O
Peter M. Warremons
3
Musis 94
i Met de vestiging
van het Japan
Centre in het Gat van
Bolmers zijn de oude
betrekkingen tussen Japan en
Nederland in Schiedams
perspectief plots actueel
geworden. Toch zal de naam
Taka Bulu (1752-1816) de
meeste Schiedammers weinig
zeggen. Terwijl deze Japanse
geleerde en befaamde
pharmaceut in Nagasaki de
basis heeft gelegd voor één
van Japans mooiste en na de
theeceremonie meest
bekende Japanse tradities, die
van de sake. Bulu leerde het
proces van distilleren in
Schiedam en maakt daar
uitgebreid melding van in
zijn al in op het eind van de
achttiende eeuw verschenen
Shinogu Zukuri, waarin hij
op amusante wijze verhaalt
over zijn verblijf in Holland
in het gezelschap van het
toen voor één keer naar
Nederland terugkerende
opperhoofd van Deshima
Hendrik Doeff. Bulu was in
Japan leerling van de
gezaghebbende geneesheer
Genzui Udagawa. Hij trok de
aandacht van de Hollandse
kooplieden en geleerden,
door zijn onbevangen
nieuwsgierigheid naar alles
wat met Nederland en het
westen verband hield. Het
gaat niet te ver te veronder
stellen dat het onderzoeks
werk van Taka Bululater
mede de basis vormde voor
de omvangrijke herbaria van
Philipp Franz von Sieboldt.
Deze relatie is er de oorzaak
van dat de in Japan samen
gestelde tentoonstelling over
deze Japanner die tot de
eersten behoorde, aan wie
het vergund was om naar het
buitenland te reizen, tot half
april alleen in het LeidseVon
Sieboldthuis te zien zal zijn.
Toch is deze expositie voor
Schiedam van grote
betekenis. Het bezoek aan
Schiedam vormt één van de
aardigste delen van zijn
reisverslag. De 'uitvinding van
de sake' en het door hem
geïntroduceerde nuttigen uit
minuscule kommetjes met
een inhoud kleiner dan een
borrelglaasje - zou de
geleerde overigens noodlottig
worden. Een samoerai die
elders in Nagasaki - ruim
genoten had van meerdere
kruiken sake, wenste de
uitvinder een bezoek te
brengen. Beneveld zag hij
hem echter aan voor een
mindere bediende en ontstak
in zulke woede om het
onaanzienlijke sakekommetje
dat Bulu hem toestak dat hij
met één woeste houw het
hoofd van de geleerde tot
aan de neuswortel kliefde.
Het verslag van Bulu's
bezoek aan Schiedam vangt
aan met de aankomst van de
trekschuit en de ontvangst
ten huize van de familie
Jansen. De schuit vervulde
hem met verbazing; 'Ik
bevond mij in het gezelschap
van louter mannen, die hun
lange pijpen rookten alsof ze
een gevecht met de goden
voerden. Gesproken werd er
weinig, maar het onafgebro
ken oorverdovend gehoest
vulde de kleine ruimte. Dat
dit ook de opzet was, leidde
ik af uit het feit dat zich
tussen de zitplaatsen koperen
kannen bevonden die tijdens
de reis geheel moesten
worden volgespuwd. Mijn
gastheer Ferdinand (de
Schiedamse distillateurszoon
Ferdinand Jansen die in de
Taka Bulu
Japanse leerlingen
op Deshima
Tijdverdrijf
Deshima 1713
Deshima 1780
Deshima 1809
Ivoren gordelknopen
perioden 1763-64 en 1768-
1769 als factor op Deshima
verbleef en daar een redelijke
kennis van het Japans had
opgedaan) vertelde mij dat
het roken diende om de
verveling te verdrijven. Ook
uit Nagasaki ken ik de
gewoonte dat monniken of
samoerai door tucht of door
zelfopgelegde uitdagingen
levensgevaar trotseren, dus
SAKE EN EEN D
