171 Musis
acties werden mede door de Duitsers
aangegrepen om Nederland te tonen
waartoe de bezetter in staat was. De
martelingen waaraan de Geuzen werden
ontworpen waren afgrijselijk, de
doodstraffen onmenselijk en
buitensporig.
De Stichting Geuzenverzet 1940-1945
richt zich op het hedendaags verzet
tegen totalitaire regiems, tegen
onderdrukking en ongelijkheid. Het
Geuzenmonument in Vlaardingen is
daarmee een internationaal gedenkteken
dat jaarlijks op 13 maart in de actualiteit
wordt geplaatst als in de Grote Kerk in
Vlaardingen de geuzenpenning wordt
uitgereikt aan personen of groepen die
zich voor de vrijheid hebben ingezet.
Vlaardingen, mei 1940. In de 2e
Maasboschstraat 3 zit Arij Kop met
enkele bestuursleden en gewone leden
van de wandelclub 'Flardinga'.
Verzekeringsagent Kop is de leider en
secretaris van de club. Ook voorzitter les
Korpershoek en penningmeester Sjaak
van der Ende zitten samen met Kees van
Aken in de woonkamer. Ze zijn net
terug van een bezoek aan het
gebombardeerde Rotterdam. Ze konden
er weinig uitrichten, dus fietsten ze maar
weer naar Vlaardingen terug. Als Arij
vindt dat er tegen 'dat tuig' iets moet
worden gedaan, is ongemerkt de basis
gelegd voor actie tegen de bezetter.
Bernard IJzerdraat is een druk man.
Begonnen als onderwijzer in Zwolle en
leraar in Rotterdam, werd hij
restaurateur in Haarlem. Onverzoenlijk
stond hij tegenover het nationaal-
socialisme. Net als vele andere
Nederlanders luisterde ook hij naar de
radio. Naar de alarmberichten, de
waarschuwingen tegen verraad door
NSB-ers die lichtkogels af zouden
schieten om hun vrienden te helpen. Als
het bericht doorkomt dat koningin
Wilhelmina en de regering naar
Engeland zijn gevlucht, beseft ook
Bernard IJzerdraat dat dit het einde is!
Het leger kan dan wel verslagen zijn, het
volk echter niet! Tachtig jaar lang
verzetten Hollanders zich tegen de
Spanjaarden. Dat moeten we weer doen:
Geuzen moeten we worden!, peinst de
toekomstige leider van de eerste
verzetsgroep.
IJzerdraat schrijft al snel zijn
Geuzenbericht waarmee de eerste stap
is gezet. Op 18 mei 1940 volgt zijn
tweede bericht: "De Geuzenactie is
ingezet op 15 mei 1940. Al onze
voorraden zullen worden weggehaald.
Onze jonge mannen zullen worden
gedwongen elders te gaan werken. We
krijgen spoedig een nieuwe Alva met
bloedraad en inquisitie. Maar de
Geuzenactie zal ons geleidelijk
organiseren en eenmaal zullen we de
vrijheid heroveren". De sneeuwbal
moet gaan rollen. Hij schrijft en
verspreidt het ene bericht na het andere
om het Nederlandse volk wakker te
schudden. De Duitsers treden nog
correct op en de kranten bhjven
normaal verschijnen. Zelfs de Joden
worden (nog) met rust gelaten. Als de
Vlaardinger Jan Kijne bij IJzerdraat op
bezoek komt en een paar van zijn
Geuzenberichten laat zien, is deze
opgetogen en stelt hij voor om meer
actie te gaan voeren. Er vallen woorden
als sabotage, spioneren en IJzerdraat
denkt zijn man te hebben gevonden in
Kijne. De taken worden verdeeld,
IJzerdraat zal doorgaan met het
vervaardigen van de pamfletten en Kijne
zal het praktische deel voor zijn
rekening nemen.
En de bal gaat rollen. De stencilmachine
draait, wapens worden de bezetter
afhandig gemaakt, draden doorgesneden
en ondertussen groeit het Geuzenleger.
