Paul en /Vienna de IMaaiJer
Lian van Leeuwen
Aan EXIT, de eerste speelfilm van
- vader en zoon - Paul en Menno
de Nooijer zijn al de nodige
woorden gewijd. De film werd in
zijn eenjarig bestaan zowel beju
beld als verguisd. Omstreden is
niet zo zeer de inhoud van de
film als wel de vorm waarin het
verhaal is gegoten. Die is op zijn
minst onconventioneel te noe
men. De combinatie van foto
grafie, animatie en film maakt
dat EXIT nauwelijks in een hokje
is te plaatsen. En dat lijkt voor
sommige critici wat moeilijk te
verkroppen.
In EXIT kijkt de vijftigjarige
Theo (Paul de Nooijer) terug
op een roerige periode in
zijn leven als fotograaf/ film
maker. Tijdens de voorberei
dingen voor een eigen foto
expositie wordt de jonge Theo
(Menno de Nooijer) benaderd
door Dick Kok; hotshot bij een
Amerikaanse productiemaat
schappij voor videoclips en wild
enthousiast over de clip die Theo
maakte voor Amnesty
International. Ondanks zijn
afkeer van commercie laat de
overdonderde Theo zich overha
len zijn talent te gebruiken voor
de nieuwste videoclip van ene
Billy Next. Artistieke vrijheid wordt
hem verzekerd. In de onderhan
delingen met de gladde en
geroutineerde Kok en in zijn
onvermogen zich te manifeste
ren drijft hij echter steeds verder
af van zijn principes als kunste
naar.
Zijn onmacht om te communice
ren en zijn frustratie hierover
uiten zich vooral in zijn relatie
met de mooie, jonge Lisa. Alleen
met tussenkomst van de camera
is Theo in staat zijn gevoelens
voor haar te tonen.
Hun verhouding speelt zich
geheel af door de lens van de
camera.
Ook als Lisa tijdens een wande
ling door het bos opmerkt; 'Weet
je Theo, je kijkt echt alleen maar
naar me als je foto's van me
maakt' ontlokt ze hem geen
enkele reactie.
Theo's zwijgzaamheid die grenst
aan apathie, is even schrijnend
als lachwekkend. Evenals de
onvermoeibare pogingen van
Lisa overigens, om een gesprek
met hem aan te gaan. De stilte
rondom Theo wordt echter ruim
schoots gecompenseerd door de
Vlaamse huisgenoot Mark en
Theo's dominante schoonmoe
der die de ruimte ononderbroken
vullen met onbeduidende anek
dotes en prietpraat.
In zijn werk worstelt Theo met the
ma's die nog het best te
omschrijven zijn ais 'maagdelijke
reinheid' in combinatie met 'Het
Kwaad.' Wat aan deze obsessie -
in de gedaante van vis, bloed en
jonge meisjes, en Lisa in het bij
zonder- ten grondslag ligt wordt
duidelijk uit een fragment in de
film waarin Theo als achtjarig jon
getje getuige is van een dodelijk
ongeluk. In een botsing met een
viskar komt een jong meisje - zijn
eerste liefde - om het leven dat
opvallend veel wegheeft van de
blonde Lisa, Saillant detail: de
Viskar dat het meisje aanreed
behoorde toe aan Dick Kok seni
or, de vader van de goedgebek-
te producent uit de film.
Lisa, lijdend onderwerp van
Theo's werk, laat zich die obses
sieve aandacht aanleunen uit
liefde voor de zwijgzame kunste
naar en poseert voor hem in de
meest wonderlijke settings. Totdat
Theo de grenzen van het toelaat
bare overschrijdt.
EXIT is niet alleen een humoris
tisch, vertederend en soms sinister
relaas over een kunstenaar en
zijn dwangmatige liefde voor zijn
object, de film is vooral ook
prachtig om te zien.
Door uitgekiend gebruik van kleur
en licht creëren Paul en Menno
de Nooijer een surrealistisch
omgeving die de gebeurtenissen
een absurdistisch tintje geeft. In
alles is de achtergrond van Paul
en Menno de Nooijer, van oor
sprong fotograaf en beeldend
kunstenaar, te herkennen, leder
beeld is een uitgebalanceerde
compositie waar een grote liefde
voor het detail uit spreekt.
Mede door het ontbreken van
die filmische achtergrond treden
Paul en Menno de Nooijer in EXIT
de conventionele filmregels met
beide voeten. Veel collega-regis
seurs braken zich na het zien van
de film het hoofd over de vin
dingrijkheid van de animaties die
in de film veelvuldig worden
gebruikt.
Sommige critici zijn van mening
dat de makers zich te veel zou
den hebben geconcentreerd op
de vorm, ten koste van de
inhoud. Maar wie open staat voor
het experiment en zich laat mee
slepen door wonderlijke persona
ges zal ontdekken dat EXIT meer is
dan een levend schilderij. EXIT
slaat een brug tussen kunst en film
zonder afbreuk te doen aan de
charme van Het Verhaal. W
ego Musis
