Musis 48
Courrier des Pays-Bas. Daarin kondigde hij de ministeriële
verantwoordelijkheid aan en - om te pesten - de verkoop van
de nutteloze kolonie Nederlands-Indië. Het was een
-C buitengewoon leuk stuk, dat een autoritair man als Van
Eu Maanen wel tot grote woede moest aanzetten.
De verwachte dagvaarding kwam al snel binnen. De Potter zag
g zich veroordeeld tot duizend gulden boete en achttien
maanden gevangenisstraf. Zijn gang naar de bajes was een
triomftocht. Een juichende menigte leverde het slachtoffer van
de onderdrukking bij de gevangenis af. Toen de stoet Van
Maanens Brusselse woning passeerde, gingen de ruiten eraan.'
Han van der Horst beschrijft zijn geschiedenis van Nederland
met oog voor het detail en verhest daarbij het gevoel voor
humor niet. Hij bedient zich van duidelijke taal die hij
verwoordt in korte bondige zinnen.
Waarom ik geschiedenis tijdens mijn middelbare schooltijd
met leuk vond, wordt door Van der Horst in meer dan
zeshonderd pagina's beantwoord. Van hem geen droge
opsommingen van louter jaartallen, al ben ik een aantal nooit
meer vergeten. Geen saaie feitenvermeldingen over slagen of
oorlogen. Han van der Horst maakt er literaire, spannende
verhalen van.
Als geboren Schiedammer verloochent de schrijver zijn
afkomst niet. Waar het enigszins mogelijk is, wordt de stad of
de regio genoemd.
De tolheffing van graaf Dirk III bijvoorbeeld. Aan de mond
van de Rijn bij het vissersplaatsje Vlaardingen waagde deze
graaf van Holland koning Hendrik II te tarten. Tolheffing was
namehjk een voorrecht van koningen en keizers. Van der
Horst schrijft:
'De zaak werd van alle kanten inderdaad hoog opgenomen.
Bisschop, hertog en koning begrepen uitstekend welk
gevaarlijk precedent het graafje in de Rijnmond dreigde te
stellen. Er werd een leger bij elkaar gebracht om een zeer
helder voorbeeld te geven. Het duurde overigens drie jaar
voor het zover was. Dit leger trok onder leiding van Godfried
van Lotharingen het moeras- en krekengebied binnen dat
Utrecht van Dirks nieuwe ontginningen scheidde. Dirks eigen
strijdmachtje was daarvoor geen partij. Maar de vaderlijke
grond liep gevaar, zodat hij zijn boeren ten strijde riep. In de
buurt van Vlaardingen, misschien aan de kreek Thurlede in de
huidige gemeente Schiedam, raakten de beide strijdmachten
slaags. Het werd een ondergang a la Giselbrecht, maar dan op
grote schaal. De ridders raakten met hun loodzware
bepantsering hopeloos vast in de modder, zodat Dirks boeren
ze zonder moeite dood konden slaan, als ze niet eerder waren
verdronken. De strafexpeditie ontaardde in een
verschrikkelijke nederlaag, die de positie van Dirk III in de
Rijnmond voorgoed bevestigde.'
Een ander opvallend element in de geschiedkundige
benadering van Han van der Horst, dat in schoolboekjes en
eerdere geschiedschrijvingen ontbrak, is de beschrijving van de
seksualiteit in de context van de tijd.
Het zijn ook deze beschrijvingen die het boek de jeu geven
dat het zo leesbaar is. De hoffelijkheid van een heer tegenover
dames in de dagen voor de Godsvrede (een verbod op het
uitvechten van vetes van woensdag tot en met zondag en een
groot aantal christehjke feestdagen rond de jaren 1000).
Echtgenotes, dochters en dienaressen waren ondergebracht in
een apart verblijf waar hun maagdelijkheid geacht werd
beschermd te zijn. Deze bescherming kende een doel:
'Zij waren schatten die bewaard moesten worden om te
worden ingezet als pion in het politieke spel van de graaf.
Deze trachtte namelijk door een uitgekiende huwelijkspolitiek
