Kor Kegel Naar een integraal monumentenbeleid, staat veelbelovend op de hardkartonnen klapper van een box waarin zeven landkaarten bijeen worden gehouden. Op de voorkant van de doos staat: Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland. Er breken mooie tijden aan. Het provinciebestuur is vast van plan om archeologische, landschappelijke en historisch-stedenbouw- kundige patronen en kenmerken - per regio - op kaart te zetten. Ook Schiedam en Vlaardingen komen op een gegeven momentaan de beurt, mogelijk als deel van de kaartrapportage over Delfland, anders wel als onderdeel van de kartering die speciaal voor de Rotterdamse regio wordt vervaardigd, met bijzondere aandacht voor de stedelijke structuren die van cultuur historische waarde zijn. Dat is echt goed nieuws. Tot dusver richtte het monumentenbeleid zich op afzonderlijke gebouwen. Maar de provincie Zuid- Holland wil ze in de juiste context zetten. Waarom staat een monument waar het staat? Hoe is de omgeving ontstaan? En kun je dat nog ergens aan zien? 189 Musis Dijken, grachten, de eerste straatwegen, sluizen, terpen vor men het skelet van de stad. De Schie en de vesten vormen het geraamte, waar Schiedam zich omheen ontwikkelde. De Vlaardingse Vaart en de uitgegraven verbinding met de Maas zijn, samen met de zeedijk die aan de ene kant naar Schiedam hep en aan de andere kant naar Maassluis, de beender- structuur die het huidige Vlaardingen nog altijd hou vast aan de historie geven. Waar de zeedijk dwars door het centrum hep, werd dat Hoogstraat genoemd. Door de oude zeedijk zijn de Hoogstraat van Schiedam en de Hoogstraat van Vlaardin gen met elkaar verbonden. Het is een dijk die van Hoek van Holland tot voorbij Gouda loopt en slechts hier en daar haperingen vertoont, zoals bij Vijfsluizen en nabij de Esch voorbij Kralingen, waar de dijk over een geringe afstand niet echt meer als weg herkenbaar is. Aan de dijk, vooral waar ze de oude rivieren en vaarten kruist en ooit sluizen en dammen werden gebouwd, en waar geladen en gelost werd, ontstonden de handelscentra. Daar vinden we de oudste monumenten van de oorspronkelijke visserssteden Vlaardingen en Schiedam. De gebouwen kregen hun waardering wel, ze kwamen op lokale of rijksmonumentenlijsten, en wie een verpauperd monu ment stijlvol restaureerde, kon een ereschildje verdienen van de historische vereniging. Gaandeweg is het monu mentenbeleid iets verruimd en kon ook een stadsgezicht als geheel een beschermde status krijgen.Voor de Lange Haven en Westvest - de Schil - moet met de hoogste prio riteit een bestemmingsplan worden gemaakt om de beeldkwaliteit te vrijwaren van snode ingrepen van projectontwikkelaars of cultuurarme eigenaren. Maar het skelet is los geraakt. Het skelet van de stad rammelt. In Vlaardingen was er in de jaren zeventig een serieuze overweging in het gemeentebestuur om de Maassluissedijk ter hoogte van Nunquam Perfectum en de Vettenoordsepolder (VOP) af te graven. Het is niet doorgegaan, omdat de bewoners van de VOP hun 'stadsmuur' niet kwijt wilden, de dijk betekende een buffer tegen ongewenste verkeers stromen. Maar er zijn voor beelden, waaruit blijkt dat het skelet als een dooie pier werd beschouwd. Er werden gewoon botten uit wegge haald. Denk aan de omgeving van de Maasdijk en de Hoofdstraat-Zuid in Schiedam, waar de omgeving door sloop en Deltawerken drastisch veranderde. Er zijn in de Gorzen nog elementen waaraan je de ontstaans geschiedenis van de wijk kunt aflezen, maar zonde is het, dat zo veel verloren moest gaan wegens dijkophoging - terwijl er nu bij Hoek van Holland een stormvloedkering ligt in de Nieuwe Waterweg. Ander voorbeeld: de demping van de Poldervaart, ook in die vermetele jaren zeventig van bulldozer- politiek. De Poldervaart verbond ooit de Maas, toen nog Merwe, met de Schie naar Delft. Het is een van de oudste watergangen van Holland. Maar er werden gewoon stukken uit verwij derd. Hoe fout dat beleid was, blijkt wel uit de huidige inzichten dat de Poldervaart eerherstel verdient, inclusief de Vijfsluizerhaven, waar het samenspel van zout en zoet water een unieke natuur moet opleveren. Buitenwaterkeringen, havens, vaarten, straatwegen, polder dijken, gemalen, sluizen hebben in het naoorlogse Schiedam en Vlaardingen menige verwoesting moeten ondergaan. De Kethelweg in Vlaardingen houdt bij de Hargalaan ineens op een natuurlijke verbinding met Kethel te zijn. En in Kethel ontnemen winkelcentrum Hof van Spaland en wijk centrum Blauwe Brug het zicht op hoe de Vlaardingse- weg ooit naar de Haringstad liep. Hier was de stedelijke expansie niet te stuiten. De groei van de infrastructuur en de stadsuitbreiding waren belangrijker dan respect voor de cultuurhistorische hoofd structuur van Schiedam en Vlaardingen. Er is al wat veranderd. Aan de stadsuideg van Vlaardin- gen-Noord valt het nog niet af te lezen, maar wie door de jonge Schiedamse wijken Woudhoek en Spaland fietst of wandelt, kan er prachtige, vrijliggende routes inslaan met een hoge landschappe lijke waarde. Het zijn de polderwegen van weleer, die met knotwilg en sloot en al behouden zijn, ingepast in de bebouwde kom die lande rijen en weilanden met huid en haar verslond. Het behoud van de authentieke cultuur historische structuur bevor dert niet alleen een aange naam verblijfsklimaat in de aanpalende buurten, maar geeft die buurten ook hun eigenheid, ze hebben van zelfsprekende begrenzingen, lopen niet anoniem in elkaar over. Dat is een sterke vondst geweest in de tijd dat Chris Zijdeveld, Harm de Block en Frans Griffioen vorm gaven aan het nieuwe Schiedam. Naarmate Woudhoek en Spaland zich verder ontwik kelen, kan des te beter worden afgelezen hoezeer

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Musis | 2000 | | pagina 189