BRANDEN VAN
EEUWEN
PAARD
:JF i
Hoogstraat 162 - Schiedam
Telefoon (010) 473 29 08
De Schiedamse
brandweer viert het
nieuwe millennium
en de mogelijke
fusie met de korpsen
van Vlaardingen en
Maassluis tot één
brandweer Waterweg
met een boek.
Geschiedenissen van
lokale
brandweerkorpsen
worden wel vaker
gepubliceerd, en altijd lezen we
hoe de burgers in de
Middeleeuwen met leren
emmertjes de branden moesten
blussen, hoe het stadsbestuur in
de laatste jaren van de 17de
eeuw een brandspuit van Jan van
der Heiden kocht, en hoe in de
20ste eeuw de brandweer van
een vrijwillige een professionele
organisatie werd. Dat staat
allemaal ook in het boek De
Brandweer in de Brandersstad
van Johan Postma, maar toch
anders. Postma is namelijk niet
alleen plaatsvervangend
commandant van de Schiedams
de brandweer, hij is ook
professioneel historicus. En dat is
te merken. Hij plaatst de
geschiedenis van de Schiedamse
brandweer in een historisch
boeiend kader. De opkomst en
bloei van de moutwijnindustrie
bijvoorbeeld was voor het
stadsbestuur in de 18de eeuw
aanleiding niet alleen strenge
preventieve maatregelen te
nemen, maar ook goed en veel
materiaal aan te schaffen. De
stad werd in wijken verdeeld,
ieder met een eigen brandspuit
en een eigen bemanning. Grote
branden bleven in dat uiterst
brandgevaarlijke pre-industriële
Schiedam uit. Postma is meer
een zorgvuldig chroniqueur dan
een gedurfd analyticus, maar we
mogen aannemen dat het
wegblijven van grote branden te
danken was aan de
modernisering van de
brandweer en de voorzichtigheid
van de welvarende branders.
Ook in de 19de en de 20ste
eeuw kan de lezer feilloos de
relatie vaststellen tussen
maatschappelijke ontwikkelingen
en veranderingen bij de
brandweer. Toen het in de laatste
decennia van de 19de eeuw met
de jeneverindustrie bergafwaarts
ging, hadden de bedrijven
minder geld voor preventie en
stelde het stadsbestuur minder
fondsen beschikbaar om de
brandweer op peil te houden. In
1896 vonden in een felle brand
bij de luciferfabriek Lumen
(=licht) twee werknemers de
dood. Dat was, voorzover te
achterhalen, de eerste brand met
dodelijke slachtoffers in de
geschiedenis van Schiedam. Ook
hier legt de auteur geen causaal
verband tussen de economische
situatie en deze dramatische
gebeurtenis, maar hij vertelt
vervolgens wel dat het
gemeentebestuur enkele jaren
later tot een ingrijpende
reorganisatie van de brandweer
besloot, omdat die niet in goede
staat verkeerde. In een feitelijke
en bovenal deskundige kroniek
krijgt de Schiedammer inzicht
in de geschiedenis van zijn stad
aan de hand van de geschiedenis
van de brandweer, en wordt
omgekeerd de geschiedenis van
de brandweer verklaard aan de
hand van de stadsgeschiedenis.
De grootste verdienste van Johan
Postma is echter dat hij de
nieuwsgierige lezer geeft wat die
het allerliefst heeft: een
fascinerend overzicht in meer
dan honderd pagina's foto's van
bijna alle grote branden en
rampen die in het collectieve
Schiedamse geheugen zijn
opgeslagen. Branden als die bij
de chocoladefabriek De Baronie
tussen de Warande en de
Nieuwe Haven in 1951 en die
bij het chemische bedrijf
Kappelhof tussen De Dam en de
Korte Haven in 1968, en een
treinramp als die ter hoogte van
de Parkweg in 1976, herleven in
de vaak dramatische foto's en
spannende verhalen in dit boek.
Een foto van Ton de Haan van
de brand bij Kappelhof staat
model voor de kwaliteit van dit
boek: het vallen van een gevel
aan de Korte Haven.
De Brandweer in de
Brandersstad is niet alleen een
schitterend boek, het is ook een
echt Schiedams product. De
Schiedamse brandweerofficier en
historicus Johan Postma schreef
het, de Schiedamse brandweer
en Schiedamse fotografen
stelden er hun foto's voor
beschikbaar, en drukkerij
Mercator drukte het. De
drukker heeft een grote prestatie
geleverd. De gebruikte foto's zijn
verschillend van kwaliteit. Ze
variëren van amateur-kiekjes tot
professionele foto's, en van
schitterende glansafdrukken tot
reproducties van reproducties.
De drukkers zijn erin geslaagd
zelfs onscherpe en verbleekte
foto's op te halen en een tweede
leven te geven. Jammer dat
zoveel boeken over Schiedam
buiten de stad gedrukt worden.
Het —nu nog- Schiedamse
Brandweerkorps heeft de
geschiedschrijving van Schiedam
een belangrijke dienst bewezen.
Brandweerlieden praten graag en
veel, over roemruchte branden
en over legendarisch (oud-)
collega's, maar ze schrijven hun
verhalen nooit op. Dat heeft
Johan Postma wel gedaan en hij
heeft er een fascinerend boek
van gemaakt, dat de inspanning
van de korpsleiding om het
uitgegeven te krijgen meer dan
rechtvaardigt. Het is jammer dat
de auteur zijn historische
professie en volgende geschied
schrijvers tekort heeft gedaan
door niet te verwijzen naar zijn
bronnen. Om dat goed te maken
is binnenkort, en blijvend, zijn
manuscript met volledig
notenapparaat voor iedereen bij
het Gemeentearchief ter inzage.
Eigenlijk ontbreekt aan dit
evocatieve boek maar één ding:
de scherpe brandlucht die na
een grote brand nog dagen in de
omgeving blijft hangen. HS
Johan Postma. De Brandweer in de
Brandersstad.
Uitgave Gemeentebrandweer
Schiedam 1999. Verkrijgbaar bij
boekhandel Van Leeuwen,
f 39,50.
SPIJS EN DRANK SALON
Musis 24
