ostade b.v.
bouw- en aannemingsbedrijf
en landeigenaren van de omgeving van Vlaardingen tekende.
Jammer is natuurlijk dat deze schitterende kaarten niet in
kleur zijn afgebeeld. Wie ze met eigen ogen wil zien (op film
althans of in gedigitaliseerde vorm) dient er een tochtje naar
de gemeentearchieven van Schiedam en Delft, het Rijksarchief
of het Hoogheemraadschap van Delfland voor over te hebben.
Een aantal van Potters' kaarten zijn getekend op perkament en
toonbeelden ervan hoe artisticiteit en nauwkeurigheid nog
met elkaar verweven waren. In de kleuring geven de kaarten
de bestemmingen van de verschillende opgemeten landerijen.
De kaart van Van Deventer, vervaardigd tussen 1557 en 1578
De Postkaart van Quacq 1665 met bijzonderheden als bochtige
wegen, verhoogde dijken en aanwijzingen voor postschepen.
Potter gaf zich veel moeite om de door hem op te meten
objecten in een leesbare context te plaatsen. Zo geeft hij
duidelijk wegen en waterlopen, toegangen en oriëntatiepunten
aan, die voor zijn landmeetkundige opdracht niet strikt
noodzakelijk waren, maar in geval van onenigheid relevant
zouden kunnen zijn wanneer naast zuivere eigendomsrechten
ook, gebruiks- en gewoonterechten aan de orde mochten
worden gesteld. Aardig is te zien hoe Potter, min of meer
afhankelijk van zijn opdracht met de stad Vlaardingen
omspringt. Op één van de kaarten neemt hij de als 'stedelijk'
op te vatten bebouwing als uitgangspunt.Vlaardingen is dan
niet groter dan de kerk en een handvol huizen. Op een
andere kaart die de relatie tussen Vlaardingen en de
buitendijkse landen tot onderwerp heeft, geeft hij -nog steeds
schematisch - Vlaardingen weer als een brinkdorp, bestaande
uit de markt en de Hoogstraat, terwijl hij op een dertien jaar
later vervaardigde kaart, waarbij het op een nauwkeurige
weergave van het gehele gebied,Vlaardingen een betrouwbare
lay-out geeft (zonder overigens op de details in te gaan) met
duidelijke markeringen van wegen, de waterlopen en
aansluitingen van de dijken ten oost- en westzijde van de stad.
De kaart diende ook in een conflict tussen de
Ambachtsbewaarders van de Westsluizen en Hoogheemraden
over de noodzaak van het ophogen van de Maasdijk.
De vrijheid die Potter zich aanmatigde was voor de kaart
tekenaars uit zijn tijd niet ongewoon. Ook beroemdheden als
Mercator en later Blaeu waren gewoon om waarneming en
overlevering door elkaar te vlechten en opdrachtgevers - indien
gewenst - te plezieren met een extra accent hier en daar.
Ontneemt dit de kaarten die vervaardigd werden tussen
globaal de zestiende en achttiende gedeeltelijk hun waarde
omdat de maatstaven van betrouwbaarheid die op het moment
van vervaardigen werden aangelegd anders waren dan onze -
door computers, verfijnde meetapparatuur en lucht- en
satellietcartografie verwende - eis van exactheid. Geenszins. De
Postkaart van Quacq geeft, met al z'n overdreven bochtigheid,
verwaaide zandplaten en oriëntatie op kenmerken als
kerktorens, staken voor visnetten, zandbanken en andere
obstakels precies die informatie waaraan een postiljon behoefte
had in een land met zo'n slecht ontwikkeld
wegennet als het onze. Hij toont de omgeving
van Vlaardingen zoals hij meende dat deze moest
worden gezien. Precies zoals door Potter
landschappelijke kenmerken werden weergegeven
die hij relevant achtte voor de waardevaststelling
van het bezit, Melchior Bolstra een exact
overzicht geeft van de peildiepten op de Nieuwe -
en Oude Maas en het Scheur, terwijl de
befaamde, uit vijfentwintig bladen bestaande, kaart
van Cruquius letterlijk alle percelen, slootjes,
watergangen en uitwateringen afbeeldt waarvoor
het Hoogheemraadschap Delfland
verantwoordelijkheid droeg.
'De Historische Atlas is bedoeld voor de
liefhebber van geschiedenis van Vlaardingen'
schrijft samensteller Jeroen ter Brugge in zijn
inleiding, 'maar is zeker ook bedoeld als
handreiking aan onderzoekers van de plaatselijke
en regionale geschiedenis. Historici, historische-
geografen en archeologen hebben in deze atlas
een complete set met kaartmateriaal'. Dat klopt
en is tegelijkertijd de aanleiding tot een kritische
opmerking waaraan mogelijkerwijs in de vorm
van een losse, desnoods in een oplage van één
exemplaar vervaardigde aanvulling, kan worden
tegemoet gekomen: een hedendaagse kaart namelijk waarop
alle tragmentkaarten uit de Historische Atlas in contour zijn
ingevuld. Dit zou voor niet-Vlaardingers de bruikbaarheid van
de atlas aanzienlijk verhogen.
De Historische Atlas is te koop in de boekhandel en kost
29.95. Daarmee komt de koper in het bezit van 104 kaarten,
waarvan zes in kleur. Elk voorzien van een beknopte, maar
heldere toelichting over aard van de weergave, de opdracht en
betekenis en de betrouwbaarheid van de weergegeven details
HvdS
NIEUWBOUW
RENOVATIE
VERBOUWINGEN
ONDERHOUDSWERK
Willem Barentszstraal 13124 LC Schiedam
Tel. 010-471 50 00
299 Musis