Hierdoor neemt ook het gevaar toe
ontdekt te worden. In de
veronderstelling dat de Engelsen spoedig
zullen komen, hjken de Geuzen hun
eigen activiteiten minder ernstig te
nemen dan de Duitsers dat later zullen
doen. En dat blijkt helaas een fatale
misrekening te zijn! Zij hebben er (nog)
geen idee van hoe de bezettende macht
zal reageren op een dergelijke
organisatie. Hoe dan ook, de zaak loopt
inderdaad uit de hand. Daan van Striep
werkt bij de werf van Wilton-Fijenoord
in Schiedam. In het weekend gaat hij
naar zijn ouders in Arnhem. Als lid van
de Geuzen probeert hij zijn broer te
winnen voor deelname aan de
verzetsgroep onder het beding van 'kop
dicht!' Zijn broer is onder de indruk van
de woorden van Daan.
En hier begint het einde. De geheimen
van de Geuzenorganisatie raken dan al
snel, onder het mom van 'kop dicht'
bekend buiten de kring van goede
vrienden. Als een ijverige Arnhemse
NSB-er lucht krijgt van de acties van de
'terroristen' duurt het niet lang of de
agenten staan in de kamer van Arij Kop
in de 2e Maasboschstraat 3 en na enige
dagen zit de kern van de Geuzengroep
in de Scheveningse gevangenis. Pas bij
de nietsontziende verhoren ervaren zij
hoe ernstig de Duitsers de
Geuzenorganisatie nemen en als in
maart 1941 in het gebouw van de Hoge
Raad in Den Haag tijdens een
showproces uiteindelijk de vonnissen
worden geveld, dringt het pas goed tot
hen door: 'Ik de doodstraf? Nee, dat kan
niet.
Zondagmiddag 13 maart 2000. Precies
60 jaar later. Ik zit met mijn vrouw in
de stampvolle Grote Kerk in
Vlaardingen. Van heinde en ver komen
de gasten binnen voor de massaal
bijgewoonde maar immer sobere
plechtigheid in gezelschap van de
voorzitter van de Stichting
Geuzenverzet 1940-1945, S. Minco;
één van de weinige nog in leven zijnde
Geuzen. De man die geëerd wordt, waar
het om gaat, is er soms niet; zoals in
1999 de voorzitter van de Turkse
mensenrechtenorganisatie IHD, Akin
Birdal. Hij kreeg van de Turkse
autoriteiten geen toestemming het land
te verlaten. Bovendien moet hij nog een
jaar de gevangenis in. De IHD stelt
voortdurend en op betrouwbare wijze
in Turkije de schendingen van de
mensenrechten aan de kaak.
De secretaris van de IHD nam de
penning in ontvangst.
Mijn gedachten gaan ook in 2000 naar
de Geuzen en hun verzet. Dit is dus wat
er nu nog leeft van de 'Geuzen-
gedachte'. Een monument bij een kerk,
een Geuzenpenning (die jammer
genoeg nog teveel kandidaten kent),
straten die naar enkele Geuzen zijn
vernoemd, een heuse wandelroute in
Vlaardingen en aandacht van de pers.
Het aantal straten met Geuzennamen
valt in Vlaardingen, min of meer de
bakermat van de verzetsgroep, eigenlijk
tegen: slechts de Arij Koplaan en het
Geuzenplein herinneren aan hun
activiteiten. Dan doet Schiedam het
stukken beter: maar liefst achttien straten
en dergelijke houden in de
Geuzenbuurt in het noorden van de stad
de gedachten aan hen levend. Ook in
Maassluis, Amsterdam, Delft, Dinxperlo,
Haarlem, Heemskerk, Leidschendam en
Oss zijn Geuzenstraten. Echt belangrijk
is dit echter niet. Indrukwekkender is
dat hun gedachtegoed tot op de dag van
vandaag levend is gebleven in de
jaarlijkse Geuzenpenning, die
ondertussen is uitgegroeid tot een
internationaal symbool.®