofjes uit die tijd vormde
dit bebouwingstype een kleine gemeen
schap binnen de stad. Uiteindelijk heeft
dit dichtbebouwde stadsdeel plaats moe
ten maken voor de tijdelijke vestiging
van de Hema en parkeerplaatsen. Nu
ook deze winkelbestemming is verplaatst
blijft een lege plek hoopvol achter.
Bovendien verdween gelijktijdig met de
sloop van de Hema ook de ontmoe
tingsplek die zich hier als onderdeel van
het winkelcircuit vanuit de Lange
Kerkstraat had gevormd.
Deze korte geschiedbeschrijving laat
zien dat de huidige lege plek niet of
nauwelijks enige relatie heeft met z'n
omgeving als open ruimte. Dit verklaart
dan ook de enorme hiaten en verschil
len in de randen die het voormalige
plein begrenzen. Aan de noordzijde en
de zuidzijde bevindt zich de kleinschali
ge bebouwing uit vroegere tijden die op
vele plaatsen nog terug komt in het cen
trum. De oostzijde wordt begrensd door
de invalsweg Broersvest die door de
brede profilering een aansluiting met het
Stadserf bemoeilijkt. De westzijde ten
slotte wordt gevormd door de achter
kant van het ABC complex die als gevel
te weinig architectonische kwaliteiten
heeft om aan het plein een identiteit te
kunnen geven. De nieuwe bestemming
zal dus in de ingreep zelf moeten wor
den gevonden.
Voor de inrichting van de openbare
ruimte zouden twee onderdelen uit de
historische gelaagdheid van de plek
kunnen worden gelicht: ten eerste de
binnentuin 'Oude Doelen' die later
wordt verdicht tot het 'Broersvesthofje'
als stedelijke binnenruimte en ten twee
de de ontmoetingsruimte nabij de voor
malige Hema als stedelijke buitenruimte
en onderdeel van het winkelcircuit van
uit de Lange Kerkstraat.
Wordt een stedelijke as tussen de twee
grote kerken als leidraad genomen om
de relatie tussen het Stadserf en de bin
nenstad te versterken dan is het interes
sant om deze as ter plekke als verblijfs-
ruimte uit te breiden. Er ontstaat zo een
