ostade b.v.
bouw- en aannemingsbedrijf
de werktijd van dertien tot zeventien uur per dag lijkt slechts
lang in onze ogen. Voor (een hooggeschoolde) metaalbewerker
gold twaalf tot veertien uur per dag als normaal, voor bouw
vakkers twaalf uur evenals voor glasblazers, terwijl de bakkers
vochten voor hun ideaal van een 66-urige werkweek.
Hieruit mag met worden geconcludeerd dat de branders
knechts het gemakkelijk hadden. Wel dat zij niet de enige
arbeiders waren die 'savonds uitgeput neervielen. Het beeld
van de vroegoude mens die met stramme benen langs de ver
laten ochtendstraten strompelt, kon in 1909 van toepassing zijn
op het overgrote deel van de industriearbeiders (de ellende des
Volks zoals Multatuli het uitdrukte) in geheel Nederland.
Meer dan een stad van misstanden was Schiedam ook een stad
waar in tegenstelling tot elders kinderarbeid nauwelijk voor
kwam en een opmerkelijk liberaal onderwijsbeleid werd
gevoerd dat in scherpe tegenstelling stond tot het lang vast
houden aan traditionele vormen van sociale zorg. Een
gemeenschap die als één der eerste in 1854 een woningveror
dening tot stand bracht, al sinds 1820 beschikte over een
volksspaarbank, het initiatief nam tot de eerste arbeidsbeurs in
Nederland en in het algemeen een loonpeil kende dat vaker
hoger dan lager lag dan het landelijk gemiddelde, maar tot
vóór 1890 geen arbeidersbeweging kende.
Voor een nadere indicatie van de graad van armoede en ver
paupering van de brandersknechts waaraan het beeld van
Zwart Nazareth goeddeels werd opgehangen, geven de versla
gen van het Burgerlijk Armbestuur enig houvast. Hier immers
kwamen de gevallen terecht van armoelijders die niet voor
bijstand door de charitas in aanmerking kwamen of steun van
andere zijde ontvingen. Opvallend is dat de krepeergevallen,
waarover Spiekman en Schotting aan het begin van de eeuw
in Rotterdam berichtten in Schiedam nagenoeg ontbreken en
dat in de stukken beduidend minder dan in andere steden een
directe relatie kan worden gelegd tussen overmatig drankge
bruik en armoede. In een gemeenschap waar de alcohol als het
ware uit de stenen kon worden geknepen, kwam het bijvoor
beeld volstrekt met voor dat de lonen in de kroeg werden uit
betaald om direct te worden omgezet in drank. Het schrik
beeld dat EW. Drijver opriep bij de beroemde prent van
Johan Braakensiek waarop een kind haar vader toeroept; 'Ach
vader, Niet Meer!', behoorde in Zwart Nazareth zelf niet tot
de gewone taferelen. De Schiedamse brandersknecht dronk
nagenoeg gratis en de glasblazer, de schilder, de metselaar, de
kuiper en de kurkensnijder deden voor weinig geld vaak clan
destien met hem mee.
Schiedam mocht vooral in het land worden afgeschilderd als
Zwart Nazareth; de van drank vergeven en rook spuwende
onheilsstad, waar in spelonken de vuren gloeiden en nevels van
stoom haast onafgebroken opstegen van het grachtwater, maar
in eigen kooi was deze, gil en vuur spuwende draak, een braaf
beest dat maar al te graag berustte in al zo lang bestaande ver
houdingen
Literatuur;Jan van Bergen en Henegouwen ea. Pennevmchten op
brandewijn; P. de Bruin, Zwart SchiedamHoe wij werken, hoe wij
leven; Enquête gehouden door de Staatcommissie krachtens de wet van
19 januari 1890; Han van der Horst, Geen ideaalmenschen; Nico
Scheepmaker, Ach vader niet meer; H. Schmitz, Schiedam in de
Tweede helft van de negentiende eeuw;J.C. van der Stel, Drinken,
drank en dronkenschap Vijf eeuwen drankbestrijding en alcoholhulp
verlening in Nederland; Gemeentearchief Schiedam, Verslagen gemeen
teraad en jaarverslagen Burgerlijk Armbestuur t/m 1920.
NIEUWBOUW
RENOVATIE
VERBOUWINGEN
ONDERHOUDSWERK
Willem Barentszstraat 131 24 LC Schiedam
Tel. OIO - 471 50 00
35 Musis
