1
.mm,
I
g
co
=5
5
CO
Uj
Q_
CO
De geschiedenis van deVlaardingse haven
en de havenmeester gaat ver terug.
We weten dat er in de loop van de
Middeleeuwen inVlaardingen een
bescheiden haven ontstond aan de monding
van de vloedkreek 'De Vlaarding'In de
zeventiende eeuw groeide Vlaardingen uit
tot één van de grootste Nederlandse
visserijplaatsen. Vlaardingen is in Nederland
na Middelburg, Rotterdam en Amsterdam
de vierde havenstad waar een havenmeester
werd aangesteld. In 1590 wordt er een
'kaymeester' aangesteld, "die last had om de
schepen te schikken, in het afmeren, aanleggen,
lossen en laaden". Daarna zijn er altijd
havenmeesters inVlaardingen geweest om
orde en regel te handhaven. Tot 1896 werd
er alleen toezicht gehouden op de
vissersvloot en andere schepen in de Oude
Haven. Na dat jaar breidde die taak zich uit
tot de nieuw gegraven Koningin
Wilhelminahaven die was aangelegd
vanwege de grote groei van de
haringvisserij.
Het takenpakket van de havenmeester en
zijn medewerkers is de afgelopen eeuwen
grotendeels hetzelfde gebleven: het
toewijzen van ligplaatsen, zorgen voor een
veilige doorvaart, op diepte houden van de
havens, voorkomen van verontreinigingen,
toezicht op de veiligheid en het innen van
havengelden. Door het verdwijnen van de
visserij en het huidige gebruik van de
Koningin Wilhelminahaven als
overslaghaven voor kleinschalig stukgoed en
schip-schip-overslag van bulkgoederen, zijn
de activiteiten van de medewerkers van de
havendienst ingrijpend gewijzigd.
De opkomst van nieuwe communicatie
middelen (marifoon, navigatiesystemen,
computers) en de samenwerking met het
Havenbedrijf Rotterdam op het gebied van
navigatie, aanmelding zeeschepen en het
innen van de havengelden, hebben uiteraard
ook invloed gehad op de werkzaamheden.
Begin negentiende eeuw werd de rode vlag
uitgehangen aan het Westerhoofd als het in
de Oude Haven te ondiep was om binnen
te varen. Om bij de aanleg van de nieuwe
keersluizen beschadigingen aan de
afdamming te voorkomen, was het begin
1921 verboden in de Oude Haven te varen
van 1 uur na zonsondergang tot 1 uur voor
zonsopkomst. De voornaamste zorg betreft
vandaag de dag het waarborgen van de
veiligheid en het in stand houden van een
schoon milieu. Tegenwoordig zijn de
Koningin Wilhelminahaven en de andere
Vlaardingse havens 24 uur per dag in bedrijf
en zijn toezicht op vervoer van gevaarlijke
stoffen en voorkomen van verontreiniging
van het water door overslag belangrijke
aandachtspunten geworden. Die taak
beperkt zich niet alleen tot de
gemeentelijke havens (Oude Haven,
Buitenhaven en Koningin
Wilhelminahaven) maar geldt ook de
'particuliere' havens, zoals de Vulcaanhaven,
de steigers aan de Maas, de NAM-haven en
de haven van Hydro-Agri.
Het havenkantoor, centraal gelegen tussen
de Deltabrug, de sluizen en de spoorbrug,
op een markante plaats inVlaardingen is
nog vrij jong. In 1990 zijn de oude
keersluizen vervangen door een schutsluis
en zijn tevens de nieuwe spoorbrug en de
Deltabrug en het nieuwe haven- en
bedieningskantoor opgeleverd. De later
opgeleverde vernieuwde Prinses Julianabrug
wordt tevens vanuit dit gebouw bediend.
Met de vervanging van de verouderde
keersluizen door een schutsluis en de
verhoging van de Deltadijk is het gevaar
van overstromingen inVlaardingen
afgenomen. Dit gevaar is nog verder beperkt
door de oplevering van de Maeslantkering
tussen Hoek van Holland en Maassluis. Om
de scheepvaart niet te veel te belemmeren,
wordt deze kering alleen bij extreem hoog
water (hoger dan 2.80 meter boven N.A.P.)
gesloten. Het laaggelegen buitendijkse
gebied (Wester- en Oosterhoofd, omgeving
Grote Visserijplein) loopt gemiddeld nog
circa 10 tot 15 keer per jaar onder water.
Dit komt met name in de winter voor bij
een combmatie van hoog water en
noordwestenwind. Het is iedere keer weer
een bijzonder gezicht, maar voor de
bedrijven en bewoners in dit gebied
veroorzaakt het de nodige overlast. Kelders
lopen vol en auto's moeten tijdig verplaatst
worden om niet onder water te komen te
staan. De medewerkers van de havendienst
houden vanuit het havenkantoor dag en
nacht de te verwachten waterstanden in de
gaten en waarschuwen tijdig de bedrijven
en bewoners om de nodige maatregelen te
nemen. Het toezicht op de sluizen bij hoog
water en het waken over de veiligheid van
Hermanus van Teylingen, die van 1884 tot zijn overlijden in
1913 havenmeester van Vlaardingen was.
(Foto: Dijkers; collectie Stadsarchief Vlaardingen!
de bevolking is al eeuwenlang een
belangrijke taak van de havenmeester. Dit
blijkt onder andere uit een proces-verbaal
uit 1913 van de havenmeester Jan Lucas van
Belkum dat opgemaakt werd omdat een
stoomvaartuig met het achterschip naar de
keersluis lag gericht. "Bij het inwerkingstelling
der machine en door het daardoor in beweging
komende water zou de keersluis onklaar kunnen
geraken. De rampen der overstroming zijn dan
niet meer te overzien".
Kees Schrieks,
Havenmeester Vlaardingen
De Deltabrug over de Oude Haven, met het nieuwe havenkantoor, circa 1990. Collectie Stadsarchief VlaardingenI
Musis 280