Uzoekt
't beste van 't beste
li.
VAN DER WAAL
én de grootste keuze?
r sK5w
zu* -iïsïpSsv9ewuiK'maa'
*e °m,reK 9en'"'
FOTO FILM VIDEO
DE VOORSTELLING BEGINT OMUUR
Geen cultuur zonder drukwerk.
Schiedam, Rembrandtlaan 71. Tel. 010 - 426 43 74
Wat er ook gezapt,
omgeroepen of geïnternet
wordt... een informatief en
aantrekkelijk stuk drukwerk
blijft niet te versmaden.
Bijvoorbeeld rond cultuur. En
bijvoorbeeld zoals het blad dat
u nu leest. Dat overigens niet
toevallig gedrukt is door
Mercator. Want daar is zowel
cultureel als andersoortig
drukwerk in bijzonder goede
handen. Onze voorstelling
wordt dagelijks opgevoerd van
ma t/m vrij van 8 tot 17 uur.
U kunt gratis reserveren:
telefonisch, per fax of aan ons
kantoor. Drukkerij Mercator,
Broersveld 17, 3111 LC
Schiedam, tel.: 010-4267735,
fax 010-4737805.
i 0 QD K CXII03 JJ
MERCATOR
Musis 198
de Kethelweg brengt herinneringen en
herkenning naar boven. De zolder is
gevuld met oude puzzels, bouwdozen
en treintjes, poppen, leesboeken en
knikkers met achterin een verbazing
wekkend familiespel; 'Het nieuw verma
kelijk spel, genaamd de Jood'. Het stamt
uit de achttiende eeuw ziet eruit als een
kruising tussen ganzenbord en monopo
ly. Anderson is hier soepel geweest in
het stellen van grenzen aan de periode
van 100 jaar. Het spel is te aantrekkelijk
om niet te worden opgenomen in deze
tentoonstelling. Het 'nieuw vermakelijk
spel' bestaat uit verschillende vakken en
een afbeelding van een Joodse bankier
in het midden. Ik kijk mijn ogen uit en
de conservator begrijpt mijn fascinatie.
Maar, joden zijn zoals bekend eeuwen
lang verdreven uit ambachtsgilden en
openbare functies. Ze hebben zich uit
nood ontwikkeld op het gebied van de
handel, voor zover zij daar de mogelijk
heid voor kregen. In Nederland is de
tolerantie zeer wisselend geweest, al naar
gelang de belangen die gemoeid waren
bij de aanwezigheid van joden.
Gedurende korte perioden in de zes
tiende en zeventiende eeuw kregen
joodse handelslieden een warm onthaal,
pauselijke bescherming, of mogelijkhe
den tot het bekleden van openbare
functies. In andere perioden werden
joden gedwongen tot bekering of werd
hen een verblijfsvergunning voor de stad
geweigerd. Het 'nieuw vermakelijk spel'
is gemaakt in een periode waarin de
wisselende waardering voor het joodse
geloof zichtbaar en openlijk aan de orde
was. Deze ambivalentie was een alge
meen gegeven en werd zelfs in verorde
ningen verankerd. Niemand had - ten
goede of ten kwade - problemen met de
kwalificatie jood'. De speelgoedfabri
kanten Jumbo of MB zouden dat in
deze tijd 'ns moeten proberen.
Grootmoeder en de haren werden -
zoals bekend - in hun spelen voorbereid
op hun toekomstige functie in de maat
schappij. Jongens leerden praktische
vaardigheden, meisjes de arbeidsintensie
ve huishoudelijke taken. De meeste kin
deren van nu houden overigens deze
traditionele scheiding nog steeds aan.
Geëmancipeerde ouders mogen dan
weieens een pop voor hun zoon of een
auto voor hun dochter kopen, maar
meestal loopt dit toch op een teleurstel
ling uit. De kinderwereld van toen die
een verkleinde afspiegeling vormde van
die van de volwassenen is goeddeels ver
dwenen. Ook de moraliteit heeft haar
terrein vrijwel geheel verloren. Aan het
begin van de negentiende eeuw kreeg
een kind een centsprent als beloning
voor goed gedrag. Deze prenten waren
buitengewoon belerend. Een voorbeeld
stellen van een ongehoorzaam kind dat
de tong wordt afgesneden of de hand
afgehakt, was niet ongewoon. Geen ver
halen voor de democratische opvoe
dingsmethoden van tegenwoordig.
Tollen en overig straatspeelgoed, bestaan
bijna met meer. De straat is niet langer
speelterrein. Gezelschapsspellen leggen
het af tegen de televisie en de jood uit
'het nieuw vermakelijk spel' is tegen
woordig onderdeel van het ernstige
kringgesprek op school. Wat gebleven is,
is het gegeven dat alle speelgoed een
afspiegeling is van z'n eigen tijd. Al kan
men zich hiervan makkelijker een voor
stelling maken in het Streekmuseum Jan
Anderson dan voor de etalage van Bart
Smit. Maar misschien komt dit omdat
ook de kleine homo ludens al spelend
z'n eigen 'aardigheden' wil ontdekken.
Zonder zich te storen aan welke analyse
of logische interpretatie dan ook, zoals
Huizinga reeds opmerkte
doos vooral ie A :nformatie. der
Wa nJorekend met demo en (.(m en
Volop parkeer
gelegenheid.
Donderdag
koopavond.
's-Maan-
dags
gesloten.i
